I • i
r
i
• t • v Ä '
V )
!
! .
> >•
I» i f
Ml
i « 1 S LS 4 f à
i V Ii
12 (¡4
«Jvüiiiiig werden door de aardc vej'zwolgen. Waar vroegcr de
KS (ad der goddeloozeii stond, ankeren tlians schepen op 3 vade-
«aien i) diepte.» Zoo luidt, met körte woorden, het verhaal, dat
in de Maleisclie taal gesteld (met Arabisch schrift geschre-ven),
bi) honderden van exemplaren onder bijna alle volkstammen
\'an den Indischen archipel, welke tot den Islam behooren, is
verspreid geworden.
Wanneer men met een straal, gelijk staande aan den afstand
van den berg tot aan Banjoewangi, d. i. = 210 minuten,een
kring 00] den Tomboro trekt en de gemiddelde dikte der aschiaag
over deze gansche uitgestrektheid op 2 voet stelt, dan
verki'ijgt men als waarschijnlijk resiiltaat: dat de asci>, gedurende
deze uitbarsting door den Tomboro uitgebraakt, op meer
dan negen millioenen maal één milhoen kub. voet mag geschat
Vviorden. (Verg. de uitbarsting van den Goentoer, op den 4''''"
.lanuarij, 1843, bladz. 91 enz. dezer afdeeling.
Uithoofde echter de hoeveelheid uitgeworpene asch op Soembawa
zelf veol hooger dan 2 voet lag, ja, gansche bergen
vormde, zoo is de opgegevene hoeveelheid stellig nog beneden
de weikelijkheid; de hoeveelheid asch is in ieder geval veel
geringer dan de verbazende menigte vaste uitwerpselen, als:
puimsteen en lava, welke onder anderen aan de noordzijde des
vnlkaans tot een meer dan 100 voet hoogen wal opgehoopt lag.
71. GOENOENG API, BIJ BIMA. »)
Deze berg ligt op 5' zuider breedte en 119' 7' ooster
^J Dvio vadcincu — 13 voot, dat is jiiist eeue zeer geschikte diepte, waarop de
raeeste kleine koopvaardijscliepen (kustvaartuigen) voor anker liggeu en het was
regt vernuftig gehandcld van de zijde der vertoornde natuur, dat zij het land juist tot
op deze diepte liet zinken.
' ) Uit eene naauwkeurige vergelijking der brennen is mij gebleken, dat er bij
gelegenheid der uitbarsting van den Tomboro alleen in de hoogere streken der
atmospheer een zachte oostewindkan gewaaid hebben, terwijl in die zonen des dampkrings,
welke zieh onmiddellijk boven de aardoppervlakte verheffen, eene volkomene
stilte heerschte.
') Ter onderscheiding van den goenoeng Àpi bij Wetter, n" 81, en den goenoeng
Api op het eilandBanda, n" 87. De geographische lengte en breedte van dezen en der
volgonile Vulkanen is opgegeven volgens de kaart van von Derfelden van Hinderstein.
1265
lengte van Greenw. Op een afstand van slechts weinige mijlen
ten noordoosten van de kust van Bima, d. i. van het oostelijke
gedeelte van het eiland Soembawa, verlieft zieh dit eiland, dat
uit een kegelvormigen berg bestaat, welke geheel geisoleerd uit
de zee oprijst. Zoo dikwerf zeevarenden dezen berg voorbij stevenen,
zien zij dampen uit den top opstijgen; in historische
lijden heeft deze berg geene uitbarstingen ondergaan.
72.
Een kegelberg en vulkaan op het eiland Tjoemba (Socmba
of Tjindana), hetwelk bij de Europeers bekend is onder den
naam van «Sandelhout eiland». Naar verhaald wordt, is dit
eiland zeer bergachtig en vulkanisch. Er komen streken op dit
eiland voor, waarvan de kalkcichh^e bodem met lagen puimsteen
en eene poreuse, zwarte, slakachtige lava is bedekt, alwaar
het drinkwater onzuiver en met kalk bezwangerd is. Zoo
heeft men in het binnenste des eilands ook (versteende) schaaldierbanken,
en in de bergen Bambora of Bembira, aan de noorder
kust des eilands, «marmer» gevonden. Overigens is hetgrootste
gedeelte van deze gesteenten overtogen met eene zwarte
vruchtbare aardlaag, welke de schoonste, groene plantaardige
bedekking draagt. (V. d. Broeck, in de Oosterling ((over Bali»,
1. p. 18b enz. naar de berigten van een scheepsgezagvoerder,
die verscheidene jaren op Tjoemba, op welks kust hij schipbreuk
had geleden, gevangen was gehouden.)
7 3 - 7 8 .
Zes kegelvormige vulkanen op het eiland Flores (ook Ende of
Mangerai geheeten), van welke sommigen nog voortdurend rook
uitwerpen. Wijders is niets ointrent dezelven bekend, dan dat
voorbij zeilende schepen rookwolken uit dezelven zien opstijgen.
79.
Een vulkaan op het noordelijke gedeelte van het eiland
Lomblem (Lombatte of Lombatta), gelegen op 8° 20' zuider
breedte. Het vermelde orntrent dezen laalsten en de vorige
1
1