1382
waarnaar harc oiitwikkeling plaats grijpt, te leeren Jtennen,
behoort men eerst de verschijnselen, door haar aan de oppervlakte
der aardkorst te weeg gebragt, te beschouwen en zieh
daarvan eene volledige keniiis te verschaffen. Doordrongen van
deze overtuiging, heb ik mij beijverd om, behulve omtrent
de andere verschijnselen, ook zooveel mogehjk berigten in te
Winnen omtrent de aardbevingeriy welke in den Indischen
archipel hebben plaats gegrepen, terwijl al hetgeen ik daaronitrent
heb knnnen verneinen, door mij is te boek gesteld; tan
einde echter dit werk niet onnoodig te vergrooten, heb ik mij
toegelegd dit alles in beknopten vorm voor te dragen en uit
dien hoofde, uit menige geschiedenis eener aardbeving, siechte
een zakelijk uittreksel medegedeeld.
De optelling dezer aardbevingen mag slechts in zoo verre
volledig worden geheeten, als zij sedert d835, het tijdstip
mijner aankomst op Java, uit eigene waarnemingen zijn opgeteekend,
— deze zijn met het teeken ^ gemerkt, — of vvaaromtrent
mij mondelinge, schriftelijke of gedrukte berigten van
andere Avaarnemers zijn toegekomen, en die bij de vroeger
genoemden zijn gevoegd ; ten opzigte der hier vermelde aardschuddingen,
welke vôôr dat tijdstip plaats grepen, zal
waarschijnlijk in het oog moeten gehouden worden, dat dit
slechts de hevjgste, de meest verwoestende aardbevingen
zullen zijn van die, welke gedurende de opgenoemde jaren
zijn waargenomen, dewijl van de overige, minder hevige aardschokken,
die destijds waarschijnlijk hebben plaats gehad,
geene berigten worden aangetroffen.
Ten einde den lezer de steeds voortdurende, nimmer rüstende
werking, die onder dat gedeelte der aardkorst, waarop
de eilanden van den Oost-Indischen archipel zijn gelegen, plaats
grijpt, duidelijk voor oogen te stellen, en den zamenhang der
verschillende verschijnselen met, of hunne afhankelijkheid van
elkander te doen vermoeden, heb ik het doelmatiger geoordeeld,
in plaats van eene bloote beschrijving der aardbevingen, een
volledig chronologisch overzigt van alle waargenomene vulkanische
verschijnselen en gebeurtenissen te geven. Uit dien
1383
hoofde heb ik tevens eene opgaaf medegedeeld van al de uitbarstingen
van Vulkanen, die ter mijner kennis zijn gekomen
en die of hebben plaats gegrepen in den tijd, welke tusschen
twee elkander opgevolgde aardbevingen verliep, of die dezelven
hetzij onmiddellijk voorafgingen, of volgden, of wel er gelijktijdig
niede werden waargenomen. Ten einde dit overzigt gemakkelijker
te maken, zijn deze uitbarstingen met eene andere,
kleinere letter gedrukt. »)
1000. De goenoeng Keloet, op Java, onderging eene geweidige
uitbarsting; zie bladz. 683.
dòOO. Java. Eene vreesselijke aardbeving deed het gansche
eiland schudden.
Ten zelfden tijde had eene uitbarsting plaats van een der Vulkanen
op Java; zie bladz. 1294.
d506. Java. Eene geduchte aardbeving werd op dit eiland
waargenomen. 2)
1560. De Merbaboe, op Java, onderging eene sterke uitbarsting;
zie bladz. 405.
1586. Eene uitbarsting van den goenoeng Api, op Banda, had plaats,
zie bladz. 1272, en gelijktijdig woedde de Einggit, op Java, berhaaldelijk
op de vreesselijkste wijze; zijne uitbarstingen hielden aan tot
1597, ten gevolge waarvan de vulkaan gelieel en al instortte; vergei,
bladz, 938.
1598. Eene.nieuw^e uitbarsting vond plaats uit den goenoeng Api,
op Banda; vergei, bladz. 1272.
1608. De Gamalama, op Ternate, had eene uitbarsting; verg.
bladz. 1281.
1609. Eene uitbarsting bad plaats van den goenoeng Api, op
Banda; verg. bladz. 1272.
1614. Op het eiland Java werd de lucht, ten gevolge van de uitbarsting
eens vulkaans, op een naburig eiland gelegen, door vulkanische
asch geheel en al verduisterd; vergei, bladz. 1294.
1615. In de maand Maart had eene nieuwe uitbarsting van den
goenoeng Api, op Banda, plaats; vergei, bladz. 1272.
Overal, waar achter de aangehaalde bladzijde niets verder Staat vermeid,
wordt deze afdeeling van het werk bedoeld.
0 Naar luid eener Javasehe kronijk, medegedeeld door Roorda van Eysinga,
„Indie", 3, bladz. 475.