Gorinohem, klasse der Chr.-Geref. Kerk, bevattende de 11 gemeenten:
Gameren, Gorinchem, Hardinxveld, Herwijnen, Langerak, Leerdam, Noor-
deloos, Pouderoijen, Vuren, Well, Zuilichem. Ofschoon 6 gem. in Gelderland
en slechts 5 in Z.-Holland liggen, is de klasse tot de synode
vaa Z.-Holland gebracht.
G o r in oh em , gem. in Z.-Holl., omringd door de gem. Hardinxveld,
Schellninen, Hoogblokland, Arkel en Heukelom (Z.-Holl.); Vuren-en-
Dalem (Geld.); Woudrichem en de Werken-en-Sleeuwijk (N.-Brab.).
Zij beslaat ruim 1427 bund., wordt door de Merwede en Linge be-
spoeld en bevat de stad Gorinchem, benevens de banne dier stad, waar-
van de grond door rivierklei is gevormd.
De bevolking van Gorinchem beliep in 1796 4969, in 1811 5762, in
1823 5774, in 1830 6834, in 1840 8199, in 1850 8766, in 1860 8909, in
1873 8933. Bij de volkstelling van 1870 onderscheidde men e r : 6124 Ned.-
Herv., 22 Waalsch-Herv., 1 Engelsch Presb., 3 Remonstr., 317 Chr.-Geref.,
155 Luth., 11 Doopsgez., 2068 R.-Kath., 167 Isr. en 8 ongenoemden.
De stad Gorinchem ligt aan den mond der Linge in de Merwede en
is zoowel door hare ligging als wallen en andere werken eene zeer sterke
vesting. Binnen hare wallen had zij in 1860 8797, in 1870 8725 inw.
Het oudste zekere bericht van Gorinchem vindt men in een handvest
van den Brabantschen Hertog Jan I, waarbij de burgers van Gorinchem,
toen eene Arkelsche plaats, tolvrijheid door Brabant ontvin-
gen, een voorrecht dat in 1289 belangrijk werd uitgebreid, toen Graaf
Floris V van Holland, ook in zijn gebied de Gorinchemmers tolvrijheid
verleende.
Tot de historische herinneringen behooren: eene veete der Gorinchemmers
en Arkelschen met de Meerkerkers en een feile brand in 1388; het
beleg van Gorinchem door Hertog Albrecht van Beijeren, in 1403; de
verovering der stad door Willem van Beijeren, en hare herovering door
Willem van Arkel en Reinald van Gelder, in 1408; de afstand van
Gorinchem en geheel Arkel aan Holland, in 1412; de bemachtiging der
stad door de Kabeljaauwschen, in 1417, waarbij Willem van Arkel in de
Krijt- of Ravetsteeg sneuvelde; de twist over de visscherij met Jacob
van Hoorn, Heer van Altena, in 1454; de gevangenneming van denbas-
taard van Biibempre, die herwaarts was gekomen om Prins Karel, den zoon
van Hertog Philips de Goede op te lichten, in 1464; de krijg met de Gelderschen,
in 1479 en 1480; de inneming door de W atergeuzen in Juni 1572; de
slooping van het kasteel A rkel en de verbranding van Woudrichem door de Gorinchemmers,
in 1573 ; de herhaalde doch vergeefsche opeisching der stad
door de Franschen, in 1672; de overstrooming van 1740; de bezetting door
de Pruisen in September 1787; de overgave aan de Franschen in Januari
1795; de watervloed van Jan u a ri 1809; de insluiting door de Verbondenen in
1813; de overgave door de Fransche bezetting den 20 Februari 1814 ;
de overstrooming van Januari 1820; de plechtige ontvangst van de te-
ruggekeerde verdedigers der citadel van Antwerpen, in Ju n i 1833.
Gorinchem, ruim 96 bunders groot, is ruim en luchtig gebouwd. De
Markt on de Vischmarkt zijn mime pleinen, de Havendijk en Kalk-
haven fraaie kaden.
Gorinchem heeft 1 Herv.-, 1 Chr.-Geref.-, 1 Herst.-Luth.-, 1 R.-Kath.
kerk, benevens eene synagoge. De tegenwoordige Herv. kerk is in Au-
gustus 1851 opgetrokken, doch de hooge toren is veel ouder, zijnde de
kap in 1517 voltooid.
Andere aanzienlijke gebouwen zijn: het Stadhuis, de Kazerne, het
Weeshuis en eenige anderen, waar liefdadige inrichtingen zijn gevestigd.
Gorinchem heeft 'o . a. eene hoogere burger- en eene latijnsche
scbool.
De stad drijft een belangrijken handel in granen, hennep en vee. Zij
is zeer günstig gelegen voor de scheepvaart, doch ontbeert tot heden
een ijzeren spoorweg. Men vindt er een aantal fabrieken, die inzonder-
heid beetwortelsuiker, meel, bier, olie, tabak, snuif, suikerwerken enz. in
den handel brengen. Men heeft er ook 2 scheepstimmerwerven. De be-
woners van den Ban van Gorinchem zijn meerendeeis landbouwers en
veefokkers.
G o r in ch em sch e -A v e lin g en , pold. van 176 bund. in de gem. Gorinchem.
Go risho ek, geh. in de Zeeuwsche gem. Scherpenisse, met een over-
zetveer van het eiland Tholen naar Yersekendam op Zuid-Beveland.
Gorp, ffaai geh. in de N.-Brab. gem. Hilvarenbeek.
Gorredijk, vlek in de Friesche gem. Opsterland. Oorspronkelijk eene
onderhoorige buurt van Kortezwaag, is he t in de tweede helft der 17de
eeuw tot een dorp aangegroeid, dat sedert de meeste Friesche dorpen
boven het hoofd wies. Het had in 1811 1199, in 1840 1720, in 1874
1771 inw. Landbouw, veeteelt, veenderij, scheepvaart en de voordeelen
van eenige fabrieken (als scheepstimmerwerven, kalkbranderijen, leerlooi-
erijen, onderscheidene molens, enz.) maken er de bronnen van welvaart
uit. De Herv. kerk is in 1683 gesticht en in 1735 vergroot. Voorts is
er sedert 1817 eene kerk voor de Doopsgezinden. Ook is er eene synagoge.
G o r r ed ijk ste rv a a r t, ged. der Opsterlands-Compagnonsvaart (Friesl.).
Gors, b. in de N.-Brab. gem. Hoeven c. a . , in 1840 met 279, in
1860 met 230 inw.
G o r s se l, gem. in Geld., ingesloten door de gemeenten Voorst, Zut-
phen, Warnsveld en Laren (Ge ld .); en Holten, Bathmen, Diepenveen en
Deventer (Overijssel). Zij is 9085 bund. groot en telde in 1840 3393, in
1873 4260 inw. In 1873 berekende men het aantal Herv. op 3948, der
Waalsch-Herv. op 2, der Chr.-Geref. op 26, der Luth. op 18, d e rHerst.-
Luth. op 3, der Doopsgez. op 15, der Rem. op 7, der R.-Kath. op 214,
der Isr. op 6.
Gorssel bestaat in haar tegenwoordigen omvang eerst sedert 1822, toen
de gem. Kring-van-Dorth daarmede werd vereenigd. Zij bevat de dorpen