is het leven der werklieden hier minder kostbaar dan in andere fabriek-
plaatsen van ons land *).
De stad Tilburg, welke het eerst dien rang by besluit van den 18 April
1809, van Koning Lodewijk ontving, is wijd uiteen gebouwd, zoodat zij
vele ruime velden en zelfs uitgestrekte akkers omsluit. Het middelpunt
zijn de wijken Kerk en Heuvel. Zuidwaarts van daar liggen ’t Heike,
Oerle en Korvel. Zuidwestwaarts vindt men Berkdijk, noordoostwaarts Eindhoven,
Groot-Loven en Klein-Loven, noordwaarts Noordhoek, Yoldhoven,
de Reid, Hasselt, Stok-Hasselt, de Heikant, de Hoven, Schans en Rugdijk,
welke noordwestelijke wijken te zamen het Goirke uitmaken. Meer afgezonderd
vindt men de buurten en gehuchten Quirijnstok, Vijfhuizen, Kouwenburg,
Kraauwensche-akkers, Broekhoven, Groenewoud, het Laar, den Kwaden-
Hoek, Dongenwijk, Klein-Tilburg, enz.
In 1840 was de bevolking dezer wijken verdeeld, als volgt : 1982 in
de wijk Kerk, 1804 in Oerle, 1552 in Veldhoven, 1284 in Ooster-Hei-
kant, 1172 in Wester-Heikant, 1126 in Heuvel, 1003 in Korvel, 892 in
Hasselt, 647 in Berkdijk, 567 in Stokhasselt, 477 in de Reet, 389 in
Hoeven, 380 in Laar, 275 in Loven, 159 in Broekhoven.
In 1870 telde men: in wijk A 2723 bew., in B 2313, in C 1097, in
D 441, in E 667, in E 991, in G 505, in H 1786, in I 1380, in K 1758,
in L 1002, in M 3955, in N 2196, in O 645.
Tilburg is door voortreffelijke wegen Verbünden zoowel met ’s-Hertogen-
bosch, Breda en Waalwijk als met de meeste plaatsen van de nabuurschap.
De spoorweg naar Breda werd geopend den 5 October 1863, die naar Boxtel
den 1 Mei 1865, die over Baarle naar Turnhout den 1 Oct. 1867. Een kanaal-
verbinding is herhaaldelijk ontworpen, doch tot nog toe niet aangevangen.
Tilburg heeft een ruim, fraai marktplein, waarop een merkwaardige
lindeboom Staat. E r zijn 8 R.-Kath. kerken, allen in deze eeuw bf ver-
nieuwd bf gesticht, benevens eene R.-Kath. kapel. De kerk aan het
Weekmarktplein heeft een merkwaardigen toren, die ook reeds tot
de oude, op het eind der 15de eeuw vernieuwde kerk behoorde. De
Hervormde kerk, in 1823 gebouwd, heeft een zwaar, uitmuntend orgel,
dat uit de voormalige hoofdkerk, waar het in 1765 was geplaatst, is overgebracht.
De Isr. hebben eene Synagoge.
Tot de overige merkwaardige gebouwen behoort het nieuwe, fraaie
Stadhuis; het in 1848 gestichte Koninklijk Paleis, thans ten behoeve van
het middelbaar onderwijs ingericht; en de Kazerne.
T e r plaatse van den in 1755 afgebroken bürg ligt een schoon landgoed.
In 1874 is een gedenkteeken opgericht voor Koning Willem I I, ter
plaatse waar het huis stond, dat aan dien Vorst, den weldoener der stad,
gedurende de laatste dagen zijns levens ten verblijve strekte, terwijl het
bovengenoemde paleis in aanbouw was.
Behalve de rijkshoogere burgerschool, heeft Tilburg nog eene burger-
*) Vergelijk : Een blik op de nijverheid en den toestand der arbeiders
te Tilburg, door den heer Armand Sassen te Breda, in het Siaathundig en
Staathuishoudkmdig Jaarboekje voor 1871.
avondschool, waarmede eene teekenschool verbonden is, en goede inrich-
tingen voor het lager onderwijs. Het heeft verscheidend liefdadige stich-
tingen, even als muziekgezelschappen, handboogschutterijen, enz,
Historische herinneringen z ijn : het schenken van het landgoed Alphen
door den Salischen Erank Engelbert aan den geloofsprediker Willebrord,
den 21 Ju n i 712; de plundering door Maarten van Rossum, in 1543; de
verovering van den bürg door den Staatschen Kolonei de la Guarda, in
1581; de plunderingen der Staatsche troepen in 1586; de plunderingen
door de Eranschen, in 1672 en 1702; de sehermutseling tusschen de
Franschen en de bondgenooten in September 1794; het vestigen alhier
van het hoofdkwartier der Nederlandsche troepen door den Prins van
Oranje, in 1830; ’sKonings intocht, den 29 April 1841; het overlijden
van Koning Willem II, den 17 Maart 1849.
T il l a r d , geh. in de N.-Brab. gem. Heesch.
T i l l e p o l d e r , pold. in de Z.-Holl. landstreek Overflakkee, in 1515.
ingedijkt en 500 bund. groot. De polder behoort bij gedeelten tot de
gem. den Bommel, Oude-Tonge en Middelharnis.
T illig te , d. met eene R.-Kath. bijkerk in de Overijsselsche gem.
Denekamp. Het had in 1840 463, in 1870 442 inw.
T in a r lo o , of T ijn a r lo o , b. in de Drenthsche gem. Vries, in 1811
met 153, in 1840 met 216, in 1870 met 400 inw. Aan de oostzijde
dezer b. vindt men sedert 1870 het Station Zuidlaren van den
staatsspoorweg Assen—Groningen, en weinige minuten van daar, vlak
aan de baan, een gedenkteeken ontelbare eeuwen ouder, t. w. het best-
bewaarde van alle Drenthsche hunnebedden. Het bestaat uit elf zware
steenen, drie aan elke zijde en drie deksteenen, benevens een steen aan
elk einde. De breedte is 2, de lengte bijna 6 meter en die van den
grootsten deksteen ongeveer 2J meter.
T in a llin g e , d. op eene wierde in de Gron. gem. Bailo. Het heeft
eene Herv. kerk en telde in 1811 159, in 1840 156, in 1870 201 inw.,
en wel in laatstgen. jaa r 100 binnen de kom en 101 daarbuiten.
Ting a , geh. in de Eriesche gem. Sneek.
T in t e , b. in de Z.-Holl. gem. Oostvoorne, in 1840 met 264 inw.
Tirns, d. in de Friesche gem. Wymbritseradeel, aan de vaart tusschen
Franeker en Sneek. Met de geh. Anneburen, telde het in 1811
183, in 1840 309, in 1875 340 inw. In 1840 was deze bev. verdeeld
in 290 binnen het d. en 19 te Anneburen. Men vindt er eene Herv.
kerk en eene hooge wierde.
Tjaard, geh. onder het d. Wirdum, in de Eriesche gem. Leeuwarde-
radeel, in 1840 met 35 inw.
Tjaddinksrijtje, of T ja d d y x r y t, pold. van 25 bund. in de N.-Holl.
gem. Oude-Niedorp.