W u rp -en -G a r stlan d eu , pold. van ruim 12 bund. in de N,-Brab.
gem. Hedikhnizen.
W y o k e l, of W ijk e l, d. in de Friesche gem. Gaasterland, aan den
weg van Sloten naar Balk. Het telde in 1811 855, in 1840 470, in
1876 690 inw., die van het geh. Wyckeler-Ybert medegerekend. E r zijn
eenige fraaie buitens, als Zorgvliet, Meerzigt en Jagtlust. De Herv.
kerk bevat het praalgraf van den beroemden ingénieur Menno Baron
van Coehoorn, In 1428 hebben de Schieringers en in 1486 en 1487 de
Yetkoopers vele ongeregeldheden te Wijckel gepleegd. Wijckel wordt
reeda in 1132 als „Wicle” vermeld.
W y g e e s t, b. onder het d. Oudwonde in de Eriesche gem. Kollumer-
lapd c. a. Zij telde in 1840 340 inw.
W ym b r itse r a d e e l, gem. in Fries!., ingesloten door de gem. Bols-
ward, Wonseradeel, Hennaarderadeel, Baarderadeel, Rauwerderhem,
Doniawerstal, Gaasterland, Hemelumer-Oldephaert-en-Noordwolde en Wor-
kum, terwijl zij de aan elkander palende gem. Sneek en Ylst binnen-
sluit. De gem. is groot ruim 16,539 bund. Het noorden, gevormd
door het opslijken der Middelzee, bestaat uit vruchtbare zeeklei. Het
zuiderdeel heeft alleen laag veen met vele poelen.
In 1744 had Wymbritseradeel 3970, in 1Î48 3995, in 1811 5322, in
1822 5903, in 1840 7621, in 1860 8814, in 1876 11,206 inw., in laatst-
gen. jaar onderscheiden in : 9189 Herv., 239 Doopsg., 125 Cbr.-Geref.,
3 Ev. Luth, en 1650 B.-Kath.
Veeteelt en zuivelbereiding maken de voorn. middelen van bestaan der
ingezetenen nit. Op de klei wordt ook de landbouw uitgeoefend. Voorts
geven visscherij, handel in vee- en veldprodncten, handwerken, het scheeps-
timmeren, enz. aan velen het noodige.
De gem. is verdeeld in 28 d.: Abbega, Folsgare, Gaastmeer, Grouw,
Goënga, Heeg, Hommerts, Idsega, Indijk, Jutrijp, Loënga, Nijhuizum,Nijr
land, Offingawier, Oosthem, OppenhuizeD, Oudega, Sandfirdcn, Scharnegou-
tnm, Smallebrugge, Tirns, Tjalhuizum, Uitwellingerga, Westhem, Wolsum,
Woudsend, Ypecolsga en Ysbrechtum.
In geographischen zin kan men Folsgare, Idsega, Indijk, Tjalhuizum en
Ypecolsga geene dorpen meer -noemen. Daarentegen beeft het geh. Blaauw-
huis of Sensmeer, onder het behoor van Westhem, het aanzien van een d.
verkregen.
Ten tijde van het Fransche bewind was deze gem. (vroegere grietenij)
gesmaldeeld in .3 mairiën : Heeg, Nijland en Woudsend. Men vîndt haar
ondtijds ook Wagenbreggerdeel genoemd.
W y n a ld u m , of W in a am , d. in de Friesche gem. Barradeel, aan de
Ried. Het bevatte in 1811 354, in 1840 475, in 1876 609 inw., die van de wijk
Lntkeburen, Hanle en Voorrijp medegerekend. Men vindt eene er Herv. kerk,
waarin de predikstoel door kenrig snijwerk uitmunt. De zware toren, die in
vroegere eeuwen bij deze kerk stond, stortte in den nacht van 24 op 25
Ju n i 1684, bij mooi en stil weder, door onderdom in. Oudtijds vond men te
Wynaldum verscheidene staten, als Oldehuis, Nyehnis, Tjessens, Swingma,
Tjitsma, Ropta, enz. Op de plaats daarvan staan sedert lang, meer of
minder aanzienlijke boerderijen. Roptastate is thans een schoon buiten.
W yn je te rp , d. in de Friesche gem. Opsterland, wijd uiteen gebouwd
en door veel geboomte verfraaid. Men vindt er eene Herv. kerk en een
put, die den naam van Bonifacinspnt draagt. Met de geh. Sparjebirt en
Opperburen had W ynjeterp in 1811 594, in 1840 728, in 1875 836 inw.
W yn s, d. met eene Herv. kerk in de Friesche gem. Tietjerksteradeel,
aan de Dokkumer-Ee. Oudtijds vond men hier het nonnenklooster Betle-
hem van de orde van Prémontré. In 1811 had Wyns 119, in 1840 110,
in 1875 180 inw.
W y n s, geh. onder het d. Oosterend, in de Friesche gem; Hennaarderadeel.