De stad is over het goheel welgebouwd en ongeveer 50 bund, groot.
Zij telde in 1870 binnen hare wallen 738 huizen on 3260 ingezetenen.
De naam dezer plaats, Schoonhoven, komt voor zoo ver bekend is het
eerst aldus geschreven voor in eene oorkonde van 1247. In 1274 was de
visscherij alhier reeds in bloeienden Staat. Schoonhoven was toen eene heerl.,
die aan het geslacht Botter toebehoorde, maar zeren jaren later werd deze
heerl. bezeten door Nicolaas van Cats, die den 25 Jannari 1281 voor de
Schoonhovenaars tolvrijheid in het Utrechtsche Stift verwierf.
Het slot te Schoonhoven, waarop deze Heeren zetelden, is niet alleen
gesloopt, maar men weet zelfs niet met zekerheid zijne plaats aan te
wijzen. Het moet veel aanzien hebben gehad, daar Heer Jan van
Beaumont, die de heerl. Schoonhoven van zijn vader Graaf Willem de
Goede ontving, het liet verbouwen, terwijl hij en zijne opvolgers, mede
Heeren van Gouda, zieh steeds Heeren van Schoonhoven-en-Gouda noem-
den. Dit slot is in 1577 afgebroken.
Van de thans bestaande gebouwen zijn de voornaamsten: de Groote
of Bartholomeuskerk en het Stadhnis. In het eerste wijst men het gra f
aan van Olivier van Noort, den eersten Nederlander, die de Aarde heeft
omgezeild, benevens het graf van Klaas Louwerenze Blom, van wien de
zerk vermeldt, dat „hij bragt uyt Hollandt den eersten molen” in Spanje.
Op het Stadhuis worden eenige merkwaardige oudheden bewaard, herin-
neringen aan Jakoba van Beijeren, Olivier van Noort, de Schoonhovensche
tapijtwevers en anderen.
Behalve de kerk der Herv., heeft Schoonhoven kerken der Chr.-Geref.,
R.-Kath. en Israelieten.
Schoonhoven, door visscherij, handel en scheepvaart omhoog geholpen,
herbergde in het begin der 17de eeuw vele kundige tapijtwerkers, wier
werk zeer hoog werd geschat. Tegenwoordig bestaat het voomaamste
middel van bestaan in het bewerken van klein en groot zilverwerk, koper-
werk, het koekbakken, het hennipspinnen, visschen, enz.
E r zijn goede scholen. Ook is er gevestigd eene inrichting voor het
artillerie-instructie-compagnie.
Tot de historische herinneringen der stad behooren: de strijd met de
Zeeuwen, onder Jan van Kenesse, in 1300; het gevangennemen van Nicolaas
van Cats, door de Schoonhovenaars, en de overgave van het slot
door zijn zoon aan de zegevierende volgelingen van Witte van Haamstede,
in 1301; de slag tegen Bisschop J a n van Arkel, die heilloos voor de
burgers afliep, in 1359; de brand, die de geheele stad verwoestte, in 1375;
de verdediging tegen de Hoekschen, en de overgave van het slot door
Allaart of Albrecht Beiling in Maart 1425; het levend begraven van
Albrecht Beiling, op last van Gerard van Poelgeest, in 1425 of het begin
van 1426; de belegering door Jacob van GaaBbeek gedurende vierentwintig
weken, waarin de Schoonhovenaars de banier der Rotterdammers verover-
den, in 1426; de aanslag der Hoekschen op Schoonhoven, in 1488; de hevige
brand, op st.-Margarethadag 1518; de overgave aan Lumei, den 1 October
1572; het beleg en de overgave aan Hierges, van 12 tot 24 Augustus 1575;
het toetreden tot de Unie, den 20 Februari 1577; de aanstelling van
waardgelders, in 1617; de regeerings-verandering, van 7 September 1618;
de vruchtelooze aanslag der Franschen op de stad, den 9 Augustus 1672;
de komst van den Hertog van Brunswijk, waardoor de stad groote
schade leed, in 1787; het binnenrukken der Franschen onder Grony,
hetgeen met veel leed dreigde, doch door het naderen der Kozakken
werd verhinderd, den 30 November 1813.
S c h o o n lo o , b. in de Drenthsche gem. Rolde, in 1811 met 58, in
1840 met 85, in 1870 met 106 inw. Het is bekend als de plaats van
samenkomst der ontevredenen met de bestaande regeering in 1748.
S c h o o n o o r d , nieuw d. in de Drenthsche gem. Sleen, aan het Oranje-
kanaal. Nadat er in 1856 een gebouw zoowel voor school als plaats van
openbare godsdienstoefening was ingericht, is hier in 1862 eene zelfstan-
dige Herv. gem. tot stand gekomen. De eerste predikant werd den 29
November 1863 bevestigd. Schoonoord had in 1860 423, in 1870 480 inw.
S c h o o n r e w o e r d , gem. in Z.-Holl., ingesloten door de gem. Ever-
dingen, Heicop-en-Boeicop en Leerdam (mede in Z.-Holl.) en door Beest
en Culemborg (in Gelderland). Zij beslaat 927 bund., bestaande de grond,
voor het meerendeel uit laag veen en voor een gedeelte uit klei. In 1822
had zij 572, in 1840 746, in 1875 855 inw. Bij de telling voor 1870
vond men er: 879 Herv., 1 Chr.-Geref. en 1 R.-Kath. Zij bestaan meest
van veefokkerij en landbouw.
Het d. Schoonrewoerd en zijne Herv. kerk liggen bevallig in het geboomte.
Men telde binnen de dorpskom in 1870 305 inw. In 1479 werd het
d. door de Gorinchemmers in brand gestoken. In 1482 noodzaakten de
Culemborgers veertien Soldaten, die op den Schoonrewoerdschen toren
waren gelegerd, zieh over te geven. In 1865, bij het uitbreken van de
veepest, verzetten zieh eenige boeren tegen de militaire macht, die hevig
getart, eindelijk op de oproerlingen vuurde.
S c h o o r (’t), b. in de Friesche gem. West-Dongeradeel, deels onder
Temaard, deels onder Wierum, in 1840 met 94 inw. onder eerstgen. dorp.
S c h o o r (’t), of S c h o o r s t r a a t , b. in de Limb. gem. Nederweert, in
1840 met 165, in 1870 met 142 inw.
S c h o o r l , gem. in N.-Holl., in het westen door de Noordzee bespoeld
en naar de landzijde ingesloten door de gem. Bergen, Warmenhuizen en
de Zijpe. De oppervlakte — in het geheel ruim 3333 bund. — bestaat
uit duinen en duingronden, derhalve alluvisch zand. Het Schoorider duin
is het hoogste van Holland. Vooral spreidt het duin, dat het naast
aan ’t läge land ligt, door schoone hellingen en veelvuldig geboomte eene bij-
zondere schoonheid ten toon. In 1822 was deze gem. gesplitst in Schoorl, dat
628 inw. had, en Groet, met 167 inw. Ze zijn in 1834 vereenigd, en deze
nieuwe gem. bevatte in 1840 970 en in 1875 1234 inw. Bij de telling
voor 1870 onderseheidde men er: 717 Ned.-Herv., 1 W.-Herv., 13 Doops-
gez„ 3 Luth., 460 R.-Kath. en 1 ongen. Zij bestaan bijna allen van