tenen veroordeeld, maar hielden zieh nogtans slaande , en daar het
scheen dat hunne afwezigheid de geheele inrigting der sterrewacht zou
vernietigen, zag men eindelijk het misdrijf door de vingers, en
bleven zij gespaard. üit oogenblik van rust niaakte men zieh ten nutte
om de afvalligen weder te regt te brengen. Men ging zelfs zoo ver , een
klooster in de nabijheid van de hoofdstad te vestigen. Daarentegen
werden in de afgelegen deelen des Rijks de gestrengste maatregelen
legen de Kalholieken hernieuwd, en het vuur der vervolging brandde
jaren lang in vele streken. Yele Chinezen betoonden zieh zeer stand-
vastig in de belijdenis van hun geloof, inaar de groote menigte wierp
met de haar eigene onverschilligheid het krusifiks, het heiligst voor-
werp harer aanbidding, weg, en begaf zieh weder naar de lempels. In
de brieven der zendelingen van dien' tijd vindt men schoone voorbeel-
den van gehechtheid aan de leeraars, maar daarentegen ook vele van
trouweloosheid en verraad. Yermits de moeijelijkheden om in het land
te komen steeds grooler werden, en zelfs Macao niet langer veilig was,
stierven de oude arbeiders langzamerhand uit. Uithoofde der menigvul-
dige bezwaren, waardoor de Roomsehen werden gedrukt, openbaarde
zieh luid het verlangen naar eene nieuwe regering, en men beschul-
digde zelfs de bekeerden, dat zij een werkdadig aandeel hadden aan
de zamenzweringen , die in Sse tschuen tegen het einde van Kien long’s
leven plaats grepen. Zij werden streng gestraft; hunne schuld is echter
niet bewezen. Bij het opsporen van valsche munters bragt men ook zware
beschuldigingen tegen hen in. Het was opmerkelijk dat er geen op-
schudding plaats had, of men beschuldigde den een’ of anderen Jezulet,
dat hij er deel aan genomen had, zonder evenwel volledige bewijzen
daarvoor te kunnen bijbrengen. Met de afsehaffing van deze orde zonk
ook de kracht der zendingen. De beste, vlijtigste en inschikkelijkste
mannen behoorden tot de hunnen, hunne ophefling was een doodsteek
voor alle verdere ondernemingen. Het zou thans zeer moeijelijk te
beslissen zijn, of alle aanklagten, die zoowel door de monniken en
priesters van andere orden , als door de Chinesche regering tegen hen
werden ingebragt, gegrond waren. Maar het is zeer opmerkelijk, dat
in alle deelen der aarde, waar zij zieh vestigden, dezelfde beschuldigingen
gehoord , en hun bloei en ondergang door dezelfde oorzaken
als in China bewerkt werden. Menschen , die tot stelregel hebben
aangenomen, dat het doel de middelen heiligt, kunnen nooit anders
te werk gaan, en hoe groot hunne ondernemingen ook mögen zijn,
zij dragen nogtans de kiem der verwoesting in zichzelven. Vraagt
men intusschen : wie waagde het meeste, wie verschafte het onvolmaakte
pausdom den grootsten ingang, wie baande den weg tot den troon, wie
behield daar de bovenhand, wie zag op de overige orden met verachting
neder, en spotte met de bullen van den paus, wanneer het eigen belang
gold? dan was het de Jezuiet, een voorwerp van bewondering en
van afschuw, van lof en afkeuring, groot in menige deugden, en
afziglelijk in snoode ondeugden, zoowel in China als in alle overige
landen. Zij zijn een verschijnsel, gelijk slechls de Roomsch-Katholieke
kerk kan opleveren , een raadsel voor allen die met hunne grond-
stellingen niet bekend zijn. — Er verstreek bijna eene eeuw, voor-
dat zij weder, als Jezuieten erkend, naar China moglen gaän; in
het jaar 1842 vertoonen zieh de eerslen weder op het tooneel; doch
niet als liovejingen en wiskundigen, maar enkel als zendelingen.
Tot dusver waren de meeste zendelingen uit Frankrijk gekomen;
maar toen daar het ongeloof zieh uitbreidde, werd ook de bekeerings-
ijver uitgebluscht, en slechts zeer weinigen kwamen er op het einde
van Kien long’s regering in China. De Spanjaarden en Portugezen waren
inmiddels verarmd en in oorlog gewikkeld, de paus verkeerde insgelijks
in grooten druk, en de Duitschers hadden nooit veel deel genomen aan
de Chinesche zending. Toen nu de Fransche omwenteling uitbarslte en
geheel Europa mede in den kamp begrepen was, bleven ook de Katho-
lieke priesters achter, juist in een’ tijd toen de Protestanische Evangelie-
verkondigers het eerst uit Engeland naar Indie en andere landen trokken.
De weinigen, die nog achtergebleven waren, werden op den duur ver-
drukt, maar hielden niet op zielmissen te doen voor den ongelukkigen
Lodewijk XYI en hartgrondig te treuren over den ellendigen loestand
hunnes vaderlands.
Ondanks alles wat hij te lijden had, wilde de bisschop van Pe king zijn’
onverschrokken moed aan den dagleggen, hij riep zijne geeslelijken bijeen
en droeg hun op, de bevelen van den paus openlijk in de kerk voor te
lezen, en al de gebruiken, die vroeger door den heiligen vader voor
afgodisch verklaard waren, gestrengelijk te vermijden. Dit gaf aanlei-
ding tot belangrijke onlusten, en verscheidene leden gingen zoo ver,
dat zij zieh openlijk tegen den onfeilbare verzelten, en de priesters bij
de regering aanklaagden wegens verzet tegen de voorvaderlijke gebruiken.
Toen beval de zielenherder geen’ der weerspannelingen de vrijspraak
van zonden te geven; maar deze maatregel bleef ook zonder gevolg,