
: n ' r
- 'i :
l i m '
m\
t' .>i
• i '
1256
plaats des verclerfs is vcrwijdercl, den helderen dag in eeneu
pikdonkeren nacht herschiep, — i) en dat zelfs inverder van
den vulkaan verwijdcrde oorden, zoo als te Cheribon, hetwelk
op een afstand van 570 minuten van den vulkaan ligt, de zon
door een zwarten damp werd omhuld en hat daglicht ten deele
werd verduisteixl, — ja, dat de asch, niettegenstaande volgens
alle ingewonnen berigten de oost-passaat siechts zeer zacht
woei, in eene westelijke rigting tot aan Batavia en Benkoelen
werd voortgestuwd, — en datzij, in eene noord-noordoostelijke
rigting, 210 minuten ver tot bij Makasar op Celebes viel, toerwaarts
zij destijds door geen passaat kon worden heengevoerd;
— dat eene oppervlakte der aarde, welke een wijderen
omvang heeft dan gansch Duitschland, gelijktijdig in sombere
duisternis werd gehuld, en dat de asch zieh zoo verre verbreidde
als de afstand bedraagt van den Vesuvius tot aan het
Strand der Oostzee en tot aan Koningsbergen^ — eerst den
14''™ April des namiddags scheen de zon te Banjoewangi en
te Soeménép weder op te gaan, als brak een werkelijke morgenstond
aan, terwijl het aantal vogelen, dat niet was omgekomen,
zulks met vrolijk gekweel begroette; — hevige regenstroomen
volgden eindelijk hierop, waardoor de dampkring wederom
verfrischt en gereinigd werd.
De kring, waar hinnen de lueht werd verduisterd en
deze aschregen plaats greep, had eene bijna elhpsvormige
gedaante, welke zieh in het noorden en in het zuiden van
den vulkaan, in welke rigting hij zijne grootste breedte had,
ongeveer 300 minuten ver ter wederzijde van denzelven uitstrekte
en tot aan het zuidelijkste gedeelte van Borneo, doch
niet tot aan Australie reikte; oostwaarts van den berg reikte
hij , ongeveer tot in het middengedeelte van Flores, d. i. 210
minuten ver; terwijl de grens van den kring aan de westelijke
zijde des bergs in Cheribon, op een afstand van S70 minuten
van den vulkaan, gelegen was; de kleine diameter, van het
') To Jogjakcrta klom de duisternis het hoogst dos namiddags vaii den I2äcu
April.
Deze gebeurtonis had plaats in April. To Bima was hot geheol en al doodstil.
IT"
r' •
Sf"
1257
zuiden naar het noorden gemeten, had derhalve eene lengte
van 600, de groote, dat is, van het oosten naar het westen
gerekend, had eene lengte van 780 minuten en besloeg bij
gevolg niet de helft der ruimte van den kring, waar binnen de
ontploffmgen werden gehoord. De asch, welke over Cheribon
heen nog verder werd voortgestuwd, namelijk, tot aan Batavia,
660 minuten, en tot aan Benkoelen, ongeveer 970 minuten ver,
heeft geene duisternis doen ontstaan. »)
Ten gevolge van deze uitbarsting was de zee mijlen ver
met eene vlottende laag puimsteen bedekt, het land met
puimsteen en asch overstelpt en als woonstede van menschen
bijna geheel verwoest; alles wat nog was gespaard gebleven,
wat het leven niet had verloren door de uitbarsting, door
den regen van puimsteen en asch en den vuurgloed, wat
niet verbrijzeld was geworden door de wervelwinden, kwam
nu om van hang er; epidemische ziekten, namelijk, boosaardige
buikloop, sleepten mensch en dier in het graf. Het gebrek
aan levensbehoefte was zoo groot, dat zelfs de dochter
des Konings van Sangar van honger stierf; van het gansche rijk
Dompo bleven slechts 40, van de beide koningrijken Pekat en
Tomboro slechts 5 en van de bewoners der stad Soembawa niet
meer dan 26 personen in het leven. Met betrekking tot de meeste
eilanden, welke zieh aan de eene zijde tot aan Java, aan de
andere tot aan Timor uitstrekken, missen wij alle berigten,
dewijl zij niet door Europeers worden bewoond. Het aantal menschen,
dat op Soembawa en op de overige eilanden den dood
vond, laat zieh eenigermate berekenen, wanneer men nagaat,
dat, behalve 12,000 zielen van het weinig bevolkte Soembawa,
alleen op Lombok, welk eiland destijds sterker bevolkt was cn
zulks nog heden is, 44,000 menschen omkwamen, niettegenstaande
het middengedeelte van dat eiland op een afstand van
0 Ware de oostewind sterker geweest, dan zou er volstrekt geene asch ten oosten
van don vulkaan zijn govallen; de Tonihoro zon in dat geval, oven als de Goentoer
op den 4ilen Januarij, 1843, aan het oostelijke uitoinde der ollips zijn gelegen
geweest, terwijl de asohi'ogen een volkomen eirkel zou hebbon govormd, melden
vulkaan in het middenpunt, indien er eene volkomene windstilte goheerseht had.
i i
i
I
II
m
I,
E
i