1432
"Een digte nevel, met zwaveldampen vermengd, bedekte Amboina drie
weken lang na liet plaats grijpen der aardbeving op den Istfn November,
1835;// zie vroeger bladz. 1899.
Uithoofde het ondoenlijk is een regtstreeksclibewijsteleveren, zoo kunnen deze
overwegingen, naar mijn oordeel, strekken waarscUjnlijhneid
toonen, dat de epidemische ziekte, welke op Amboina uitbarstte, ten gevolge
van dergelijke oorzaken is ontstaan. V6ór het plaats grijpen der aardbeving,
in 1835, was Amboina, sedert den tijd dat Eumphius aldaar leefde,
beroemd wegens zijn gezond kHmaat.
1850. In den nacht van den 14''«" op den 15''™ November en des
morgens ten lOurevanden 19''™ November had de Gamalama, op
Ternate, andermaal 2 uitbarstingen. (Jav. Cour.)
0850. Ternate. Op den 28®«'" November, des avonds ten
10 ure, vi'erd op dit eiland een sterke en lang aanhoudende
schok gevoeld. (Jav. Cour, van den 11'^'=" Junij, 18S1. no 47.)
Ö850. Ternate. Op den 30"^™ December werd insgelijks
een ligte schok gevoeld. (I. c.)
dS5d. Java. In de hoofdplaats der residentie Kediri werden
op den Januarij, des namiddags ten S ure, drie kort
op elkander volgende^ tamelijk hevige aardschokken waargenomen,
welke voorafgegaan werden door een onderaarsch gedruisch.
Zij kwarnen uit de rigting, waarin de g. Keloet ten
opzigte van Kediri ligt, namelijk, uit het zuidoosten. (Jav.
Cour, van den 15'''"' Februarij, 1851. uo 14.) De g. Keloet had
zijne werkzaamheid reeds sedert eenige dagen hervat en braaktc
drooge Stoffen (zand?) uit.
dSSd. Sumatra. Den 14''™ Maart, des avonds ten l^U ure,
werden te Painan, de hoofdplaats van de zuidelijke afdeeling
der residentie Padang, vrij hevige schokken waargenomen;
vooraf had zieh een onderaardseh gedruisch doen hooren. De
aardoppervlakte verkreeg daardoor eene golfvormige, schommelende
beweging; den volgenden dag gevoelde nien, des morgens
ten 4 ure, nog herhaalde, doch ligtere schokken. (Jav. Cour,
van den 12''=" April, 1851, n" 30.)
d85d. Sumatra. Op den 4''=" Mei, des namiddags ten 3
ure, nam men te Telok betong, in de Lampong-distrikten, eene
aardbeving waar, welker schokken horizontaal van het zuid-
1433
Westen naar het noordoosten waren gerigt en «vijf minu
ten» aanhielden. Gedurende den morgen van denzelfden dag
stond de zee, ten 9 ure, bij volkomene windstilte, buitenge-
Avoon hoog, terwijl geduchte onweders na de aardbeving plaats
grepen. (Jav. Cour, van den 7'''='' Junij, 1851. no 46. ')
De hierboven opgetelde verschijnselen waren op de volgende
wijze onder de verschillende jaren verdeeld. (De berigten,
welke van vroegeren tijd dan het jaar 1835 dagteekenen,
heb ik in de tabel niet opgenomen, dewijl de volledigheid der
berigten eerst sedert dien tijd een meerder vertrouwen verdient.)
JAAKTAl. 1835 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 TotaaÛ
AAEDBEVISGEN.
3 3 0 1 3 4 4 5 17 3 20 18 22 19 9 7 143
IIITBARSTIKGEN.
2 0 1 3 0 4 1 4 6 2 3 2 8 3 3 2 44
Volgens deze tabel hebben er derhalve gemiddeld jaarlijks
bijna 9 aardbevingen en 23/4 uitbarstingen plaats, zoodat er
(iene uitbarsting op 31/4 aardbevingen komt. Naar dien maatstaf
zou men elke 40 dagen .eene «aardbeving en elke 133 dagen
eene vulkanische uitbarsting — in geheel Neerlandsch Indie
mögen verwach ten.
Uithoofde wij echter in deze tabel de voortdurende uitbarstingen
van sommige vulkanen, zoo als de eruptien van den
Semeroe en van den Lamongan, niet in berekeniug hebben
kunnen brengen, terwijl de verschillende, menigwerf zeer talrijke
schokken der hevige en lang aanhoudende aardbevingen
slechts als een enkele schok zijn berekend, zoo volgt hieruit,
dat de hierboven opgegevene verhouding inderdaad als te gering
mag beschouwd worden, zelfs dan wanneer in de berigten,
uit de verschillende deelen des archipels ingezonden, al de
') De berigten, ontleend aan de Javasche Couranten, gaan tot üO 51, van hei jaar
1S51, welk nommer op den 25s":n Junij te Batavia werd uitgegeven.
1