vroegere gebeurtenis aanhalen. De generaal des legers van Tsin was
met dien des vijandeiijken legers zeer wel bekend. Toen zij beide te-
genover elkander stonden, gaf de eerste den raad om door onder-
handeling een eind te raaken aan den slrijd, en noodigde zijn vriend
tot een mondgesprek. Beide bevelhebbers waren het zeer spoedig
met elkander eens, en bekrachtigden hunne onderhandeling door
maaltijden en dehoogste eerbewijzen van weerskanten. Men meende
algemeen dat alle vijandelijkheden opgehouden hadden en in dat ver-
trouwen trok de gast bedaard weg. Maar hij had zijn leger nog
niet bereikt, of hij werd eensklaps door zijn vriend gevahgen ge-
nomen, en de trouwelooze tastte terstond zijne krijgslieden, die thans
zonder bevelhebber waren, dapper aan, en versloeg hen. — De geluk-
kige verrader werd geeerd met een leengoed; doch later oogstte hij loon
naar werken, en werd algemeen met afschuw behandeld. Te midden
van den oorlog en het bloedvergieten ontwikkelde zieh de kracht
van den Staat van Tsin door wijze wetten, die zelfs de erfgenaam
van de kroon niet mögt overtreden. Hoezeer deze buitengewoon gestreng
waren, werd het volk niettemin in banden en rust gehouden.
Er waren ook nog leenmannen, die aan goede zeden en den bloei
des lands de voorkeur gaven boven valschen oorlogsroem. Toen eens
een vorst met de schoone paarlen, die in zijn land gevonden werden,
pronkte, wees een ander op de liefde zijner vreedzame onderdanen en den
bloei des lands, die van veel grooter belang was dan alle andere schatten.
Onder de regering van Hien (368), toen de bovenvermelde gebeur-
tenissen plaats grepen, leefde de beroemde Meng tse, Wiens naam zieh
aan dien van Kong fu tse hecht. Hij was een verre bloedverwant des
prinsen van Lu, en verloor reeds als kind zijn’ vader. Zijne moeder,
eene voortreffelijke vrouw, voedde hem met groote zorgvuldigheid op,
. en verliet hare woning, die in de nabijheid van een slagthuis gelegen
was, opdat haar zoon door het loeijen der stervende dieren niet gevoel-
loos mögt worden. Vervolgens bedroefde zij zieh weder over de zncht
tot nabootsing, die zieh bij den knaap vertoonde, toen hij in de nabijheid
eener begraafplaats alle plegtigheden nadeed, die ter eere der af-
> gestorvenen verrigt werden. Eindelijk woonden zij in de omstreken
eener school, en daar leerde de knaap zoo vlijtig, dat hij weldra onder
de leerlingen van Tse sse, den kleinzoon van Kong fu tse geteld werd.
Meng tse bezat een’ ondernemenden geest, en vermits er twee secten
ontstaan waren, waarvan de eene algemeene welwillendheid en de
andere eene te beperkte liefde aanprees, kantte hij zieh krachtdadig
legen beide aan. Vrijmoedig in het berispen, bezocht hij de verschil-
jende hoven, beriep zieh ook op Kong fu tse en de oudheid, en bestrafte
de vorsten in het openbaar wegens hunne twist- en winzucht. Zijne vrij-
moedigheid, die door buitengewone welsprekendheid ondersteund werd,
verschafte hem onderscheidene posten, en hij verwierf eenen grooten
naam als hersteiler der wijsbegeerte van den Staat. De gelijkemssen,
die men in zijne geschriften, welke tot de klassieken gerekend worden
vindt, zijn zeer treffend-, door kunstig uitgedachte vragen laat hij de
vorsten zichzelven openlijk beschuldigen van hunne eigene feilen,
en neemt het lot van het onderdrukte volk, van weduwen en weezen
ter harte. Hij kon evenwel den naam van een babbelaar niet ontgaan,
en ofschoon hij dikwijls amblen bekleedde, schijnt het dat de praktische
rigting zijner leer nooit genoeg in het licht geplaatst werd.
Hij was een man van het volk,, en bezat meer talent dan zijn voor-
ganger, maar miste diens grondigheid. Men kan de levendigheid
zijner geschriften niet genoeg bewonderen, maar ontdekt gedurig,
dat zijne meeste grondstellingen slechts theorien zijn, en dat hij nooit
iets nieuws voor den dag brengt. Meng tse bekleedt ook een zeer hoogen
rang in het Walhalla der Chinezen, en wordt ijverig besludeerd. De
groote Hong wu kon sommige zijner beleedigende redenen niet velen,
en daarom verbände hij zijne werken uit de verzameling der klassieken.
Een geleerde was deswege zoo bedroefd, dat hij met gevaar
zijns levens eene bedenking daartegen opperde, een doodkist met zieh
nemende, om te toonen dat hij bereid was den dood voor zijne
vermetelheid te ondergaan. Daardoor werd de held getroffen; de wijze
werd weder in zijn vorigen rang hersteld, en Meng tse geniet tot op
dezen dag alle mogelijke eer. Meer nog, dan Kong fu tse, was hij
van het denkbeeid doordrongen, dat er alleen een voorbeeld van deugd
noodig was, om de menschheid te veredelen. Waarom deed hij dit
dan zelf niet? Waarom maakte hij zieh niet tot keizer, daar hij beweerde,
dat het geheele rijk den eerwaardigen wijze zou huldigen? Niette-
genstaande zijne redenen bleef alles den ouden gang gaan, en de rust
van het land werd zeer weinig bevorderd. Hij keurde den oorlog
niet alleen goed tot heil des volks, maar beschouwde dien zelfs als
pligt. Terwijl hij van den eenen kant de vrijheid verleende om zijn
gevoelen over slaatszaken te uiten, gebood hij van den anderen kant
volslrekle onderwerping.