i)l t
« geworden ! » liieruan zou inen gelool" hechten , zonder le we-
(en, dat deze niodder, dit met zwavelzure kali en zwavelzure
klei (ahlin, doch geenzins met vrij zwavelzunr) bezwangerde
water een verschijnsel is, hetwelk ontstaat aan de oppervlakie
des bodßms, en voortgebragt wordt door meteorologische
oorzaken en door de gedaante des kraters, — hetwelk geene
andere beteekenis heeft dan de watervloeden, ten gevolge van
het smelten van het sneeuwbedeksel, afgestroomd van die Vulkanen,
welke zieh boven de sneeuwgrens verheifen, (in beide
gevallen is het atmosphärisch water, dat niet door het binnenste
der aarde is heengestroomd), en zonder te vermoeden
dat deze vulkanen, wat hunne innerlijke hoedanigheid betreft,
in geenen deele verschillen van die, waaruit bandvormige lava
stroomt. (Zie hierover vroeger: Galoenggoeng, Keloet e. a.)
Wat den inwendigen bouw, de Avijze van zamenstelling der
Vulkanen betreft, d. i. der schoorsteenen, welke den bovensten
uitgang van de kanalen der vulkanische haarden omkransen,
het schijnt, dat er op Java vier verschillende soorten i) worden
aan getroffen:
lo Vulkanen, geheel en al uit trachiet bestaande, welke,
bij hunne wording, in een gloeijend taaijen toestand verkeerden
en als het wäre in eens werden afgegoten, toen de
trachiet rondom die opening tot op de tegenwoordige hoogte der
Vulkanen opwelde en vervolgens bekoelde; uit deze vulkanen
hadden later of geene, of slechts uitbarstingen van gas en damp
plaats, waarbij slechts losse Stoffen, zoo als: asch, zand, steengruis
mede werden uitgeworpen en de kegel niet merkbaar
werd opgehoogd. De trachiet-massa's, waaruit de ringmuren
dezer groote kraters tot aan hannen hoogsten rand bestaan,
kunnen niet van lieverlede gevonnd zijn geworden door ophooping
van enkele lava-stroomen; zij zijn, weliswaar, in banken
afgedeeld, maar deze hebben dikwijls eene dikte van 50 ä 100
voet; verre van wigvormig uit te loopen, zoo vormen zij aan-
'J) Mcn vergelijke hiei-mede de (in hoofdstuk 1. bl. 307 enz.) opgegevene versclieidenheid
der vulkanen, naar gelang van do verschillende gesteldlieid hunner
zij rihbon (ten gevolge van het al dan niet ondergaan van latere verwoestingen).
915
een verbondene, kringvormige lagen (strata) rondom den krater.
Het ontstaan dezer verschillende banken moet men derhalve
beschouwen als te zijn geschied, bij de bekoeling van het
gesteente, ten gevolge van afzonderingskrachten, welke de
trachiet eigendommelijk bezit, even zeer als zulks het geval
is met de verticale spleten, waardoor deze banken wederom
in prismatische stukken zijn afgedeeld geworden. Deze vulkanen,
welke geene andere dan -primitive lava-strooraen hebben,
worden zeer zelden aangetroffen; ») tot die soort behooren
b. V. de Soembing en de Tengger.
2« Vulkanen, welke slechts gedeeltelijk, — voor een derde
gedeelte, de helft of twee derde gedeelte van hunne hoogte
en hunnen omvang, — op die wijze, bij het eerste opwellen
van het gesteente, werden gevormd, die echter later nog eene
lange reeks van uitbarstingen hebben ondergaan en zieh op de
reeds bestaande grondslagen van primitiven trachiet ook later
nog, behalve door losse uitwerpselen, door lava-si!roo?«.en voortdur^
nd hebben opgehoogd. Tot deze soort behoort het grootste
aantal vulkanen op Java; in het tweede tijdperk hunner werkzaamheid
braakten zij \a\&-stroomen uit, welke hoofdzakelijk
van trachitischen, zelden van basaltischen aard zijn en veel
overeenkomst hebben met de primitive lava; in het derde tijdperk
hunner werkzaamheid, hetwelk nog heden voortduurt,
werpen zij slechts asch, zand en Idi^A-fragmentenuii, welke in
een roodgloeijenden toestand uit den krater worden gebraakt,
maar scherphoekig zijn, volkomen met de vroegere soorten
overeenkomen en geheel en al het voorkomen bezitten van
losgereten stukken van het kerngesteente des vulkaans te zijn.
30 Vulkanen, welke uit niets anders werden gevormd dan uitgeworpene
Stoffen, bij afzonderlijke uitbarstingen, en die langzamerhand
rondom de opening, door lava-fragmenten, door zand
en asch opgehoopt werden. Hoe veelvuklig eruptie-kegels op
dergelijke wijze in kraters worden gevormd, zoo wordt er
' ) Primitive lava-stroomen, met betrekking tot den vulkaan, welke door de
eerste, oudste uitbarsting zijn gevormd, die, namelijk, welke den vuurspuwenden
berg deed oprijzeii.
: i'
IJ'
i'
( !
i