1029 inw. Bij de telling voor 1870 vond men er: 915 R.-Kath. en 7
Herv. Zij bestaan meest door landbouw, houtteelt en mattenvlechten,.
terwijl de roep gaat dat velen zieh aan den smokkelhandel overgeven.
De gem. bevat een deel van het d. Putte, de b. Putsche-Straat en het
geh. Kouwheide of Koudeheide.
Het d. P u tte ligt aan den weg van Bergen-op-Zoom naar Antwerpen,
deels in Nederl., deels in Belgie. Het heeft eene R.-Kath. kerk, op Belgischen
grond, en telde in het Nederl. deel in 1840 411, in 1870 472
inw. In 1794 is de Herv. kerk afgebroken, en in 1844 om de drie zer-
ken der graven van; de beroemde schilders Jacobus Jordaens,-Adrianus
van Stalbent en Guillaume de Rape een ijzeren hek geplaatst. Sedert
het einde van 1875 worden pogingen aangewend om deze graven door
een gedenkteeken te versieren,
P u tte la a r , of P ru tte la a r , b. in de N.-Brab. gem. Zeeland, in 1840
met 100 inw.
P u tten , heerl. op de Veluwe, oudtijds eene heerschappij, welker
bezitters niemand dan den Keizer boven zieh rekenden. Zij bevatte de
streek ten oosten van Elbnrg en daarin de kasteelen Putten en Putten-
stein. De Heeren van Putten leefden dikwerf met hunne naburen in
twist, voornamelijk met de steden Kämpen, Elburg, Hattem en Harder-
wijk. Eerst in 1363 werd hun land leenroerig aan Gelder, en sedert hun
slot in 1483 door de burgers der genoemde steden werd veroverd en ge-
slócht, verminderde hun aanzien meer en meer. Het huis P utten, ook Old-
Putten genoemd, late r in modernen Staat weder opgebouwd, is nu een
landhuis in de gem. Doornspijk.
P u tten , voorm. heerl. in Z.-Holl., reeds in 1048 vermeld. Zij strekte
zieh uit van de oostelijke grenzen van Voorne aan de Oude-Maas tot over
het Haringvliet, doch do overstroomingen hebben deze streek zoo geteisterd,
dat onmogelijk de grenzen van de I ld e tot de 15de eeuw zijn
aan te geven. Tijdéns het Bourgondische Huis is Putten aan de grafe-
lijkheid gekomen, en door het bedijken van slikken veel oud verdronken
land weder bewoonbaar geworden. Sodert bleef Putten een Hollandsch
landschap, bevattende het eiland Putten; het westelijk deel van IJsselmonde,
t. w. Rhoon-en-Pendrecht, Poortugaal, Hoogvliet, Pernis, Charlois,
Katendrecht en ’s Gravenambacht; Goudswaard, in den Hoekschen-Waard;
en Ooltgensplaat, den Bommel, Stad-aan-’t-Haringvliet en Middelharnis
op Overflakkee.
P u tten , voorm. eil., dat door de Oude-Maas, het Spui en de Bornisse
of Bernisse bespoeld, het steedje Geervliet„benevens de d. Spijkenisse,
Hekelingen, Simonshaven en Biert bevatte. Sedert de Bornisse is opge-
slijkt, maakt dit eiland het oostel. deel van Voorne-en-Putten uit.
P u tten , gem. in Geld, in het noordoosten door de Zuiderzee b e sp o e ld
en verder ingesloten door de gem. Nijkerk, Barneveld en Ermelo. Zij
beslaat 8434 bund. en bestaat uit kleigronden längs de Zuiderzee,
doch meer nog uit diluvisch zand. Men vindt er zoowel bouw-
en weiland, als. bosch en woeste beide. In 1822 had deze gem.
2017 in 1840 3331, in 1875 4483 inw., in laatstgenoemd ja a r on-
derscheiden in 4134 Ned.-Herv., 6 W.-Herv., 141 Chr.-Geref., 11 Luth.,
182 R.-Kath. en 9 Isr. Zij bestaan meest van den landbouw. Ook zijn
er papierfabrieken en enkele andere inrichtingen van nijverheid. De
gem. bevat het d. Putten, de geh. Norden, Halvinkhuizen, Huinen, Gerwen,
Hell, Diermen, den Hoef en Nulde, benevens het geh. Bijsteren. Ook
zijn er eenige groote landgoederen als Olden-Aller, Bijsteren, enz.
Het d. Putten, ligt aan den grooten weg tusschen Nijkerk en Harder-
wijk, te midden van korenlanden en nabij groote bosschen. Het had in
1840 964, in 1872 1090 inw. De Herv. kerk is een aanzienlijk gebouw.
De R.-Kath. kerk is de oude kellerij of cellenarij van de Westfaalsche
abdij Abdinghof. Verder is er een Chr.-Geref. kerk. Het station
Putten van den Centraalspoorweg ligt westwaarts van het d., aan den
weg van Putten naar de Zuiderzee. De naam Putten wordt reeds in
855 in den vorm van Puthem vermeld.
Putten, voorm. d. in de Z.-Holl. heerl. Putten, in 1421 door het
water vermeid.
Putten, geh. in de Z.-HoH. gem. Hekelingen.
Puttenstein, voorm. kasteel der Heeren van Putten in de Geld. gem.
Oldenbroek, in 1375 door de Kampenaars gesiecht.
Puttenstein, voorm. kasteel der Heeren van Putten aan de Oude-
Maas omstreeks Oud-Beijerland, in 1421 door overstrooming vernield.
Puttershoek, gem. op het Z.-Holl. eil. de Hoeksche-Waard, tusschen
de gem. ’s-Gravendeel, Maasdam, Mijnsheerenland, Heinenoord en Groote-
Lindt. Zij wordt in het noorden door de Oude-Maas bespoeld en bestaat
uit kleigronden. In 1822 had zij 1001, in 1840 1585, in 1875 1980 inw.
Bij de telling voor 1870 vond men e r: 1717 Ned.-Herv., 111 Chr.-
Geref., 19 R.-Kath., 20 Isr. en 2 ongenoemden. Zij bestaan meest van
landbouw en vlasserij, handel in riet en biezen, visscherij, enz.
Het d. Puttershoek heeft eene aanzienlijke kerk, die waarschijnlijk in
of omstreeks 1442 werd gesticht en sedert 1575 den Herv. behoort.
Ook is er een Chr.-Geref. kerk. Binnen de kom van het fraaie d. telde
men in 1870 1727 inw.
Puttershoek, geh. in de N.-Brab. gem. Nuland.
Pylkwier, geh. onder het d. Huizum in de Eriesche gem. Leeu-
warderadeel.