de akeligste woestijnen zijne natuurlijke grenzen vormen. Zulk een
uitgestrekt land werd door den Schepper der wereld zonder twijfel tot
een zeer verheven doel bestemd. Hier konden millioenen menschen
zieh voeden, het leven in al zijne volheid genieten, en zieh al de voor-
deelen van het onderling verkeer ten nutte maken. Deze bestemming
hebhen de Chinezen ook vervuld.
Men wane echter niet, dat zij eene andere menschensoort uitmaken,
waarmede wij niets gemeens hebben. Ook zij verheugen zieh in den
levenden adem van den Almagtige, en in hunne borst woelt het-
zelfde bederf der hartstogten, waarin de kiem van de meeste onheilen
in de wereld ligt. Däär is hetzelfde streven, hetzelfde werken, het-
zelfde doel, slechts onder verschillende namen, de hoofdoorzaak en be-
weeggrond van alle gebeurtenissen in de geschiedenis; ja deze trekken
vertoonen zieh dikwijls zoo geheel op den voorgrond, dat vele opmerk-
zame waarnemers verklaard hebben, dat de Chinezen het meest van
alle Aziaten tot de westersche volken naderen. Het verschil, welks
oorsprong in het vroegste ontstaan der natie gezöcht moet worden,
is evenwel van veel meer beteekenis. Tot de verklaring hiervan, in zoo
ver dit voor ons doel vereischt wordt, willen wij aanstonds overgaan.
Alleen het ongeloof kan den westelijken oorsprong des volks
loochenen. Zijne voorvaderen konden intusschen niet zonder groote
moeiten en bezwaren dit land bereiken. Hunne eersle vestiging was in
een gedeelte des rijks, waar de koude weersgesteldheid en het overstroo-
roen der rivieren ontzettende inspanningen en voorzorgen tot zelfbehoud
noodzakelijk maakten. De strijd met de wildernissen begon; de uitge-
strekte wouden weken voor de bijl der onvermoeide Chinezen; de moeras-
sen verdwenen, want zij hadden met reuzenarbeid kanalen gegraven;
het wild gedierte verwijderde zieh, en de ondernemende werkman
bemerkte spoedig, dat hij tot den landbouw, de mildste en zekerste
bron der levensbehoeflen, geroepen was. Dit was de eerste en vaste
grondslag, waarop de geheele maatschappij gevestigd werd. Wie zieh
aan deze werkzaamheid niet onderwerpen wilde, werd naar de nabu-
rige woestenijen verbannen, om zieh daar naar verkiezing met de jagt
bezig te houden, of talrijke kudden te weiden; doch hij mögt nooit
als een nomade naar zijn vaderland terugkeeren. Hieruit ont-
sproten twee verschillende volksstammen, die duizenden jaren vijandig
legenover elkander stonden; er vormden zieh wilde Tartaarsche horden
nevens de vredelievende Chinesche landbouwers. Ofschoon van denzelt'den
oorsprong, volgden, en volgen nog beide, eene geheel tegenovergestelde
levenswijze.
Orde en völhardingzijnde eerste voorwaarden, zonder welke geenland-
bouwend volk eenigzins duurzaam bestaan kan, en waaruit noodzakelijk
e e n e gestrenge regering en beteugelende wetten voortvloeijen. In andere
landen maakte men de boeren tot lijfeigenen, onderdrukte in hen alle
edele gevoelens en vernederde hen tot slaven, zoodat zij weinig voor-
regten hadden boven de ossen, waarmede zij ploegden. Men bragt ook
wel eens eene verdeeling in kästen in zwang, waardoor aan alle verbe-
tering een einde werd gemaakt. In China bediende men zieh van
burgerlijke instellingen, om den vrijen levenden mensch in eene ma-
chine te veränderen. Geen onderofficier is in Staat om het ligehaam v
en den geest van een rekruut door scheiden en stokslagen zoo ge-
dwee te maken, als het den wetgevers van het hemelsche Rijk gelukt
is, om den onsterfelijken, vrijen, edelen geest van den mensch in
zekere vormen te gieten en daarin te blijven klemmen. Het geluk-
kige gevolg dezer poging,r de rust en onderwerping, waarmede
dit juk door alle tijden heen gedragen is, kan men als den onmis-
kenbaren Stempel' van het karakter dezer millioenen menschen be-
schouwen. -Terwijl hun dit ¡van de eene! zij de stevigheid gaf om alle
vreemde indrukken als op bene rols te doen afstuiten, en onveranderd
bij de voorvaderlijke gebruiken leerde volharden, veroorzaakle het
van den anderen kant eene stompheid van zin, eene volslagene on-
verschilligheid voor alle verbetering, en gaf aanleiding ^ot een leer-
stelsel van leugens, zooals de wereld nog nooit gezien heeft. De
wetten en gewodnten moesten in stand gehouden worden, en
daar dit niet met waarheid kon geschieden, vond de list uitvlugten
en valschheid uit,* die dan ook, in vollen omvang te werk gesteld en
gebezigd, eindelijk bestanddeelen van het geheele; Chinesche karakter
werden.
Terwijl de zedelijke gesteldheid des volks zulk eene, verkeerde rigting
nam, ging de ploeg bedaard zijnen gang, en wat de grootste veroveraars
van het westen inet het zwaard deden, volbragt dit enkele werktuig op
veel duurzamer en weldadiger wijze. De eene landstreek na de andere
werd aan zijne heerschappij onderworpen. In den tijd der Assyrische
monarchie waren reeds geheele provincien in bloeijende velden her-
schapen. Toen Rome op den hoogsten top van zijne magt stond en de
bekende wereld voor den schepter zijner alleenheerschers boog, telde