I i ] k ^
f I ^ I
® « ' t i l '
K ;t
ii
,4 ^
w
•< a
' ' I
I j i f i i ' i l i ^ '
• I
I
1254
ontzaggclijke raeiiigtc drijvenclc booinstaiiunen werd waargenomen;
— 0
deze aard- en zeeschuddingeu, ontplofimgen, wervelwmden
en andere dergelijke vreesselijke verschijnselen paarden
zieh aan hei opwellen van vulkanische Stoffen, die, zoo dezelven
niet in een gesmolten, echter in een gloeijenden toestand
verkeerden; zij bestünden voornamelijk uit puimsteenachtige
lava-slakken, werkelijken puimsteen en eene zeer fyne, grijze,
ligte asch, vs^elke echter, wanneer men ze zamengedrnkt had,
zeer zwaar van gewigt was en waarvan eene pint l^s//, once
vvoog. — Vurige massa's bedekten den berg tot waar zijn voet
door de golven der zee wordt bespoeld (het vroeger gemeide
schip, dat voorbij den berg zeilde, zag aan bet benedengedeelte
een vurigen gloed, hooger op zwarte rookwolken); er wordt
uitdrukkelijk vermeid, dat de meeste menschen, die gedurende
de uitbarsting zelve het leven verloren, omkwamen ten gevolge
van hüte en vuurgloed, terwijl mede dorpen er door in vlam
geraakten; in de opgenoemde berigten wordt niet duidelijk vermeld
of deze verbitte en vurige uitwerpselen uit geheel gesmoltene
of slechts gloeijende zelfstandigheden, of zij uit werkelijke
lava, dan wel uit puimsteen hebben bestaan; in dien brief van
den Resident van Bima wordt gelezen, dat het Strand van de
gebergten Klontong af tot aan Laronggo (aan de noorder kust?)
was herschapen geworden in een ontzaggelijken muur of wal,
gevormd uit vaneen gereten lava-massa's, die er «zoo woest
uitzag, dat hij het hart van den koensten zeeman met angst
moest vervullen;» diL althans is zeker, dat de uitwerpselen
voornamelijk bestonden uit puimsteen en asch;
puimsteen bedekte de gansche zee rondom Soembawa tot in
den zeeboezem van Bima, maar vooral die streken, Wellie westwaarls
van den v ulk aan zijn gelegen; vermengd met boomstammen,
lag dit gesteente ter dikte van twee voet op de oppervlakte
der zee en niet dan met moeite konden schepen zieh een päd
1255
door deze beletselen banen; behalve deze puimsteen-massa werd
asch door den krater uitgeworpen, waardoor het grootste gedeelte
van Soembawa, namelijk, die koningrijken, welke het digtst bij
den vulkaan gelegen zijn, als: Tomboro, Pekat, Sangar en een
aanmerkelijk gedeelte van Dompo en Bima ter hoogte van verscheidene
voeten werden overdekt, zoodat, op een afstand van
60 minuten oostwaarts van den vulkaan, de woning van den
Resident te Bima, benevens andere huizen onder den last er van
bezvyeken; hiermede werd de laatste band gelegd aan het verwoestingswerk,
waardoor deze vroeger zoo bloeijende koningrijken
werden vernietigd, wier ondergang reeds was voorbereid
geworden door aardbevingen, hooge vloeden, orkanen en, in de
nabijheid des vuurbergs, waarschijnlijk door het instorten, verzakken
van verscheidene gedeelten des bodems; — hierdoor
werd eene met groen gesierde landstreek, vol leven en vruchtbaarheid,
herschapen in eene grijskleurige, eentoonige, doodsche
woestijn, terwijl op Soembawa alleen 12,000 menschen daarbij
het leven verloren;
de alle verbeelding te boven gaande massa asch, welke tot in de
hoogste Zonen des dampkrings werd opgeworpen, was zoo groot,
dat de aschlaag, gevallen in het middenpunt van het eilandLombok,
— op een afstand van 90 minuten van den Tomboro, — eene
dikte van twee voet had,en hetzij onmiddellijk, hetzij door de
verwoesting van alle velden en daaruit ontstanen hongersnood den
dood aan ^k-ßOO bewoners van dat eilandberokkende, — dat zij,
te Banjoewangi op Java, den grond ter hoogte van acht duim
bedekte en aldaar, op een afstand van 210 minuten van den
vulkaan, zoo mede te Soemenep, op Madoera, en te Garesik,
welke plaats 31S minuten van den vulkaan verwijderd ligt, de
zon gedurende drie dagen geheel verdonkerde en eene duisternis
.deed ontstaan, die in somberheid den akehgsten, door
geene enkele ster verlichten nacht verre overtrof, — dat zij
zelfs te Solo en te Jogjakerta, welk oord 450 minuten van de
¡Uli.
i'"
isL..
ISp
' i|
'•) Do bcrigton omtrent dozen orkaan zijn voornamelijk medogodoeld gowordcn
door don Kouing van Sangar, die aan doze vcrwoesting ontkwara.
' ) Velgens van don Broeek, die als comraissaris dor regoring naar Rali word
gozonden, 1. c, p. 183.
f i f i^i^it: