(l
fi
i'ì
noordclijk Bornco, welke hooger dan 12,000' oprijzen en echter
gehcel en al onziglbaar zija van de kusten van dit eiland, dat
als een klein continentaal land in het midden van den vulkaankrans
des archipels is gelegen.
Inquirenda.
Vroegere uitbarstingen van vulkanen, van welke geene zekere
berigten tot heden zijn verkregen, benevens andere gebeurtenissen
in de natnur van den Indischen archipel, waar omtrent een nader
onderzoek den geschiedkundigen zij aanbevolen.
d500. In de eerste jaren der regering van Senopati ( f 1525)
had eene vreesselijke vulkanische uitbarsting plaats, gepaard inet
aardbeving en een Sterken aschregen, welke de Javanen met
angst vervulde. (Naar luid van Javasche manuscripten.) TJit
welken vulkaan had dezelve plaats?
d ß d i . In dit jaar werd de dampkring van Java zoodanig
met aschwolken vervuld, dat hierdoor eene volslagene duisternis
ontstond. Deze asch werd uitgebraakt door een vulkaan van
eennabij gelegen eiland. (J. Crawfurd. Ind. Archip. holl. vertaling,
III. bladz. 336, naar berigten, geput uit Javasche kronijken.)
Op welk eiland lag die vulkaan? Had die uilbarsting plaats
uit den Tomboro?
.ióM. In dit jaar verloren zeer vele menschen het leven, ten
gevolge van het instorten van den goenoeng Adiksa. (Crawfurd,
L c.) Thans wordt geen enkele berg op Java aldus geheeten, en
de vraag is dus: welke was die berg? Zou het de Wüis zijn
geweest?
Destijds had eene hevige uitbarsting van den Merapi
op Java plaats. (Crawfurd, 1. c. p. 509.)
Welke omstandigheden gingen daarmede gepaard? In welken
toestand bevond zieh de vuttaan vóór dien tijd?
^674, d675, d676. In die jaren werd imboina door zeer
hevige aardbevingen geteisterd, waarbij 2,000 menschen het
leven verloren. (Valentijn; vergei. Crawfurd, p. 511.)
Welke waren de bijzonderheden dier aardbevingen? Op welke
wijze kwamen die 2,000 menschen om het leven? Stierven zij
1295
misschien aan epidemische ziekten, welke na die aardbeving
ontstonden, zoo als na de aardbeving van 1835 het geval was?
Worden er misschien berigten gevonden, welke aanduiden, dat
op Amboina vroeger een vulkaan bestond, die allengs instortte
en tot een puinhoop werd?
à752. In dit jaar werd Java op nieuw met asch bedekt en
over zijne gansche uitgestrektheid in duisternis gehuld. Dit werd
veroorzaakt door een vulkaan, op een naburig eiland gelegen.
Hongersnood en aanstekende ziekten heerschten, ten gevolge
daarvan, op het eiland Java. (Crawfurd, 1. c. p. 530.) Op welk
eiland was deze vulkaan gelegen? Was het de Tomboro?
— 7—^ In welk jaar geschiedde de eruptie van den Merapi,
waardoor de tjandi Moendoet, in de residenlie Kadoe, met asch
werd overstelpt? Deze tempel werd eerst in 1838 uitgegraven;
Velgens Crawfurd is dezelve waarschijnlijk gebouwd m het
jaar 1338, volgens anderen heeft zulks welligt veel vroeger,
hoewel niet vóór 413 na Christus ¡slaats gehad. (Verg. Tijdsch.
V. Neérl. Indie, IV. p. 308.)
Hetgeen men vermeld vindt in eenekronijk, welke den Iieizer
van Solo toebehoort en waaruit door Roorda van Eijsinga
(Indie, III. bladz. 473) wordt medegedeeld: dat ten jare 1237
een eiland, «Mangere,» in de nabijheid van Soerabaja uit de zee
oprees, wijders dat m 1187 Java van Sumatra, gelijk in 1277
Bah van Java en eindelijk in 1353 Lombok van Soembawa
werd losgescheurd; deze berigten dragen te zeer het kenmerk
van verdichting (verzinselen, die, onder den naam van kronijken,
gewoonlijk het werk zijn van ledigloopende priesters)
dan dat zij in eenig opzigt in aanmerking verdienen te komen.
De gesteldheid der kusten, ter wederzijde van de zeeengten tusschen
de eilanden ter zijde van straat Soenda en beooslen Java,
duidt niet slechts aan, dat die eilanden in voormaligen tijd niet
met elkander waren vereenigd, maar integendeel laat zieh daaruit
met veel waarschijnlijkheid opmaken: dat deze Straten oorspronkelijk
veel breeder waren dan thans, dat zij ten gevolge van de
werking van vier verschillende oorzaken, die ten deele nog blijft
voortduren, allengs enger zijn geworden, namelijk, 1« ten gevolge
•p