' ' ii . S ;ï i ti iJ ! SS-'S'-!!«» i 1
fsiiîQ! -aÎÎM
J ~ i n s a 1 p
i'ti fW - 'llff,
ij-iiilnK
1282
2<ioii Februarij, des morgens ton 9 urc, ving eene nieuwe uitbarsling
aan; er wercl een hevig gedreun vernomen; rook en
ascliwolken, met gloeijende lava vermengd, werden door den
krater uitgebraakt, waarvan de puinbrokken als een steenregen
nedervielen en alles in het rond verwoestten en verbrandden.
Tusschen batoe Angoes en het fort Toloeko vormde deze lava
een stroom, die zieh onafgebroken tot aan het Strand
uitstrekte. Alle aanplantingen, op den voet des bergs gelegen,
werden daardoor vernield en des nachts scheen de geheele
berg in vlam te staan. Dit verschijnsel duurde 24 uren lang;
daarop hoorde men een gerommel onder den grond en eindelijk,
d. i. den Februarij des namiddags ten 4 ure, werd alles
weder stil.
Nog gedurende 10 dagen stuwde de vulkaan zware rookwolken
opwaarts; nergens echter werd men eenig onheilspellend
verschijnsel gewaar; de vreedzame bewoners van Ternate, die
raet den Sultan in de beste verstandhouding leven en boven
alle andere eilanders in dezen archipel door den roem hunner
gastvrijheid uitmunten, hadden alle angst en bezorgdheid afgelegd.
Op den 14''™ Februarij echter hoorde men des nachts ten ISVa
ure weder een onderaardsch gedreun; ligte schokken deden de
aardkorst beven en de bewoners ijlden naar buiten. Wel mogten
zij zieh gelukkig achten, want heviger schokken deden zieh
allengs gevoelen en ten Si/^ ure werd de stad Ternate, met
al hare gebouwen, onder het nederstroomen van een hevigen
onweersregen, in een puinhoop herschapen. De vreesselijkste
schokken wisselden thans snel met elkander af, het op- en neerwaarts
bewegen der aardkorst, ging vergezeld van een hoorbaar
yekraak, gelijk wanneer vaste hgchamen tegen elkander geslagen
worden; eerst werd zij verticaal, vervolgens golfvormig en
horizontaal bewogen en wel zoodanig, dat het zieh duidelijh
met het oog liet waarnemen; op menige plaats scheurde de
aardkorst van een, uit deze spielen spoot water opwaarts; dan
sloten zieh die scheuren weder en op gelijke wijze duurde de
beweging van de oppervlakte der aarde, met körte tusschen-
1283
poozen, lot 3 ure des namiddags voorl. Maar het hevigsl deed
zieh zulks den IS"'™ Februarij, des voormiddags ten 10 ure,
gevoelen. Alle bewoners des eilands, die het gevaar van verzweigen
te worden in de wijd gapende scheuren der aardkorst
konden ontvlieden, ijlden naar de schepen en staken in zee; met
meer vertrouwen waagden zij zieh, in kleine vaartuigen, op
de golvende baren, dan dat zij verloefden op den bodem des
eilands, waarop de benaming van vast niet meer kon worden toegepast.
i)
Alles was ingestort; geen enkel slult huisraad was heel gebleven;
ja, zelfs het fort Oranje, dat sedert 230 jaren zoo menige
aardbeving had doorgestaan, lag in puinhoopen ter neder,
tuinen en aanplantigen waren door de uitgeworpene vulkanische
Stoffen overstelpt geworden, en de schade, welke de bewoners
ten gevolge dezer uitbarsting leden, bedroeg in geldswaarde
900,000 gülden. Een stuk gronds, van 12 voet diameter, was
18 voet diep weggezonken; een gedeelte des bergtops was ingeslort
en aan de zuidelijke zijde van denzelven waren zeven
openingen of kraters gevormd geworden.
Met afwisselende hevigheid duurden dergelijke schokken tot
op den 9''™ Maart, terwijl de bewoners gedurende al dien tijd
te scheep of in ruw opgeslagene hatten aan het Strand verwijlden.
Zelfs in Mei en in Junij, 1840, werden nog allerminst
een paar schokken gedurende ieder etmaal Avaargenomen.
De rampzalige bewoners van Ternate, die alles verloren hadden,
waren aanvankelijk voornemens den ondankbaren, trouweloozen
bodem te verlaten en een ander eiland van den archipel
als een nieuw vaderland op te zoeken. De magt der gewoonte
en de gehechtheid des menschen aan den grond, die hem zag geboren
worden, zijn echter zoo groot, de maatregelen, welke het on.
begrijpelijke wezen der natuur heeft in het werk gesleld om
de onherbergzaamste oorden der aarde bewoond te doen blij-
') Hot Sterke kontrast tusscliea zee en land verliest hier, in den Indisclien archipel,
zijne volle beteekenis. Den bodem, die zoo menigvrcrf vs'ordt bewogen, kan men
niet langer een vasten bodem achten. (Alleen to Pcnggalengan heb ik, in ééne
maand, 4 aardbovingon gevoeld.)
f
•
'M