Idaard, of Ydaard, d. met eene kerk en de state Friesma. in de
Eriesche gem. Idaarderadeel, in 1811 met 82, in 1840 met 86, in 1874
met 127 inw.
Idaarderadeel, gem. in Eriesland, ingesloten door Leeuwarderadeel,
Tietjerksteradeel, Smallingerland, Utingeradeel, Kauwerderhem en Baar-
deradeel. Zij is 6874 bund. groot en bestaat uit yerschillende gronden. Het
westelijk deel, een gedeelte der oude Middelzee, is gevormd doorvrucht-
bare kleilanden. Meer naar het midden ligt eveneens klei, doch met zand
vermengd. Het zuidoosten bestaat uit veengronden, uitgedolyen yeen
en meren. In het uiterste noordoosten ligt eenig diluvisch zand.
De gem. heeft veel yoordeel yan de hoofdvaarten van Sneek en Leeu-
warden naar Groningen, die door deze streek of langs haré grenzen loo-
pen. Ook wordt de gem. doorsneden van den spoorweg van Heerenveen
naar Leeuwarden, die van het zuiden naar het noorden loopt.
Veefokkerij en zuivelbereiding zijn de voornaamste takken van bestaan.
Yoor den akkerbouw is slechts weinig grond beschikbaar. Voorts heeft
men er veel handel, visscherij, scheepstimmerwerven, looierijen, molens, enz.
In 1744 had deze gem. (toen grietenij) 2610, in 1811 (destijds de mairien
Grouw en Eoordahuizum) 3050, in 1822 3358, in 1840 4111, in 1874
5156 mw., in laatstgenoemd ja a r onderscheiden in: 3388 Herv., 1306
Doopsgez., 20 Chr.-Geref., 3 Ev. Luth. en 439 E.Kath.
De gem. telt 8 dorpen, t. w. Grouw (de hoofdplaats), Warga, War-
teua, Eoordahuizum, Eriens, Idaard, Aegum, Warstiens.
Ideweer, geh. in de Gron. gem. Earmsum.
Idsega, of Idzega, b. met dorpsrechten in de Eriesche gem.
Wymbritseradeel, iu 1811 met 128, in 1840 met 178, in 1874 met 251
inw., die van het geh. de Eand (in 1840 29) medegerekend. De kerk is
reeds voor meer dan eene eeuw gesloopt, het klooster Nazareth reeds
Vroeger.,
Idsegahuizum, d. met eene Herv. kerk in de Eriesche gem. Won-
Seradeel. Het télde iu 1811 104, in 1840 77, in 1874 145 inw.
Idsegaster-poelen, aaneenschakeling van kleine meren in de Eriesche
gem. Wymbritseradeel.
Idserdaburen, geh. bij het Eriesche d. Hieslum, in de gem. Won-
seradeel.
Idskenhuizen, d. met eene Herv. kerk in de Eriesche gem. Donia-
werstal, in 1811 195, in 1840 296, in 1874 373 inw. tellende.
Igewolden, streek in de Eriesche gem. Hemelumer-Oldephaert-en
Noordwolde, bevattende de dorpen Oudega, Nyega, Elahuizen en Kol-
derwolde.
IJ, oorspronkelijk een inham of golf van de Zuiderzee, reikende van
Pampus tot de duingronden bij Beverwijk. Deelen daarvan waren de
Nieuwendammerham, de Buiksloterham, de Oostzanerham, het Barndegat,
de Hollesloot, het Houtrak en het Wijkermeer. Het was 4 uren lang en
van 600 tot meer dan 3000 ellen breed. De Buiksloterham en Nieuwendammerham
werden reeds voor meer dan twintig jaren in land herschapen.
Sedert is ten gevolge eener den 10 Dec. 1861 verleende concessie, die
nader werd bepaald den 25 Ju n i 1862, 24 Dec. 1862, 7 Jan u a ri 1864
eu 8 Nov. 1864, de Amsterdamsche Kanaalmaatschappij werkzaam omhet
I J droog te malen en in vruchtbaar land te herscheppen. Het westelijk
I J is in de jaren 1865 tot 1875 reeds in polders afgedeeld, die door
het Kanaal door Hollaud op zijn Smalst en door zijkanalen uit
deze hoofdvaart naar Spaamdam, Halfweg, Nauerna, West-Zaan enz. van
elkander gescheiden worden. In het oostelijk I J is door aanplemping
tusschen Schellingwoude en de haven van Nieuwendam e^ne strook land
van afwisselende breedte verkregen. Aan bet oosteinde is he t I J van de
Zuiderzee door een dam met sluizen (de Oranjesluizen) afgesloten.
Deze sluizen zijn in Maart 1872 ten eersten male voor de zeevaart geopend.
IJde, of Ido, b. in de Drenthsche gem. Yries, in 1811 met 195, in
1840 met 258, in 1870 met 421 inw. Een huuebed, dat er in vorige
eeuwen werd gevonden, is gesloopt.
IJdewalle, of Eedewalle, voorm. heerl., kasteel en b. in Vlaande-
ren bij Aardenburg, tusschen deze stad, Heille en Middelburg, waarvan
de herinnering nog door eene boerderij bij de Elderschans wordt bewaard.
IJdoorn, buitenpolder van 40 bund. in de N.-Holl. gem. Eansdorp.
IJ©, kreek of stroom in N.-Holl., die tusschen Middelie en Warder
door naar Edam loopt.
IJh.orst, d. met eene Herv. kerk in de Overijsselsche gem. Staphorst,
in 1840 met 530, in 1870 met 667 inw. Het wordt door de Beest van
het Drenthsche kerspel de Wijk gescheiden. D a t het d. IJhorst van hoo-
gen ouderdom is, kan blijken uit het feit, dat ten tijde van Bisschop
Eloris van Wevelinkhoven (1382) de kerk reeds wegens harén ouderdom
bouwvallig werd geacht.
IJpelaarseinde, b. in de Geld. gem. Ginneken, met het buitengoed
Groot-IJpelaar. Het had in 1840 216 inw.
IJpelo, b. in de Overijsselsche gem. Wierden, in 1840 met 229, in
1870 met 224 inw.