allen ■ R.-Kath., hadden vrooger in elk der beide d. eene kerk. doch in
1843 zijn deze vervangen door een nieuw bedehuis, halverwegc beide
dorpen opgericht.
B o rk e ld of d e B o rk e lt, bnnrtschap in de Overijsselsche gem. Holten,
in 1840 met 193, in 1860 met 216 inw.
Born, gem. in Limb., ingesloten door Roosteren, Snsteren, Nieuw-
stadt, Limbricht, Sittard, TJrmond, Obbicht e. a. en Grevenbiclit, en
1544 bund. groot. De grond bestaat bijna geheel nit Limburgsche klei,
terwijl längs de Molenbeek, die op de oostergrenzen vliet, ook rivier-
klei wordt: aangetroffen. Op de westergrenzen zijn overblijfselen van een
ond stroombed, de Oude-Maas genoemd. De gem. bevat de d. Born,
Buchten en Holtum, de geh. Hoogenberg, Crathei en Klein-Holtum,
benevens de zuiderhelft der buurt Illikhoven. In 1822 had deze gem.
1256, in 1840 1453, in 1870 1546 inw., zijnde deze bevolking in laatstgenoemd
jaa r onderscheiden in 1539 R.-Kath. en 7 Herv. De landbouw
is hun hoofdbedrijf.
Het d. Born, in 1840 met 590, in 1860 met 658 inw. en met eene
R.-Kath. kerk, is zeer ond. Op een kasteel bij het naburige Grasbroek
(in de gem. Limbricht) zetelde in de 9de eeuw Koning Zwentibold. De eerste
Heer van Born was Gozewijn I , die in 1150 wordt genoemd. De Bornsche
Heeren waren leenplichtig aan de Graven van Loon en Gelder en vassallen
der Heeren van Valkenburg. Arnold van Stein, Heer van Born, droeg
deze heerlijkheid in 1320 aan Ja n van Valkenburg, Heer van Sittard, op,
wiens erfgenamen haar behielden tot in 1398, als wanneer Born met Sittard
aan de Hertogen van Gulik overging. De latere Heeren van Bern waren
vassalen der Guliksche Hertogen. Het tegenwoordige kasteel is een ge-
bouw der 17de eeuw. Daarop wordt een meubel bewaard, dat door de
landlieden dezer streek den „stoel van Koning Sandarbout” wordt genoemd,
ofschoon het blijkbaar een aanrecht- (kredenz-) tafel is, welke uit de
15de eeuw dagteekent. Het d. Born bezat in de 14de eeuw stedelijke rechten.
B om e , gem. in Overijssel, tusschen Ambt Almelo, Tubbergen, Weer-
selo, Hengelo, Ambt Delden en Wierden. De grond — eene uitgestrekt-
heid van 3997 bund. — bestaat grootendeels uit diluvisch zand, terwijl
een klein deel door beekklei is gevormd, t. w. längs de Reggp, de
Almelosche-Aa en de Loo. In 1822 had deze gem. 2610, in 1840
3325, in 1870 3567 inw., voor laatstgenoemd jaa r onderscheiden in 2476
R.-Kath., 932 Herv., 70 Doopsg. en 89 Isr. De landbouw is het hoofdbedrijf
der ingezetenen, waarnevens hot fabriekwezen middelen tot on-
derhoud levert, t. w. katoenspinnerij, verwerij en weverij (van calicot, bom-
bazijn, damast, marseille en linnen), ijzergietprij, bierbrouwerij, enz. De gem.
bevat het d. Bome en 3 kerkbuurten: Senderen, Hertme en Bornerbroek.
Het d. Bome in 1840 met 1219, in 1860 met 1193 inw., is eene aan-
zienlijke plaats, die sedert Oct. 1865 aan het spoorwegnet is verbonden.
E r zijn 4 kerken, die der Herv., Doopsg., R,-Kath. en Isr. gem. De pre-
dikstoel in de Herv. kerk is een overoud kunststuk, uit zandsteen gewrpcht.
Borne, buurtschap of wijk in de N.-Brab. gem. Schijndel, in 1860
met 279 inw.
Bornerbroek, d. met een R.-Kath. kerk in de Overijsselsche gem.
Borne, teilende in 1840 570, in 1860 641 inw.
Bornisse, of B e rn iss e , een der Z.-Holl. stroomen. Dit w ater scheidde
in de middeleeuwen Voorne van Putten en bezat toen eene aanzienlijke
breedte. Door verlanding en indijking is de Bomisse zoo versmald en voor de
scheepvaart onbruikbaar geworden, dat de Geervlietsche toi (in de middeleeuwen
een twistappel tusschen Viaanderen en Holland) in 1600 deswe-
gens naar Dordrecht verlegd moest worden. Van dien versmalden en in-
gedijkten stroomarm is het zuiderdeel geheel verloren gegaan, zoodat de
Bomisse nu nog alleen van Zuidland tot aan hären mond tusschen Geer-
vliet en Heenvliet reikt.
Bo rnwerd, d. in de Eriesche gem. West-Dongeradeel, in 1840 met
84, in 1860 mede met 84, in 1870 met 110 inw. E r is eene kleine Herv. kerk.
Bornwerderhuizen, geh. dat met Betterwird, eene der afdeelingen
van de Eriesche gem. West-Dongeradeel uitmaakt.
BorDAVGr dorm Gör, rietpoel bij het Eriesche d. Bornwerd.
Borrenbrood, pold. in de gem. Zonnemaire, afd. Bommenede, 36
bund. groot.
Borrendamme, voorm. d. in Zeeland, nabij en ten zuiden van Zierikzee.
Het had een kasteel, dat met het dorp bij het beleg en de verdediging
van Zierikzee in 1304 afbrandde. Door de overstroomingen van 1477 en
1530 leed Borrendamme veel, doch door de overstrooming van Januari
1613 werd het geheel verwoest.
Borssele, voorm. eiland in Zeeland, dat reeds in de 7de eeuw vermeld,
tot de 13de eeuw uit de beide eilanden West-Borssele en Oost-Borssele
bestond, die door de Yve van elkander werden gescheiden. Het werd
toen in het noorden bespoeld .door de Loo-Yve, ten noordoosten door
de Dierik, in het zuiden door de Wijling-Ee, en in het westen door
Sioe en de Zwake. Het bevatte toen de d. Coudorp, Ellewoutsdijk, Ever-
inge, st. Katrijn, Monster, Oostkerke, Westkerk, te Wijk en Wolfartsdorp.
West-Borssele maakte de beroemde heerlijkheid Borssele uit.
In 1530 en 1532 is dit eiland zoo zeer dbor overstroomirfgen geteisterd
dat het jaren lang onder water bedolven bleef. Een deel daarvan Werd in
1616 herdijkt en door verlandingen en indijkingen in 1680 aan Zuid-Be-
veland gehecht. Van de toen nog bedolven gronden zijn sedert velen weder
door indijking hernieuwd, het laatst de van-Citterspolder.
Borssele, ring der Zeeuwsche klassis Goes van de Herv. Kerk, bevat-
tende de 10 gem. Borssele, Baarland, Ellewoutsdijk, ’s Gravenpolder, ’sH ee -
renhoek-en-Nieuwedorp, Heinkenszand, Hoedekenskerke, Nisse, Oudelande,
Ovezande en-Driewegen. E r zijn daarin 11 kerken.