H
si
I II
!70
011 worden, uaar den voct hcen, gcdurig breeder cn vlakkej',
gelijk met gesmoltene massa's het geval is.
Hieruit volgt, dat noch de eene, noch de andere van deze
beide hypothesen, omtrent het ontstaan van den grooten ringmuur
des Tengger, op eene voldoende wijze aan alle waargenomene
daadzaken beantwoordt.
Zou het niet mogelijk zijn, alle verschijnselen op eene
voldoende, althans grondigere wijze, dan door andere veronderstellingen,
te verklaren, door aan te nemen: dat de Tenggervulkaan,
wat het berggevaarte en deszelfs gedaante over
't algemeen aangaat, in eens — in een keer — is gevormd
geworden, door de ontzettende massa's van met kracht
opwellenden trachiet, die, door den vurigen gloed siechts
verweekt, taai geworden, maar niet geheel en al gesmolten
was en naar alle zijden overliep? Deze nog weeke trachietmassa
zou zieh dan aan de oppervlakte, — namelijk, aan
de helling van den nieuw gevormden kegel, in straalvormige
ribben, — oorspronkelijke lava-stroomen, — afgezonderd of
gespleten hebben. Vervolgens zou de krater in zijne hoedanigheid
als uitbarstingskrater verder gevormd en voltooid zijn
geworden. Door gedeeltelijke verzakkingen, kort na zijn ontstaan,
zou de ZOO verschillende hoogte in de verschillende
gedeelten van den ringmum- zijn geboren geworden, op gelijke
wijze als zieh te gelijker tijd het noordoostelijke splijtingsdal
vormde; later, in daarop volgende tijdperken, zouden nieuwe
lava-stroomen Over , den dwarsdam heengevloten zijn en door
het instorten van enkele deelen des kraters nog meerdero
veranderingen plaats gehad hebben. — Zou deze wijze van
verklaring niet de waarschijnlijkste zijn?
Trachiet was derhalve het eerste product, en dit wordt hei:
meest algemeen verbreid aangetroffen. Hierdoor baande zieh de
basalt een doorgang. Trachiet-lava-soorten met lange blaasruimten
voorzien, als het wäre op nieuw gesmoltene en siech ts
in eene geringe mate veranderde, oorspronkelijke trachiet,
stroomden over den dwarsdam heen. Hierop volgde ondei' anderen
die inerkwaardige Wonodoro-lava, welke de andere lava-
3' ii
sLroomen ten deele bedekte. Nu kwam eene reeks van jongere
lava-soorten, die meer of min verglaasd zijn, naar obsidiaan
overhellen, tot welke soort insgelijks de uitgestrekte klippen
en banken van den kraterbodem behooren.
Den vrocgsten toestand, waarin de vulkaan zieh bevond,
zou men zijn trachiet-tijdperk mögen heeten, vs^aarop trachietische
lava-soorten en vervolgens het obsidiaan-tijdperk volgde.
Deze ging omniddellijk vooraf (terwijl de overgang werd gevormd
door massa's van gruis, rapilli van obsidiaan en puimsteen) de
vijfde of zand-periode, gedurende welke eene ontzaggelijk groote
hoeveelheid zand uitgebraakt, de kraterbodem door zand gelijk
gemaakt en de eruptie-kegcls opgeworpen werden. Nu naderde
het zesde, tegenwoordige ascÄ-tijdperk, staande welk tijdperk
de werking des vulkaans zieh bepaalt tot het uitwerpen van
fijne asch, — gedurende uitbarstingen, welke slechts zeldzaam
plaats grepen, — en het voortdurend opgeven van vs'aterdamp
met zwavelig zuur bezwangerd.
Wie herkent in dit geschiedverhaal van de vorming des
vulkaans niet eene vermindering van krachtsontwikkeling, ten
gevolge waarvan insgelijks eene verandering in de uitwerpselen,
wat hunne hoedanigheid betreff, plaats greep?
E. Reizigers, die het gebergte hebben bezoeht.
d830. In den aanvang des jaars J. B. van Herwerden.
d835. D'^- Fritze.
d838, den 7''™ en den Julij, D'- Fritze en de sehrijver
van dit verhaal.
d84-d, in October, J. B. van Herwerden.
d842, in Februarij, Maart, April en Junij bezoeht van
Herwerden den berg herhaalde malen.
d8U? Jukes.
d8'!fA, van den September tot den 6''™ October bezoeht
de sehrijver het gebergte ten tweeden male en in
d84-^, oj) den en 9''™ November ten derden male.
d8hJt-. Zollinger.
d8h8, op den Augustus^ D'- P. Bleeker.
. f
1U
AT
>' I'