1
=1
9Ü0
l'iguur 7) geiioincn; de eciie borg, de ((brandende berg van
Paiiarucan» werd in het west ten zuiden, de andere, welke
naderbij lag, de Sierra de Pagode, in het zuidwest ten westen
en de hock van het eiland Bah, welke ter linkerzijde nevens de
opene straat lag, in het zuidwest ten zuiden gepeild. — Houtman
zag derhalve op denzelfden oogenhlik, dat is, in eens, van
hetzelfde punt: lo de geopende rnonding der straat Bali, 2» den
brandenden berg van Panaroekan en 3" de Sierra de Pagode,
welker voet ((den oostelijken hoek van Java vormt, waar het
schip Pinas aan den grond gezeten had. »
Naar deze flrie peihngen te oordeelen, is het onmogelijk, al
had de onjuistheid der compassen 5 volle graden (eene halve
Streek) bedragen, dat hot schip zieh op een ander punt heeft
kunnen bcvinden, dan op datgene, hetwelk op Téngger Figuur 7
onder A,^is aangeduid, namelijk: ten noordoostcn yao. kaap
Sedano, d. i. in het oost ten noorden van den brandenden berg,
in het noordoost ten oosten van de Sierra de Pagode en in het
noordoost ten noorden van den hoek van Bali nevens de straat
van dien naam^ het is derhalve mathematisch zeker, dat die
twee bergen zijn: de tegenwooi'dige Boeloeran en de Ringgit,
dcAvijl van dit punt geene andere bergen zigtbaar zijn. i) De
Idjèn en de Rawon zijn achter den Boeloeran verborgen, terwijl
de Ajang op te grooten afstand ligt en daarenboven door den
Ringgit en den Ranoe voor het oog wordt bedekt. Daarbij komt
nog, dat gezegd wordt: «aen desen westelijken hoeck sat de
Pinas aen den grondt. » De goenoeng Boeloeran, goenoeng Télaga
woeroeng op de kaart van Rafflés, verkeerdelijk door anderen:
goenoeng Télaga warong genoemd, welke in de kaap Sedano
uitloopt, vormt inderdaad den oostelijken uithoek van Java;
misschien is de naam Sedano, welke tegenwoordig daaraan wordt
gegeven, afgeleid van het «stedeke Chandana, » hetwelk destijds
aldaar gelegen was. Natuurlijk werd deze oosthoek van
•Java door de schepen, die uit een verder oostwaarts gelegen
' ) En de Keloet wol Iiet allerminst, dcwijl deze berg op oeu grooten afstand en
;iclitei' andere borgen vcrscholen ligt.
gedeelteder zee kwarnen, de (( westelijke hoek» genoemd, onidat
hij met betrekking tot de schepen aan de westzijde (en Bali aan
de oostzijde) gelegen was. Had toch Houtman zieh op een ander
punt in zee bevonden, meer westwaarts dan kaap Sedano, alsdan
had hij in denzelfden oogenhlih toen hij den berg van Panaroekan
en de Sierra de Pagode in het gezigt had, de slraat
Bali niet kunnen zien. Hij ziet echter in eene zuidwestelijke
rigting in de straat, waarvan hij den openstaanden ingang
afbeeldt en te (jelijkeriijd heeft hij die beide bergen in het
gezigt; hij moet zieh derhalve oostwaarts van den meridiaau
van Sedano hebben bevonden.
De berg door Houtman: Sierra de Pagode of Pracada geheeten,
—misschien aldus genoemd naar het tegenwoordige Pradjakan,
hoewel deze plaats niet in de onmiddellijke nabijheid
van den voet des bergs ligt, — is de tegenwoordige Boeloeran.
Dat destijds een groote heidensche tempel (pagode) op den
top des bergs stond, kan geene bevreemding baren, want: ten
eerste wordt door Houtman op verschillende plaatsen uitdrukkelijk
gezegd, dat de bewoners van Pasoeroean de Mahomedaansehe
godsdienst beleden, en dat die van Balaboean en Panaroekan »)
Heidenen waren (hier onder moet men verstaan: vereerders van
Brahma of Siwa); ten andere heb ik op den top van den Argopoero,
welke eene hoogte van 9,000 voet bereikt (zie Ajang,
IT-i" schets), ruinen van een grooten Siwa-tempel gevonden;
ook aan de noordelijke helling yan den Rawon worden tempelgrotten
aangetroffen. (Het zou mij geenszins bevreemden, dat
dergelijke tempels insgelijks op den Boeloeran voorkomen )
Ringgit Figuur 5. (B op Figuur 7.) Reeds in het vorige
profiel is de Boeloeran zeer duidelijk te herkennen; nog duidelijker
echter is zulks het geval in dit profiel B , hetwelk op
den Januarij, 1597, uit het midden der straat Bali, oostwaarts
van het voormalige Balaboean is genomen ; op het eerste
gezigt reeds herkende ik daarin den eigenaardigen, uitgetanden
vorm des bergtops, gelijk hij zieh, achter de helling van den
Ii!
Deze stad wiia met inui-en omgeven en werd door vele Portugezcn bewoond.