aangebragt, aan de verwrjderde grenzen des lands, en China bleef nog
vrij. — De gedenkteekenen der kracht dezes dwingelands waren tal van
puinhoopen der schoonste en beroemdste steden, raitsgaders de levens-
beschrijving, door herazelven opgesteld, waarin hij met drogredenen zijne
wreede togten poogt te vferontschuldigen. Met hem eindigde de verove-
ringszucht zijner landgenooten, en zij zijn nu reeds eeuwen de vassalen
van het Chinesche rijk.
Gedurende de heerschappij der Mongolen in China eindigen de merk-
waardige kruistogten, die den ondergang van het Bizantynscherijkeenige
eeuwen tegenhielden, en het doordringen der Muzelmannen in de gewesten
van Europa een tijdlang onmogelijk maakten. Maar het rijk der Otto-
mannen werd sterk en magtig, en Orchan betrad reeds den bodem
van Europa, om den eersten steen tot de magt der Türken te leggen. —
Onder de Grieksche keizers heerschte tweedragt; burgeroorlog verzwakte
de laatste krachten van den Staat, die eerst zeer kort te voren aan de han-
den der Latijnen was ontrukt geworden. De paus, die thans zeer magtig
was en op alle betrekkingen des levens invloed uitoefende, kon het be-
naauwde Christenland geen hulp verschaffen; want in Italie heerschte, als
gewoonlijk, tweedragt, hoewel de geest der inwoners was opgewekt en
Venelie, Genua en Pisa de heerschappij der zee tegen elkander poogden
te handhaven. De Siciliaansche vesper bevrijdde dat eiland voor altijd
van de lästige opperheerschappij der Franschen. Terwijl Rusland nog
onder het juk der Mongolen in barbaarschheid verzonken bleef, en Polen
zieh allengskens tot een Christelijk keurrijk vormde, ontwikkelden de
Noordschestaten zieh langzaam. Het Hanze-verbond verhiefen bescherrode
den koophandel en de steden van Europa dongen met günstig gevolg naar
republiekeinsche vrijheden. Daarloe droeg de afwezigheid der edellieden
in de kruistogten zeer belangrijk bij, en juist deze omstandigheid gedijde
tot groot welzijn van het algemeen. Duitschland verkreeg in Rudolf
von Habsburg een’ deugdelijken keizer. Maar Adolf van Nassau en Albrecht
I waren hem zeer ongelijk, en Hendrik VII wikkelde zieh onop-
houdelijk in twisten, zoodat de besebaving des volks op het platte land
volstrekt geen voortgang had. Niet veel verblijdends biedt het bestuur
van Lodewijk van Beijeren, Frederik van Oostenrijk en Karel IV, hoezeer
daarbij riog de troost blijft dat dit de gouden eeuw der steden was, en
binnen hare muren waarachtig burgergeluk heerschte. Frankrijk had
bekwame regenten in de drie Philippe’s en hield zieh ook onder Karel V
staande; maar werd later door parlijzucht verzwakt*en een roof der Engelsehen.
Terwijl in het Oosten de magt der Mohammedanen zieh steeds
vreesselijker toonde, verdedigden de Spanjaarden in het Westen hunne
vrijheid en verrigtten de grootste heldendaden, die in de geschiedenis
vermeld worden. Ook Portugal verkreeg üijne zelfstandigheid, en in plaats
van zieh/bij Spanjeaan te sluiten, handhaafde het zijne onafhankelijkheid.
Hoe verschiffend zijn de lotgevallen der westelijke volken, waarover
dezelfde hand van den magtigen en alwijzen God beschikt; hoeveeltal-
rijker Zijne zegeningen en gunstbewijzen, die met het Christendom zelfs
in den meest verbasterden vorm verbonden zijn!