a i r
1390
1815. Naauwelijks liad het woedeu van den Tomboro opgeliouden
of er word, op den 15'^™ Augustus, eene uitbarsting van den Goentoer,
op Java, waargenomen; zie bladz. 77.
1815. Ook de Bromo (Tcnggör), op Java, hervatte in dit jaar
zijne werkzaamheid; zie bladz. 847.
d8J5. Bali en Lornboh. Op den November, derhalvc
4 maanden na de vreesselijke eruptie van den Tomboro, werden
hevige aardbevingen op Bali en op Lombok waargenomen.
Waarsehijnlijk moet het aan deze schuddingen der aardkorst
worden toegeschreven, dat het bekken van het meer (danoe)
Tamblingan, tusschen Tabanan en Boleling gelegen, werd van
cen gereten en dat vele streken van het land Boleling werden
overstroomd. i)
1816. Op den 21®''=° September had de Goentoer, op Java, eene
ultbai'sting; vergel. bladz. 77.
d8d6. Banda. Op den Oetober, des avonds ten 8 ure,
werden, na een voorafgaand onderaardsch gedruisch, hevige
aardschokken waargenomen, welke zieh van het noordoosten
naar het zuidwesten schenen te rigten; tot aan den volgenden
morgen werden dergelijke sehokken tallooze malen herhaald.
Vervolgens keerde alles weder tot rust; op den II"'®" Oetober
echter, des morgens ten 7 ure, herhaalden zieh de aardschuddingen
op nieuw en werden zij, even als vroeger, door een onderaardsch
gedruisch vooraf gegaan. De schuddingen hielden nu, met
tusschenpoozen, gedurende verscheidene dagen aan; de sehokken
waren zoo hevig, dat niemand in Staat was zieh op de
been te houden, zoodat, op het vernemen van het onderaardsche
gedi-eun, zieh alle bewoners des eilands op den grond
wierpen. De meeste gebouwen, die reeds door de aardbevingen
van den 8^'™ zooveel hadden geleden, stortten het eene na het
andere in, en binnen körte uren was de stad, op het eiland
Groot-Banda, in een pninhoop herschapen. Het schijnt, dat de
warme bron, van welke Valentyn sprcekt en welker bestaan de
0 H. Zollinger, „Het eiland Lombok," in het Tijdsch. v. NeSrl. Indiij, IX.
bladz. 197.
1391
inboorlingen zich in 1848 nog konden herinneren, gedurende
deze aardbeving is verdwenen. Er bad geene uitbarsting uit den
vulkaan plaats. i)
d8d6. Banda. Gedurende de maanden November en December
werden herhaaldelijk aardbevingen op dit eiland waargenomen.
(Olivier.)
dSdl. Java. Van den 16-'™ Januarij af bragten herhaalde
sehuddingen de aarde in Oost-Java gedurende verseheidene dagen
in beweging- zij gingen vergezeld van een onderaardschen
donder en werden gelijktijdig vernomen met liet begin der uitbarsting
van den Idj^n, zie bladz. 1022, welke voorduurde tot aan den
IS'isn Februainj daaraanvolgende.
d8d8. Java. Op den Maart werd te Jogjakerta, des
morgens tusschen 21/2 en 3 ure, eene tamelijk hevige aardschudding
waargenomen, welke zieh 3 malen herhaalde;
telkens vernam men te gelijker tijd een onderaardsch gebulder.
(Jav. Cour. van den April, 1818, n» 15.)
d8d8. Sumatra. In de maand Mei gevoelde men te Benkoelen,
aan de zuidwestkust van Sumatra, eene tamelijk sterke
aardschudding. De beriglgever du Puy (1. c.) nam haar insgelijks
waar op het Nederlandsche fregatschip Wilhelmina, dat
op de reede van Benkoelen lag. Toen men den eersten schok
gevoelde, verkeerde men in het denkbeeld, dat het schip op een rif
had gestooten; hierop liet zich eene trillende beweging warnemen.
d8d8. Java. Op den October werd, des namiddags ten
21/2 ure, zoowel te Batavia, te Buitenzorg, als in de Preanger-
Regentachappen §ene aardbeving waargenomen, welke echter
in de nabijheid van den Goentoer het sterkst was. (Jav. Cour.)
d8d8-. Java. Op den 21='"" October gevoelde men te Trogon,
aandenvoet des Goentoer, des avonds ten IOV2 ure, eene hernieuwde
aardbeving, en onmiddellijk daaropbegon de uitbarsting van
den g. Goentoer, welke tot aan den 24"™ October voortduurde; verge].
bladz. 77.
d8d8. Java. Op den 8^'™ November werd eene hevige aard-
0 Schriftelijkc mededccling van den Gouverneur der Moluksche eilaiiden
J . B. Clcerens, d. d. 29 Junij, 1848.