lemmermeer in het IJ , of (meer overeenkomstig de thans in aanleg zijnde
werken) in het kanaal van Amsterdam naar IJmuiden voeren. De drie sluizen
zijn gelegd overeenkomstig een handvest van Hertog Albrecht in 1364.
Den 1 Oct. 1787 verrasten de Pruisen hier een troep Patriotten. Napoleón
deed er in 1812 een fort aanleggen, dat in het laatst van 1813 bjj
capitulatie aan de Kozakken werd overgegeven, en sedert weer is geslecht.
Nieuwe vestingwerken zijn er na het droogmaken van het Haarlemmer-
meer, naar de zijde van Haarlem, aangelegd. Eerst in 1852 is eene kerk
te Halfweg gebonwd; de Herv. gem., die haar stichtte, voert den naam
van Hontrijk-en-Folanen.
H a ll, d. met eene Herv. kerk in de Geld. gem. Brnmmen. Het had
in 1840 336, in 1872 459 inw. De dorpskom zelf telde in 1870 slechts
106 bew.
H a lle , d. in de Geld. gem. Zelhem, in 1840 met 690, in 1872 met
711 inw. Vroeger slechts eene b., heeft het in 1858 eene (Herv.) kerk
verkregen.
H a llum , d. in de Friesche gem. Ferwerderadeel, in 1840 met 1178,
in 1870 met 1285 inw. binnen de kom, of met de buitenbnurten in 1811
1606, in 1840 2289 en in 1874 2690. De tegenwoordige Herv. kerk is
een fraai gebouw van binnen, met een schoon orgel en vele merkwaar-
dige grafzerken van edelen uit de 16de en 17de eeuw. Yoorts heeft
men er eene Doopsg. en eene Chr.-Geref. kerk, benevens een groot
armhuis.
HaU um e rh o ek , b. ten westen van het d. Hallum in de Friesche
gem. Ferwerderadeel, in 1840 met 204 inw.
H a llum e rm e e r , of H a llum e rv a a r t, trekvaart van Hallum naar
de Ee (Friesl.), gemeenschap gevende met Leeuwarden.
Halsche -v e en, voorm. hoog veen in de Geld. gem. Zelhem, thans
bonwland of heide.
H a lsp o ld e r , pold. in de Z.-Holl. gem. Stellendam, in 1803 bedijkt
en 332 bund. groot.
H a lste r en , gem. in N.-Brab., tusschen Bergen-op-Zoom, Wouw, Steen-
bergen en Nieuw-Vossemeer (N.-Brab.) en Tholen (Zeeland). Zij beslaat
3521 bnnd., die in het oosten der gemeente uit diluviaal zand, in het
westen nit vaste zeeklei bestaan. Op de westzijde wordt de gem. door
de Eendragt bespoeld. Zij had in 1822 1693, in 1840 2220, in 1874
2648 inw. Bij de volkstelling van 1 Dec. 1869 vond men er 2530 B.-
Kath. en 31 Ned.-Herv. De landbouw maakt het hoofdbedrijf der inge-
zetenen uit. In het Langewater wordt veel paling gevangen. De gem.
bevat de beide d. Halsteren en Lepelstraat, de b. Ondemolen, Noordgeest
en Leemkladden, het geh. Slikkenbnrg en de polders Oud-Glimespolder,
Anvergnepolder, OudeBijmoerpolder, Nieuwe-Bijmoerpolder en Theodo-
ruspolder.
Het d. Halsteren, in het midden der gem., had in 1840 538, in 1870
549 inw. Men vindt er eene groote B.-Kath. en eene kleme Herv. kerk.
Schilderachtig is de ligging oP den uitersten rand van d e n hoogen zan -
grond, wanneer men uit het lage polderland van de zxjde van Thole
komt. In Februari 1825 werd dit lage land overstroomd.
H a lsum , b. in de Gron. gem. Slochteren.
H a lsw ijk sb e ek , beek op de grenzen der Geld. gem. Dinxperlo.
H a lv e -am b t , of H a lfam b t , een der drie deelen van het Gron.
landschap Hunsego. Het bevatte 17 kerspelen: Baño j f rO T g »
linge, Eanum, Maarhuizen, Obergum, Menkeweer, Usquerd Uithmzen,
Warffnm, Breede, den Andel, Saaxumhuizen, Eenrum, Pieterburen, Wes-
ternieland, Wierhuizen.
H a lv in k h u iz en , of H a lv ik h u iz en , b. in de Geld. gem. Putten,
in 1840 met 181, in 1872 met 126 inw.
Ham , bnnrt in de N .B rab . gem. Veghel, in 1840 met 136, in
1870 met 119 inw.
Ham, buurt in de Gron. gem. Bellingwolde, in 1840 met 117, in l8 7 0
met 119 inw.
Ham , bnnrt in de Eimb. gem. Kerkrade, in 1840 met 116, in 1860
met 160 inw.
H am (den), d. in de Gron. gem. Adnard, met eene Herv. kerk. Het
schijnt eerst in de 16de eenw het aanzien van een dorp gekregen te
hebben. In 1840 had het 341, in 1870 437 inw.
TTfl.m (d en ), d. in de Utr. gem. Hoogland, met eene in 1843 gestichte
Herv. kerk. Het ligt aan den weg van Amersfoort n aar de Zmderzee,
en telde in 1840 150 inw. In 1870 had het met Coelhorst en omstreken
616 inw.
H am (den), d. in de Utr. gem. Yleuten, weinig meer dan een geh.
in grootte. Het bestaat nit de ridderhofstad de Ham, een stambnrg van
een jongeren tak der Heeren van Woerden, benevens eene B.-Kath. kerk
en enkele boerenwoningen.
H am (den), gem. in Overijssel tusschen Ambt-Ommen, Ambt-Har-
denberg, Vriezenveen en Hellendoom, met eene oppervlakte van 4341
bund. Het grondgebied dat in het westen door de Begge wordt bespoeld,
bestaat uit eene afwisseiing van zand (diluvium) en beekklei, benevens
afgeveende gronden van hoog veen. Daar de Overijsselsche kanalen,
die uit het westen eenerzijds naar Gram'sbergen, anderzijds naar Al-
melo voeren, hier hun scheidingspunt hebben, zijn de ontginningen liicr sedert
den aanleg dier wateren sterk toegenomen. Van hier, dat de bevolking, die íft
1811 1721 en in 1840 2151 bedroeg, in 1874 tot 4001 was toegenomen,
in laatstgen. ja a r onderscheiden in 3211 Ned.-Herv., 1 W.-Herv., 540