verruilen ; om hen in hunne polytheistische deukbeelden door duizend
heiligen sleckts te versterken, om in eene duistere eeuwigheid het
vagevuur en de zielmissen met sterke kleuren te doen uilkomen, den
Yerlosser daarentegen met Zijne verzoenende en schulddelgende god-
delijke kracht juist op den achtergrond te plaatsen, dan schaamt
men zieh inderdaad, over de laauwbeid der verkondigers van de wäre
godsdienst, die zoo weinig voor hunne heilige oogmerken kunnen
uitstaan. Welk een schouwspel, als Ricci Jezus den gekruisigde ge-
predikt had, welke bekeerdeu, welk Christendom zou hij door zijn
bloed gevestigd hebben! Hoe zou het van den anderen kant met China
gegaan zijn , wanneer het pausdom de overwinning behaald had , en
te Pe king zoowel als in alle andere groote steden, even als te Goa,
eene inkwizitie wäre opgerigt geworden. — Maar zulke gedachten leiden
ons af van onze geschiedenis.
De zendelingen hadden de bovenvermelde Portugezen zeer ernstig
aangespoord om het Chinesche leger te hervormen. De Chinesche
inwoners van Macao stelden er daarentegen eene groote eer in, om
die dienst aan het Chinesche rijk te bewijzen. Daarom zette hun ge-
zant Texeira deze zaak met veel ijver aan het Chinesche hof door.
Naderhand kwam er een Jezuiet naar Macao, om de aankomst dezer
hulptroepen te bespoedigen, en zoo trokken dan 200 Portugezen en
200 zwarten, ieder met een bediende achter zieh, naar Canton, in
blinkende wapenrusting. Toen zij daar gekomen waren, gaven zij in
het openbaar eene proeve van hunne vaardigheid in de exercitie, en
hunne wapenoefeningen bevielen den Chinezen bijzonder. Nu scheepten
zij zieh in op booten en werden gedurende den geheelen waterlogl
door de overheidspersonen in de omstreken der rivier zeer eerbiedig
ontvangen en uitmuntend onthaald. De Soldaten waren daarover zeer
verheugd en leidden een heerlijk leven. — Over den Mei ling’ sehen
bergpas gaf men hun paarden, en na Kiang si bereikt te hebben,
kwamen zij gelukkig over het groote kanaal te Pe king. Daar tra-
den alle groote heeren tot hen, om hunne rijke, blinkende wapenrusting
te bewonderen, en dan weder zieh te verbazen over het
vlugge zwenken van hun klein leger. Maar terwijl zij daar een voor-
werp van algemeene achting uitmaakten , beijverden zieh de kooplieden
van Canton om hunnen voortgang te stuiten. Zij zeiden zeer natuurlijk:
«de Portugezen doelen op uitgebreider verkeer met China; verkrijgen
zij toegang tot Peking, dan verliezen wij ons voordeel.» Daarom
deelden zij zeer groote sommen uit aan de geldzuchtigc mandarijnen,
en daar men te Canton den weg niet versperren kon voor de Soldaten ,
kwam er weldra een afgevaardigde naar Pe king. Daar vond hij spoedig
overheidsp^fsonen, die in elk opzigt bereid waren om zijn verlangen
in te willigen; de handelaars betaalden alle onkosten, die zij door
knevelarijen van de Portugezen terug ontvingen ,<en de keizer, door
kamerlingen daartoe overreed , gaf eindelijk bevel dat de vreemde
krijgslieden met alle mogelijke eerbewijzen moesten worden wegge-
zonden. De Tartaren hadden zieh toen juist naar de woestijnen ver-
wijderd, en Wan li was van de vrees bevrijd. Indien hij deze menschen
bij zieh behouden had , dan zou misschien thans nog een Chinees
op den troon gezeten zijn. Van dit oogenblik af erkende men het
overwigt van het westen.
Wan li had zijne moeder hartelijk lief en onderwierp zieh in elk
opzigt aan haar. Toen zij stierf, was hij geheel troosteloos, en beval
alle mandarijnen dat zij gedurende 24 dagen den rouw moesten aan-
nemen hij verbrandde al hare kleederen en huisraad, opdat niemand
van minderen rang daarvan gebruik zou kunnen maken. Toen het
lijk voor de begrafenis werd ten toon gesteld, wierp hij er edelge-
steenten en paarlen op, en deze werden met de prächtige kist in de
aarde nedergelaten. Daarop verrigtte hij de piegtigheden, die bij zulke
gelegenheden gebruikelijk zijn, en plaatste vervolgens de kist onder
een troon , waar zieh de bewoners van het harem verzamelden.
Daar bragt men offers aan de schimmen in het doodenrijk, en de
mandarijnen uit de hoofdstad zoowel als hunne vrouwen, hoewel
mannen en vrouwen afzonderlijk , moesten dezelfde gebruiken ver-
rigten, die men aan de afgoden van den eersten rang bewijst. Daarna
begaven zieh de eersten liaar hun ambtsverlrek, waar zij gedurende
drie dagen vastten, en niets dan dünne en eenvoudige spijzen aten,
hetgeen men in China vasten noemt. Zeven dagen lang werd het den
slagters verboden dieren te dooden en vleesch te verkoopen, terwijl
men het volk vermaande om openlijk zijn rouw in de raadhuizen aan
den dag te leggen. Intusschen lazen de Bonzen zielmissen en luidden
de klokken; de vreemde prinsen en gezantschappen aan het hof begaven
zieh naar de k ist, om op hunne wijze hun eerbied aan de
ontzielde keizerin te betoonen, en in de provincies werden dezelfde
piegtigheden herhaald. De sterrewigchelaars moesten het günstig oogenblik
bepalen waarop men het lijk ten grave zou beengen. Een geheel