•hmiioten weder, oiu in Sehen long door to dringen. De Spanjaarden
veruicuwdeu hunne pogingen, de propaganda zond ook hare loden uit
Rome, on alieen de Portugezen verloren hun gebied en wuren ic-
vroden met Chinesohe priestera naar do reeds gestiebte gcmoeulon in
den omtrek van Macao, Canton en andere plaatson to zenden. Hunne
zending le Po hing, do laatste dio nog bestond, werd opgohcvou, de
bissehop van Nan king kwatn ook terug; een der bekwaamste Sinologen ,
Gonsalves, die in bet eollegie van den heiligen Josef to Macao woonde,
kou nooit eene roeping naar bet biunenlaud verkrijgeu en stierf, zonder
de hpofdstad ooit gezien te hebbcyi. ,
Velen der zendelingen voeren längs de kust, en slopenzooaan wal,
maar diegenen, welke den weg over laud namen, werden hoogst zelden
ontdekt, zoodat zij meestal de plaats bunner beslemming bereikten.
Slecbls in weinige gevallen werden zij gevat, en de stadhouder van
Hu kuang, Tscheu lien tsiu, na bet overladen van den beroemden
Liu, is de eeuige Groote, die hen gestreng vervolgde en eenige zen-
delingen door wreede bebaudeling in de gevangenis den dood berok-
kende. Ouaangenaamheden hadden zij overigens wel le lijden; dikwijls
werden zij in bet naauw gebragt; hunne gemeenten leden onder de
knevelarijeu der inandarijnen of werden uiteengejaagd; maar nooit
strafte men de pausgezinden zoo als onder Kien long of fija king. Hunne
gemeenten werden alzoo steeds talrijker, daar het imrners zeer gemak-
kelijk is mensehen te doopen, en berouw en bekeering zoowel als ver-
betering van hart nooit gevorderd wordt. De nieuw bekeerde ontving
een rozenkrans, een heiligenbeeid, een krusifiks, eengedenkpenning,met
den paus aan de eene, Petrus aan de andere zijde, en een kleinen almanak
om de feest- en vastendagen te kennen. Dit waren de kenteekenen die
hem van den heiden onderscheidden en hem aan de alieen zaligmakende
kerk verbonden. Onder de zendelingen waren enkele mannen van
talent, terwijl de groote hoop zieh slechts redde met behulp van.het
Latijn, onder bet bestuur van Chinesche leidslieden. Geen hunner kwam
aan het hof; er werd zelfs geen poging daarloe aangewend, nogtans
woonden verschillende zendelingen van lijd tot tijd verscholen in de
hoofdslad. Als men Tao kuang van hunne tegenwoordigheid wilde onder-
rigten, gaf hij zeer streng bevel om de oogen toe te drukken .en
zieh deswege niet te bekommeren; want hij wilde- daar niets- van
weten.
Zij poogden ook weder de zending naar Korea te doen herleven, en
mooslcn groote inoeijelijkheden doorworstclen , om dal land te bereikeu
en or ciudclijk den marlelaarsdood le viuden. in Aunam en Tong king
huddeu zij nog steeds de bitterste vcrvolgingeu te dulden en bunue
belijdcnis met hun blocd te bezegelcn. De koning verdreef ook eenigen
hunner, en bedreigde de overigcn met den dood, als zij niet aanstonds
bet land vcrlieten of ooit tcrugkwarnen.
Nog voardal Morrison stierf, waren er proleslanlschc zendelingen
in de belangrijkste Kolonien van den Archipel, als bijvoorbeeld te Singapore,
Pinang, Malacca, Datavia enz, Twee Duilschers vcrcenigden
zieh met do reeds aauwezige schare van Engelsehcn on later namen
ook de Amerikanen een groot deel aan de zendelingszaak. Terwijl de
zendelingen der Protestanten steeds talrijker werden, vond men onder
hen ook mannen van groote talenten, die in korten tijd zeer veel
verrigtten, anderen stierven spoedig of keerden weder buiswaarts. Het
ontbrak niet aan welenschappelijke geschriften, aan dagbladen, vlug-
schriften, magazijpen, woordenboeken, noch andere werken, zoowel
in bet Chineesch als in het Engelsch. Allerwege werden seholen opge-
rigt, om de jeugd zoowel in hare eigene letterkunde als ook in het
Christendom te onderrigten. De zending breidde zicb ook uit naar Siam,
waar -ondanks alle bindernissen de grond gelegd werd lot een zeer
groot werk, dat tot op dezen oogenblik nog aan bet toenemen is.
Doch het kon nooit de wensch der arbeiders zijn deze zending alieen
tot den Archipel te beperken. Daarom werd door een bunner de
proef geuomen om toi de boofdstad door te dringen; ofschoon slechts de
haven van Tien tsin bereikl werd, nam nogtans de zekerheid toe, dat er
in de kustlanden zeer veel voor bet Christendom zou kunnen gedaan
worden. De begeerte om traktaatjes en Chrislelijke geschriften te lezen,
was zeer groot en dikwijls ongeloofelijk. Verschillende esemplaren
werden op verlangen der mandarijnen aan den keizer gezonden, en
de opmerking was, dal ze niet klassiek waren. In het vervolg toen de
bezoeken menigvuldiger werden, en bet volk in groote menigte toe-
vloöide om zieh meesler te maken van de boeken , werd de zaak weder
aan den keizer voorgesleld en de gouverneur van Fo kien berigtle,
dat hij exemplaren van de boeken, die hij als ketlersch bescbouwde,
verbrand had. — Tao kuang wilde inlusschen nog geen maatregelen
nemen tegen. de verspreiders, en maakle alieen de opmerking, dat het
vervaardigen der boeken een gevolg van de sluwheid der barbaren was.
Naderhand deelden Chinesche Christenen zelfs bij het examen der