E e x te r zw a a g , b. in de Gron. gem. Scheemda, in 1860 met 236 inw.
Eeze, of E e se , geh. in de Overijsselsche gem. Steemvijk. Het maakte
vroeger eene bijzondere heerl. uit. De oude Heeren van Eeze, van wier
slot nog overblijfselen in het begin dezer eeuw werden gezien, waren
mächtige edelen. Later kwam Eeze aan de Baesfeld’s en de Kechteren’s.
Tusschen Eeze en Vinkega in Eriesland lag nog in de vorige eeuw
een hunebed.
EfFen, buurt in de N.-Brab. gem. Princenhage, in 1840 met 197, in
1860 met 155 inw.
E f t e l in g , buurt in de N.-Brab. gem. Loon-op-Zand, in 1840 met 84,
in 1860 met 129 inw.
E g b e r tg a a sten , geh. onder het Briesche d. Oudega (Smallingerland).
E gb e r t-P e tru sp o ld e r , in 1856 nieuw-gewonnen pold. in de Zeeuw-
sche gem. Wolphaartsdijk, ongeveer 60 bund. groot.
E g ed e , buurt met eene havezathe van denzelfden naam in de Overijsselsche
gem. Hellendoorn, in 1840 met 177, in 1860 met 181 inw.
E g e lm e e r , of E n g e lm e e r , meer van ongeveer 10 bund. oppervlakte
op de heide der Utr. gem. Amerongen. Het is zoo ondiep, dat, wanneer
het droog ligt, hetgeen dikwijls gebeurt, men nauwelijks anders dan aan
de kleur der planten de uitgestrektheid van den plas ontdekken kan. Eenige
oudheidkundigen meenen daarin het Agilmari der middeleeuwen terug te
vinden.
E gm on d , oude heerl. in Holland, in 1486 door Maximiliaan van
Oostenrijk tot een graafschap verheven. Zij bevatte de gemeenten Eg-
mond-aan-Zee en Egmond-Binnen.
E gmond-aan-Zee, gem. in N.-Holl., in het westen door de Noordzee
bespoeld, doch naar het noorden, oosten en zuiden door Egmond-Binnen
bepaald. Zij was tot 1865 de kleinste gemeente der Nederlanden, daar
zij toen nog geen 11 bund. besloeg. Bij de wet van 26 December 1864
is zij echter uitgebreid tot 86 bund. De gem. bevat niets dan het d.
Egmond-aan-Zee en eenige duingronden. In 1811 had zij 1.062, in 1822
1057, in 1840 1434, in 1873 1827 inw. Bij de volkstelling van 1860
vond men er 1062 Oud-Bopmschen, 125 B.-Kath., 406 Herv., 1 Doops-
gez. en 1 ongenoemde. De vischvangst is het hoofdbedrijf der ingezetenen.
Het d. Egmond-aan-Zee is, volgens de overlevering, omstreeks 1036 door
Heer Walger van Egmond gestiebt. Het kreeg in genoemd ja a r eene kapel,
die, later tot eene parochiekerk verheven, vervolgens door een grootschen
bouw en een hoogen toren uitmuntte. Deze toren, door stormvlagen ge-
teisterd, stortte den 27 November 1741 ten deele, en den 7 Eebruari
1743 geheel in. De beide kerken die thans te Egmond zijn, bestaan uit
eenvoudige gebouwen, t. w. eene Oud-Roomsche en eene Herv. k e rk .
Verder heeft men er twee vuurtorens, waarvan de noordelijkste met den
bronzen monument prijkt, ter eere van den zeeheld Jan van Speyk. Er
was tot 1873 een baak, die, in 1834 gebouwd en op een hoog duin ge-
plaatst, ver in zee en te lande van de Zaan tot de Zijpe gezien kon worden;
maar onlangs is deze door een onweder vermeid. Voorts vindt men
er een raadhuis en een liefdadig gesticht. In April 1571 werd d itd . dooi
de Watergeuzen in brand gestoken.
E gm on d -B in n en , gem. in N.-Holland, die door de Noordzee, Egmond
aan-Zee, Bergen, Alkmaar, Heilo en Castricum wordt bepaald, eene
oppervlakte van 2992 bund. (alles zandgrond) heeft en de d. Egmond-
Binnen, Egmond-op-den-Hoef en Binnegom bevat. Landbouw en veeteelt
maken het hoofdbedrijf der ingezetenen uit, wier aantal in 1811 747, m
1822 780, in 1840 915, in 1873 1222 beliep. Bij de volkstelling van
1860 onderscheidde men er 735 B.-Kath., 50 Oud-Roomschen, 334 H e rv .,
2 Doopsgez., 2 Ev.-Luth. en 3 ongenoemden.
Het d. Egmond-Binnen, in 1860 met 288 inw., bevat eene Herv.kerk,
op de plaats waar van 887 tot 1572 de beroemde abdij van Egmond of
het st.-Adelbertsklöoster bloeide. Die abdij is in 1572 door de Soldaten
van Sonoy verwoest, en het dorp den 18 Ju li 1573 door de Spanjaar-
den in de asch gelegd. Nadat de zeer schoone bouwval der abdij nog
meer dan twee eeuwen den tand des tijds had getrotseerd, stortten de
muren den 18 December 1798 in.
E gm on d e rm e e r , drooggem. meer in de N.-Holl. gemeenten Alkmaar,
Heilo en Egmond-Binnen, 718 bund. groot en in 1556 drooggemalen.
Egmond-op-den-Hoef, d. in de gem. Egmond-Binnen, in 1840 met
405, in 1860 met 692 inw. De Herv. kerk is de oude slotkapel der
Heeren van Egmond. Doch het slot, in de 12de eeuw door Heer Beer-
woud van Egmond gesticht en later vernieuwd en vergroot, is, nadat
het de oorlogsrampen van 1203, 1315, 1537 en 1573 was ontkomen,
in 1574 verwoest. Nog in 1744 werden twee torens hersteld, maar thans
zijn ook deze getuigen van vroegere grootheid verdwenen. Talrijke steen-
klompen in den grond duiden alleen nog de uitgestrektheid aan.
E g y p te , buurt in de Gron. gem. Yeendam.
E g y p te , geh. in de Gron. gem. Einsterwolde.
E h, of Merk, beek, die bij Sondereigen in de Belgische prov. Antwerpen
ontspringt, door het zuiden van de N.-Brab. gem. Baarle-Nassau
kronkelt en bij Castelrd in de Merk of Mark valt.
Ehze, of Eeze, fraaie havezathe te Almen in de Geld. gem. Gorssel.
E ib e r g en , gem. in Gelderland, tusschen Winterswijk, Groenlo, Lich-
tenvoorde, Ruurlo, Borculo en Neede (Geld.), Haaksbergen (Overijssel)
en Vreden (Pruissen). Zij beslaat 11,715 bund., met uitzondering van
eene smalle strook kleigrond längs de riv. de Berkel, genoegzaam alles
diluvisch zand. In 1811 had deze gem. (toen in de beide mairien Eibergen
en Beltrum gesmaldeeld) 4238, in 1822 4265, in 1840 5298, in 1872
5137 inw., voor laatstgenoemd jaa r onderscheiden in 2685 B.-Kath., 2350
H e rv ., 9 Doopsgez., 6 Ev.’Lutli. en 87 Isr. De gem. bevat de d. Eibergen,
Bekken en Beltrum, de buurten Holterhoek, Olden-Eibergen, Lint-
21*