Schafferwolde, geh. onder het d. Kropswolde in de Gron. gem.
Hoogezand.
S c h a f t, d. in de N.-Brab. gem. Borkel-en-Schaft, in 1840 met 184,
in 1870 met 204 inw. Sedert 1844 hebben Borkel-en-Schaft te zamen één
(R.-Kath.) kerk, die bijna eenzaam, midden tusschen beide plaatsen, op
de heide Staat.
Schagen, voorm. vrije heerl. in N.-Holl., bevattende de beide gem.
Schagen en en Barsingerhorn.
Schagen, district voor het kiezen van Prov. Staten in N.-Holl. Het
bevat de 23 g em .: Schagen, de Zijpe-en-Hazepolder, Anna-Paulowna,
Callantsoog, Wieringerwaard, 'Wieringen, Barsingerhorn, Haringkarspel,
st.-Maarten, Warmenhuizen, Koedijk, Bergen, Schoorl, P etten, Heer-Hugo-
waard, Winkel, Oudkarspel, Zuid-Scharwoude, Noord-Scharwoude, st.-Pan-
cras, Broek-op-Langedijk, Nieuwe-Niedorp, Oude-Niedorp.
Schagen, tweede kant. van het N.-Holl. arr. Alkmaar, bevattende
de 13 gem.: Anna-Paulowna, Barsingerhorn, Callantsoog, Haringkarspel,
st.-Maarten, Nieuwe-Niedorp, Oude-Niedorp, Petten, Schagen, Warmenhuizen,
Wieringerwaard, Winkel, Zijpe.
Schagen, deken. van het bisdom Haarlem, bevattende de 10 par.:
Anna-Paulowna, de Helder, Noord-Zijpe, Schagen, de Burgop-Texel,
Cocksdorp-op-Texel, Oude-Schild-op-Texel, ’tV e ld , Wieringen, Zuid-Zijpe.
E r zijn nog 2 bijkerken op Texel: aan de Hoorn en te Oosterend.
Schagen, gem. in N.-Holl., ingesloten door de gem. de Zijpe, B arsingerhorn,
Oude-Niedorp, Haringkarspel en st.-Maarten. Zij beslaat 2006
bund., is door zeeklei gevormd en bestaat uit oud land en den polder
Burghorn. In 1811 had zij 1396, in 1822 1558, in 1840 2008, in 1875 2998 inw.
Bij de telling voor 1870 vond men e r: 1649Herv., 123Doopsgez., l lE v . -
Luth., 1 Herst.-Luth., 5 Rem., 811 R.-Kath., 44 Ned.-Herv. en 1 ongen.
Zij bestaan meest van landbouw, veeteelt, handel, markten en burgerlijke
bedrijven, waaronder eenige kleine inrichtingen van nijverheid. In vorige
eeuwen bloeiden er verscheidene messenmakerijen. De gem. bevat het
steedje Schagen, de b. de Nes, de geh., de Dorpen, Grootewal, Lolle-
burg, Lutjewal, de Miede, het Wad, de Keins, de Lagedijk, Onderdijks,
’t Zeegebuurtje, Zandvenne, CorneRssenwerf, Jaarsdorp, Avendorp, Tjal-
lewal, Tolke, Tolkenbosch en Tolkerdijk, benevens den polder Burghorn
en eenige verstrooide hnizen.
Schagen, in 1870 met 1357 inw. binnen de kom, is eene der schoon-
ste plaatsen van West-Eriesland. Sedert het den 12 Mei 1415 van
Graaf Willem V I poorterrecht verkreeg, is het onder de kleine steden
van Holland gerekend. Schagen was toen al vrij oud, want reeds in de
12de eeuw moet het een niet onaanzienlijken trap van bloei hebben ver-
kregen. Het Marktveld te Schagen, het middelpunt van de bebouwde kom,
is een mim plein, waaraan, benevens de schoone Herv. kerk, ook het Raad-
huis Staat. Genoemde kerk heeft een toren van 43 el hoogte, een kunstig gebeeldhouwden
predikstoel en eene graftombe voor Heer Jan van Schagen
en zijne gade Aleida van Assendelft. Schagen heeft ook eene R.-Kath.
kerk, twee weeshuizen, eene vischmarkt, enz.
Aan de zuidzijde van het Marktplein is de toegang naar h e t voorm.
kasteel, waarvan, behalve het omwaterd grondvlak, hetwelk tot begraaf-
plaats dient, nog twee torens overig zijn. Het was gebonwd door Heer
Willem (een natuurlijkpn zoon van Hertog Albrecht, Graaf van Holland),
die in 1394 de heerl. Schagen van zijn vader verwierf. Eeuwen lang
prijkte de schoorsteen van de wapenzaal met twee marmeren kolommen,
„tijdens de tochten naar ’t Heilige Land uit de bouwvallen van Karthago
door Schagers medegebracht”. In 1821 zijn zij naar België vervoerd.
In 1168 werd Schagen door Heer Allard van Egmond verbrand. In 1477
nam de Stadhouder van Holland het kasteel in, en in 1517 werd het
steedje door de Geldersche Eriezen afgebrand. Den 18 December 1865
werd te Schagen een station van den Staatsspoorweg voor den dienst
ontsloten.
Sch a g en , pold. van ruim 1694 bund. in de N.-Holl. gem. Schagen.
S ch a g en -en -d en -E n gh , pold. in de Utr. gem. Linschoten. Dit
oord had, met de Vinkebuurt, in 1840 134, in 1870 184 inw.
Sch a g e rb ru g , d. in de N.-Holl. gem. de Zijpe, waarvan het ’t middelpunt
uitmaakt. E r is eene Herv. kerk. Men telde er in 1870 375 inw.
binnen de kom.
S ch a g e rk o g g e , bedijking in N.-Holl. van dezelfde uitgestrektheid
als de heerl. Schagen.
S ch a g e r • en -N ïed o rp e rk o g g e , bedijking in N.-Holl., bevattende de
gem. Schagen, Barsingerhorn, Winkel, Nieuwe-Niédorp en Oude-Niedorp,
te zamen ongeveer 7139 bund.
Scha g e rme e r , voorm. meer in N.-Holl., reeds voor onheugelijke jaren
drooggemalen en omstreeks 100 bund. groot.
Schager-TJitwerpen, pold. van 45 bund. in de N.-Holl. gem.
Schagen.
Scha g er-V erla a t, geh. in de N.-Holl, gem. Haringkarspel.
S ch a g e rw a a rd , of W itsm e e r , in 1632 drooggemaakt meer in de
N.-Holl. gem. Haringkarspel, 527 bund. groot.
S cha ik, b. in de Z.-Holl. gem, Leerdam, in 1840 met 185 inw.
S ch a k en b o sch , heerl. in de Z.-Holl. gem. Yeur, ruim 40 bund.
groot. Oudtijds stond er eene aan st.-Agatha gewijde kapel.
S ch ak e r lo , of h e t Oudeland, heerl. in de Zeeuwsche gem. Tholen,
bijna 1587 bund. groot. Daarin ligt de b. Schakerlo, in 1840 met 156 inw.
Oudtijds was Schakerloo een d. met eene kerk. Reeds in eene oorkonde