De stad Willemstad ligt op den zuideljjken oever van het Hollandsch-
diep, ln eene vruchtbare streck, die door zware dijken voor over-
stroomingen wordt beveiligd. De stad is in 1583 gebouwd op de
toenmalige gors de Ruigenhil en op eigen kosten van Prins
Willem I versterkt. Met deze vestingwerken is zij nagenoeg 57 bund.
groot. Zij bevatte in 1840 1154, in 1870 1086 inw.
De stad is zeer regelmatig aangelegd en door de Voorstraat en de
Landpoortstraat in vier kwartieren gesmaldeeld.
In het midden van het zuiderdeel vindt men een ruim plein, het Kerk-
hof genoemd, waarop de fraaie, in 1604 volbouwde Herv. kerk Staat.
Verder vindt men te Willemstad eene in 1832 gestichte R.-Kath. kerk, een
stadhuis, een weeshuis, eene kazerne en eeuige andere militaire gebouwen.
Tot de historische herinueringen van Willemstad behooren: de mis-
lukte pogmg van den Engelschman Robert Sacquet (of Sucquet) om de
stad aan Parma in handen te speien, in 1588; de mislukte toeleg der
Spanjaarden, in September 1631; de oproerige bewegingen, in Ju li 1787;
de heldhaftige verdediging van den Luitenant-Generaal Karel Baron van
Boetzelaar tegen de Franschen onder Dumouriez, in Februari en Maart
1793; het aftrekken der Franschen, den 10 December 1813.
Willemstad, geh. in de Gron. gem. Marum.
Willemsvaart, vaart in Overijssel, van Zwolle naar den IJssel, door
de gem. Zwolle en Zwollerkerspel. Zij is 2460 meters lang en werd in
1820 voltooid. In 1875 is eene tweede sluis bij een nieuwen mond aan den
IJsseldijk gelegd, en sedert zijn maatregelen genomen om de vaart, waardoor
zelfs zeeschepen de hoofdstad van Overijssel naderen, te verbreeden en
uit te diepen.
WiUem-vaü-Creütsv'aärt, of Willekensvaart, b. in de N.-Brab.
gem. Capelle, in 1840 met 85, in 1870 met 111 inw.
Willens, pold. van 444 bund. in Z.-Holl., deels in de gem. Gouda,
deels in de gem. Reeuwijk. Tot Ju li 1870 behoorde dit oord tot de
toen opgeheven gem. Stein. Men telde er in 1840 143 inw.
Willeskop, gem. in Utr., iugesloten door de gem. Snelrewaard, Lin-
schoten, Montfoort, IJsselstein, Benschop, Polsbroek, Honkoop en Oude-
water, vau welken de laatstgenoemde tot Z.-Holl. belioort. De grootte beloopt
ruim 1428 bund. Zij wordt in het noordwesten door den IJssel bezoomd,
längs welke rivier de grond uit klei bestaat. In het zuiden en zuidoosten daar-
entegen is het land door laag veen gevormd. In 1811 had Willeskop 351, in
1822 486, in 1840 594, in 1876 740 inw., in laatstgenoemd ja a r onder-
scheiden in : 4o5 R.-Kath. en 285 Herv. De iugezetenen bestaan bijna
allen van landbouw en veeteelt. De gem. is saamgesteld uit de heerl.
Willeskop, Kort-Heeswijk en Blokland.
De heerl. Willeskop, tevens een polder van 488 bund., telde in 1840
313 inw. Daarin ligt het geh. Willeskop längs den Zuider-IJsseldijk,
tusschen de steden Montfoort en Oudewater.
Willige-Langerak, gem. in Utrecht, op de grenzen van Z.-Holl., tot
welke prov. oudtijds ook het noorderdeel behoorde. Zij wordt omringd door
de gem. Polsbroek, Lopik en Jaarsveld op den Stichtschen en door Langerak,
Nieuwpoort, Schoonhoven en Vlist op den Z.-Holl. grond. Zij heeft haar
tegenw. uitgestrektheid van 1310 bund. eerst door de wet van 27 Ju n i
1857 verkregen, die Cabauw en Zevender met Willige-Langerak ver-
eenigde. V<5<5r die inlijving was Willige-Langerak 720 bund. groot, met
in 1822 347, in 1840 437 inw. Na de vereeniging telde men er in 1860
727, in 1876 850 inw., in laatstgen. ja a r onderscheiden in : 516 H e rv .,34
Chr.-Geref., 5 Luth. en 295 R.-Kath. Da ar de grond u it rivierklei bestaat,
zijn landbouw, ooftkweekerij en veeteelt de hoofdbronnen van bestaan. De
gem. bevat de d. Willige-Langerak cn Cabauw, benevens de b. Zevender.
Het d. Willige-Langerak ligt aan den Lekdijk, z66 nabij Schoonhoven
dat de Herv. kerk, de eenige van het d., zeer nabij de singelgracht dier
stad wordt gevonden. Het d. telde met de verstrooide huizen längs den
Lekdijk in 1870 530 inw.
Willoutspolder, pold. van 12 bund. in de Zeeuwsche gem. Nisse:
Wilmkebreek, of Kadoelermeer, pold. van 25 bund. in de N.-
Holl. gem. Landsmeer, een vroegere waal, die volgens een octrooi der
Staten van Holland, den 11 Ju li 1633 gegeven, is drooggemaakt,
Wilnis, gem. in Utr., tusschen de Utr. gemeenten Mijdrecht, Vinke-
veen, Ruwiel, Kockengen en Kamerik, en de Z.-Holl. gem. Nieuwkoop
en Zevenhoven. Zij beslaat 2302 bund., ten deele veengrond, ten deele uitge-
veende plas. De gem. heeft haar tegenw. omvang verkregen door de wet
van 13 Ju n i 1857, die Oudhuizen (dat reeds onder het Fransen bestuur
daartoe behoorde) daarbij inlijfde. Wilnis had (zonder Oudhuizen) in 1822
967, in 1840 1214 inw. Met Oudhuizen beliep de bev. in 1860 1660, in
1870 1966 zielen. In laatstgen. ja a r was de bevolking onderscheiden in :
1002 R.-Kath., 936 Herv. 26 Cbr.-Geref. en 2 Luth. Veeteelt, zuivelbereiding
en veenderij zijn hunne vöorn. middelen vau b e s te n . De gem.
bevat het d. Wilnis, de wijk of b. Oudhuizen, de b. Westveen, het geh.
de Geer en eenige verstrooide huizen.
Het d. Wilnis ligt aan de Bijleveld, deels in het eigenlijke Wilnis,
deels in Oudhuizen. De Herv. kerk, het middelpunt van het n ,
S ta a t op Oudhuizer grond. Deze kerk prijkte tot op onzen tijd met een
spitsen toren, doch die in Aug. 1876 instortte. De omtrek van Wilnis
ondergaat groote veranderingen door het droogmaken der Ronde-Veenen.
In een brief van Bisschop Koenraad, van den jare 1085, wordt Wilnis,
onder den naam van Veertig-Hoeven, aan het kapittel van s t- J a n af-
gestaan. Men telde binnen de dorpskom, zoo op Wilnisser als Ond-
huizer grond, in 1870 223 inw.
Wilp, d in de Geld. gem. Voorst, aan den IJsseldijk. Het is zeer
oud, daar de geloofsprediker Lebuinus er omstreeks 765 eene kerk
stichtte. De oudst-bewaarde oorkonde, die van Wilp spreekt, een register
van 893, noemt de plaats Willipe. Men telde er in 1840 1750, in 1872 1908