de droevigste gevolgen voor vele nieuwe aankomelingen liad, welke
niet längs den weg van Lissabon in China kwamen. Nu kwam ook
nog de paus daarhij, die zijn regt over alle kerken zeer natuurlijk
vasthield, en dus plaatsvervangers zond, waaronder wij ook een’ be-
keerden Chinees vinden. Indien de bisschop zieh nu met geestelijke
dingen tevreden betoond had, dan zou alles bedaard zijn’ gang gegaan
zijn, maar voor het aardsche gemoed hebben aardsche voordeelen be-
teekenis, en het verwerven daarvan geeft dikwijls aanleiding tot zeer
bloedige twisten.
Ricci, wien men den vader der zending kan noemen, had bij zijne
pogingen tot het winnen van bekeerden groote moeijelijkheden onl-
moet, om hen van de vereering hunner voorouders af te trekken,
en bij de geleerden de aanbidding van Kong fu tse uit te roeijen.
Maar dewijl het Romanismus grootendeels uit ceremonien bestaat, en
zelfs het geestelijk en verheven Christendom verstoffelijkt, zag men
deze kleine afwijkingen over het hoofd. Zijn opvolger, Longobardi,
verklaarde intusschen bovengenoemde gebruiken voor afgodisch en
heidensch, en toen men de zaak ter beslissing naar Rome verwees,
verklaarde de paus dat men zulks aan de bekeerden als louter burger-
lijke instellingen moest toeslaan. Dit strookte met den wensch der
Jezuieten, die zeer beducht waren dat de Chinezen, als men hun deze
lievelings-ideen ontnam, liever tot het heidendom zoudeu terugkeeren,
dan de diep ingeprente hoogachting voor hunne afgestorvene voor-
vaders opgeven.
Andere zendelingen beschouwden deze vergunning uit een geheei
ander oogpunt, en verklaarden al deze gewoonten voor afgodiseh en
verwerpelijk. Onder dezen kenmerkte zieh een doctor van de Sorbonne,
Maigrot, terwijl de Spaansche Dominicaan, Navarette, met groote woede
de Jezuieten beschimpte, en hun al de schuld gaf van de onverschillig-
heid en het flaauwe, heidensche Christendom. Hij werd hierin zeer
krachtig ondersteund door zijne medebroeders, en de paus — de on-
feilbare — moest natuurlijk nadrukkelijk tusschenbeide komen; maar
de Jezuieten, ofsehoon zijne gehoorzaamste en ijverigste dienaren,
waren magtiger dan de heilige vader. Zij wendden zieh eerst tot Kang
hi en verlangden van hem eene verklaring, die met hunne denkwijze
strookte; dewijl deze met de Chinesche grondstellingen overeenstemde,
verzekerde de keizer hun dat zij volmaakt gelijk hadden. Dit was
eene zegepraal, van wier gevolgen zelfs de paus geen denkbeeid had.
Intusschen zond hij eenen Iegaat, met name Tournon, naar China
(1705), die de Portugesche overheidspersonen reeds terstond belee-
digde; want hij kwam niet längs den hem door den koning bevolen
weg en zonder zijn verlof, niettemin moest hij als patriarch het op-
perbevel over alle zendelingen voeren, hetgeen lijnregt in strijd was
met het souverein gezag des bisschops van Goa. Daarenboven hadden
de Portugezen de gevoelens der Jezuieten verdedigd, die hij kwam
tegenwerken, en daardoor werd zijne afreize naar Pe king vertraagd.
Eindelijk liet Kang hi zieh bewegen hem een gehoor te verleenen, en
schreef: «deze To lo (Tournon) is een man, die de deugd beoefent;
wij willen hem daarom aan het hof laten komen, want hij wenscht
zieh met onze wetten bekend te maken, en vermits hij geene schatting
brengt, moet hij zieh op Chinesche wijze kleeden en in dezer voege
bij ons versehijnen.» Men zond hem nu onderscheidene Jezuieten en
ook eenen Groote te gemoet, en zoo kwam hij eindelijk in de hoofd-
stad aan. Daar sleet hij een geheei jaar, en had verschillende gesprek-
ken met den keizer, waarbij hij evenwel van de sleehtsle pariij was,
want de Jezuieten waren de tolken. De monarch had er reeds in be-
willigd, een’ nuntius aan het hof te ontvangen, dien als het hoofd aller
zendelingen te beschouwen, en daarenboven met den paus in naauwe
betrekking te komen. Er was reeds een priester gekozen, die aan
Clemens VII te Rome geschenken overbrengen, en hem tevens de ver-
zekering van des keizdrs vriendschap geven moest. Welk een heerlijke
zegepraal zou dit geweest - zijn, en hoe -spoedig zou de zelfstandige
keizer de pantoffel van den Romeinschen stadhouder gekust hebben.
Er bestaat geen middenweg; wie Rome’s vriendschap zoekt, moet zieh
met ligehaam en ziel aan de priesterheerschappij overgeven, of zieh
laten welgevallen dat hij in den ban gedaan wordt. — Het schijnt dat
de Jezuieten zelven het plan verhinderd hebben; want zij hadden ont-
dekt dat de patriarch het bevel van den heiligen vader in zijn zak had,
om al de betwisle Chinesche gebruiken, ten strengste, als hoogst afgodisch,
te verbieden. Maar hij wilde zieh geene openbare vijanden
maken, en hoopte de zendelingen nog in stilte daartoe te dwingen.
De keizer ’liet hem vragen: wat men in Europa aangaande de betwiste
punten besloten had; Tournon antwoordde dat men nog geen echte be-
rigten van de geheele zaak ontvangen had, en dus nog geen gevoelen
daarover kon bekend maken. Dit was een leugen om bestwil; Kang hi, die
dengeheelen loop der zaken door middel van de Jezuieten zeer goed kende,