ì\ li" K
pi -PU »
à^ , Bf .-j
|H
l !
l ì l
1.
in 1644 plaals grecp, wercl Amboina door hcrhaalde schokken
geteistcrd. In de laatste jaren echter, namelijk, sederi den
jYovonber, d835, nanien deze in hevigheid toe en herhaalden
zij zieh telkens menigvuldiger, zoodat, in 1843, de vulkanische
werkzaamheid in den diepen schoot der aarde zieh
openbaarde door eene zachte, maar zeer dikwerf herhaalde
trillende schudding yan de oppervlakte des eilands. i) Sederi
dien tijd heerscht op Amboina, dat vroeger, wegens zijn
gezond klimaat, zoo gunstig bekend stond, eene epidemie
van kwaadaardige, gastrisch-bilieuse koortsen, waarvan men de
oorzaak niet weet op te sporen, dewijl de meteorologische en
klimatographische gesteldheid des eilands oaveranderd dezelfde
is gebleven; onwillekeurig echter herinnert dat steeds durende
beven van de oppervlakte des bodems (van het. gewelf, waarop
Amboina rust) aan de chemische werking, die in den diepen
vulkanischen haard plaats grijpt en doet zulks denken aan een
onzigtbaar opstijgen van gas-soorten, welke zieh in germge
hoeveelheid in den dampkring verspreiden, doch nieltemin eene
nadeelige werking op het organische leven uitoefenen. Velen
werden hot slagtoffer dezer ziekte^ bekwame geneesheeren, door
de hooge regering te Batavia in commissie derwaarts gezonden,
zagen hunne pogingen tot het opsporen der oorzaken daarvaii en
het te keer gaan der epidemie schipbreuk lijden.
In den aanvang des jaars 1845, — derhalve na een tijdsverloop
van tien jaren, — scheen deze ziekte te hebbenuitgewoed; volgens
berigten van den 4-1™ Maart, 1845, scheen ze zelfs geheel te
hebben opgehouden, — doch nadat zieh op den Julij, 1845,
nieuwe aardbevingen hadden doen gevoelen, barstte ook de
ziekte mei hernieuwde hevigheid weder uit. — Langzamerhand
verminderde ze weder en men vleide zieh reeds met de
hoop dat de epidemie het bitter geteisterde eiland geheel zou
verlaten, - maar op den 18''- en 20-" Maart, 1850, hadden
nieuwe aardbevingen plaats en - de sehrikkelijke ziekte
Velgens aanteekciingen van den heer Kuijpers (Istea luitenant), welke hij de
.•oedheid lieeft gehad mij schriftelijk mede te deelen. - Verg, Jav. Cour.
1 2 7 9
barsito ten derden male uit, en begon, vooral na den 27'"''",
op nieuw, ja, heviger dan ooit te voren te woeden, waardoor
vele inlanders en Europeers in het graf werden gesleept; onder de
slagtoiTersbevonden zieh de Assistent-Resident en 6 dagen nahem,
namelijk, op den IS''"" April, 1850, de Gouverneur der Moluksche
eilanden: J. B. Cleerens. (Jav. Cour. 29 Mei, 1850 n» 43.)
(Zze lager: aardbevingen en epidemien.^
89. GAMA LAMA.
Op het eiland Ternate. Gelijk het eiland Klein- Banda uit den
goenoeng Api bestaat, zoo wordt insgelijks het grootere eiland
Ternate, dat een omvang heeft van 6 niijlen, uit niets anders
gevormd dan uit eenen enkelen kegelberg, den Gama lama; van
den smallen kustzoom rijst het eiland allengs opwaarts naar deszelfs
top, welke 5,400' (?) boven den spiegel der zee verheven
is. Vóór 1840 werden de hellinge n van dezen kegel tot aan
deszelfs hoogste spits beschaduwd door digte wouden, talrijke
beken stroomden in alle rigtingen zeewaarts en, behalve andere
dieren en vogelen, werden er vele witte papegaaijen (kakatoea's)
gevonden, die deze groene wildernis met hun krijschend
geluid verlevendigden. Vruchtbare, bebouwde velden bedekten
zijnen voet.
De zuidelijke helft der hoofdplaats van Ternate heet Malajoe;
tusschen dit oord en het vervallene fort Gama lama ligt een
meer, dat eene mijl in omvang heeft en 60 vademen diep is; zijn
naam «Laguna» is het eenige spoor, hetwelk van de voormalige
heerschappij der Portugezen alhier is overgebleven.
Van eene vroegere uitbarsting des vulkaans (onbekend van
welke) is een lava-stroom overig, bestaande uit zwarte, ten
ten deele poreuse en uitgebrande puinbrokken; iiij verheft zieh
uit de zee en vormt een smallen kam ofbergrug, welke nu eens
in eene regte, dan weder in eene kronkelende rigting dwars door
devlakte loopt «en,» gelijk Prof. Reinwardt zegt, «tot op eene
aanmerkelijke hoogte längs de helling van het gebergte opwaarts
stijgt. »
Zoowel volgens de beschrijviiig van dezen laatslgenoemden
I i i P 8
Í n
'U
m "
i