B
bellum ge-
rcre. Cam.
quis incaütiusin coram incident amicitias, quos cauèn
dos paülo ante dixifti*vel fi qui eorum quos eligendos di-
xifti, aut in ea ipfa vitia, autiii alia forte détériora corrue-
qnalis fit ! rint,*qualiseis feruandafitfides, qualisexhibendagra-
eisferuada A e l . Hæc,fifieripoteft,inipfaele6tione, velctiam
j probationccauenda furie, ne videlicet nimisçitodiliga-
mus,maximeindignos. Digniautem(untamicitia,qui-
; businipfiscaufàeftcurdiligantur. Attameninhis, qui
probatidigniqueputantur, erumpentfæpe yitiatum in
' ipfos amicos, turn in alienos, quorum tamen ad amicos
j redundat infamia. Talibus amicisomnisdiligentiaad-
1 hibendaefivtfanentun Qupdfiimpoflibile fuerit,non
difcinden- amicitiam rumpendam,vel* difcutiendam arbitror, fed
dam Cam. Vt quidam eleganterait,pocius paulatim di{Tueridam;nifi
forte quædam intolerabilis iniuria exarfcrit, vt neque re-
ftum neque honeftum fit» vt non ftatim alienatio vel dif-
iundtio fiat. Si enim ali quid molitur amicus aut in patrem
aut in patriam, quod fubita 8c feftinata ègeat corre&ione,
non amicitia lædetur, fi perduellis&inimicus prodatur.
Sunt alia vitia, pro quibus amicitiam non rumpendam,vt
diximus, fedpaulatirridilîoluendam iudicamus; ita tamen
vt non vfquead inimicitias, ex quibus iurgia, male-
didta, contumeliæque gi gnuntur, erumpant.Turpe enim
ni mis eft eu m eo huiufmodi* gerere belîum, cum quo fa-
miliaritervixeris. Namerfihisomnibusabeo, quemin
amicitiam receperas, impetaris, quibufdam quippe mods
eft, vt cum ipfi fie vixerint vt iam non mereantur ama-
ri, fi forte eisaliquideueneritaduerfi, culpam retorque-
antinamicum, læfam dicancamicitiam, ôcomneconfi-
lium, quod amicus dedetit, fufpeâum habeant, 8c* pro-
diti, cum eorum in palam culpa procèdent, non haberi-
tes vitra quid faciant, in amicum odia 8c maledidta con-
geminent, detrahentesinangulis, intenebrisfufurran-
tes.fe mendaciter excufantes,& alios fimiliter acculantes.
Siigiturhisomnibus,poft dimiflamamicitiam, impeta-
ris,quamdiutolerabiliafuerint, ferendafunt, & hic ho-
nos veteri amici tiætribuend us, vein culpa fit qui fàei^t,
non is qui patiatur iniuriam. Amicitia quippe æterna eft,
vnde, Omni tempore diligitqut amictueft. Sirelæferit ille,
quem diligis, tu tamen dilige. Si talis fuerit vt *illi amicitia
fubtrahatur, nonnunquam tamen fubtrahatur dile-
<5tio. Conlule quantum potesfaluti eiûs; profpicefamç,
nec vnquam am icitiç eius prodas fecreta, quamuis tua ipfe
prodiderit. G a l t . Quæ lunt rogo ilia vitia, pro quibus
amicitiam paulatim diciseflèfoluendam? A E l. Quin-
que ilia quæ paulo ante deferipfimus,'maxime autem r e-
uelatio lecretorum, 8c occulti morfus detraétionum. His
fextum addimus, S i eos, qui tibi æque diligendi funt, læ-
ferit, eifque, quorum tuaintercftprouidere'faluti, ruina:
8c fcandali materiam , etiamcorreptuspræberenonde-
fierit, maxime vbi vitiorum te tangit infamia. N on énim
âmorpræponderare debetreligioni,non fidei, non cha-
ritati ciuium,nonplebis faluti. Rex Afluerus fuperbifix-
mum Aman, quem præ cæceris amicum habuerat,fufpen-
dit in cruce, amicitiæ, quam ille fraudulentis confili js læ-
lerat, falutem multitudinis,8c charitatem præponens vxo
ris. Iahel vxor AberCinei, licet pax fuerit inter Silàram
& do mum Aber, plebis tamen ialutem huic amicitiæ prç-
ferens, ipfum Sifaram clauofopiuir 8c malleo. Sandtus
propheta Dauid, cum de iure amicitiæ cognatiohi Iona-
thædebuerat peperci(Te,audiens tamen àDomino, propter
Saul 8c domum eius, 8c fanguinem, quia occiderat
Gabaonitas, populum fame tribus annis iugi ter laboraf-
le, feptem viros aé cognationc eius I G abaonitis * dédit
puniendos. Hocautem nolo vos ignorare, inrerperfe-
ôtos quos fapienter eleâos-, & cauteprobatos, vera 8c fpi-
ritalis amiciria*eapulauit, non polie interuenire diffidi-
um. Cum enim amicitia de duobus vnum fecerit, fi cut id
quod vnum eft non poteftdiuidi, fie & amicitia à fe non
poteriefeparari. Patetigiturhancamicitiam,quæpatitur
fe&ionem,ex ea parte qualæditur, nunquamfuiflè vera.
C
Prou.1717.
Cam.
ilßher.j.$.
lu ik. + u.
D
t.Reg. 11.7.
tradidit
Cam.
copulaue-
rir. Cam.
vera, quia * In hoc tamen amicitia probkbilior,8cmagisvirtuspro- i
amitiria Ibaturquod necin eoquilæditur, définit eflèquod fa it,
qu* défi- 'diligenseuradquo nondiligitur; honorans eum 4 quo
n u S S n 4Pcrnitur» benedicens cum à quo maledicitut * benefaci- I
ens ei, qui fibi quod perniciofum eft machinatur. G Al t . ®
Quomodo * ergo amicitia foluitur , fi exclufo talia funt j "
exhibenda ab eo , 4 quo foluitur ? A e l . Ad amicitiam ig i^ . ci»,
quatuorfpecialiter pertinere videntur j Diledtio & Affe-
û io ; Securitas & lucunditas. Ad Dileâioncm fpedtat,
cum bencuolentia beneficiorum exhibitio: ad AfFeôtio-
■ nem, interior quædam præcedens deleôtatio: adSecuri-
tatem, fine timoré vél fufpitione, omnium lecretorum 8c
confiliorumreuelatiojadlucunditatem, de omnibus,
quæcontingunr,fiuelætafintfiuetriftitia$ de omnibus,'
quæ cogitantur, fiue nociua fint fiue vtilia ; de omnibus,
quæ docentur vel dilcuntur,quædam dulcis & arnica col-
latio. Videfne in quibus ab bis, qui merentur, foluenda
eft amicitia î Subtrahitur certe ilia interior deleólatio,
quam ex amici peólore iugiter hauriebat ; périt fecuritas,
qua fuailliarcanarepelabat ; feponituriucunditas,quam
arnica confabulatiopariebat. Familiaritasproindeilla,
fn qua talia continentur,ei negandàeft, non fubtrahenda
dileôtio, ôc hoc cum quadam moderatione 8c reuerentia,
vt fi non nimius fuerit horrpr , fernper an tiquæ amicitiæ
F
quædam videancurremanfilTe veftigia. * G r a t . Mihi
G alter. C<*.
certe * placent ifta,quæ dicis. A e l . Iam, de eleâione fi
p erp lacée.
fufficiuntifta qua?diximus, infinuate^ G . Vellemvt
Corn.
a l t eo rum,quædiââfun t, fummafubbreuinobis epilogo
traderetur. Ae l . Geratri vobis morem. Amorem amicitiæ
diximus efle principium. Necqualemcunque,fed qui
de raticme fimul 8caffeôlu procedit. .Qui quidem 8c ca-
ftus eft ex ratione, 8c affeâu dulcis. Deinde amicitiæ po-
nendum diximus fondamentum , Deifcilicetdileério-
nem, ad quam omnia,quæ fuggeruotur, referenda funt,8c
vtrum ci conueniant, vel ab ea diffidcant explorandum.
Quatuor fubindegradus in amicitia, quibus ad eius lum-
mam peruenitur, euftodiendos putauimus, çüm amicus
pximum fiteligendus , deindeprobandus, tunedemum
admittèndus, 8c fie poftea vt decet traétandus. Et de ele-
iftione traââhteSj iracundos, inftabiles, fulpitiolos atque
verbolos exclufîmus, non * omnes tamen lèd eos dunta-
xàt qui has palfiones nee ordinare, nec moderari polfunt,
aut nolunt, Nam multi his pcrturbationibusfic tangun-
tur, vt non folum eorum in nüllo 1 ædatur p erfedio,. led
et iam virtus in eorum moderatione laudabilius augeatùr.
Namquivelutinffænes,hispalfionibusa6tilemperferun
tur in prçceps, in ea vitiaineuitabiliter dilab un t u j& cor-
ruunt, quibus amicitia, telle feriptura, 8c læditur 8c dif-
foluitur : conuitiafcilicet, 8c improperium,8c lecretorum
reuelatio, fuperbia, 8c plaga dolofa. Si tamen hæc omnia
patiarisab illo, quem femel in amicitiam fufeepifti, non
ftatim cam rumpendam dicimus j lèd paulatim foluenramen
on
a es.* Cam.
G f
licetipfumalecretistuisamoueas,nunquamtameneidi- 'roierentia
le&ionem fubtrahas, auxilium tollas, neg& confilium. Cam.
Quod fi etiam ad blafphcmias8c maledi<ftaeius prorum- ‘
pat inlaniai ^U tamen deferfeederi, defer charitati,vt in
culpafit qui intulit, non ille qui pertulit iniuriam. Porro
fi patti, fipatria:, fi ciuibus ,‘ fi fubditis, fi amicis inuentus
fuerit perniciolus, ftatim familiaritatis rumpendum eft
vinculum, nec vnius amorperditionimultitudinis prae- H
feratur. H * c ne proueniant,inip(aele6tione cauendum,
vt videlicet is eligatur, quem non ad ifta furor impellat,
autleuitastrahat, autverbofitaspraecipitet, autabducat
fufpitio,raaxime,qui non nimiuma tuis diflentiat mori-
bus, nec a qualitate difeordet. Quia veto de vera amicitia
loquimut, quae non poteftefienifi inter bohos, deillis,
de quibus quod non lint eligendi nulla poteft elle cun-
datidjVt turpes,auari,ambitrofi, criminofirtmllamfeci-
mus mentionem. S i vobis de eledione fatis datum eft,ad
probationem demceps tranfeamus. G a l t . Opportu-
num hoc; nam mihi femper ad oftium oculus eft,ne forte
quis irrumpat,qui vel noftris delitijs fine ponat, vel quid
amaritudinis mifceat,vel aliquid fuperducat inanc.GRAT.
Cellaratius adeft,cui fi conccdatur ingrelfuSindn erit tibi
facultasvlteriusprocedendi. Sedecceegoobferuoianu- tv r fe „
am,tupaterperge quo caeperas. A e l . Quatuorquasdam tioncami-
probandafuntin amico,Fides,Intenfio,Difcrerip,Patien- ci. Fides.
tia: Fidcs,vt ci te tiiaqi omnia fecure comriiittas;lntentio Intentio.
—■■■_ ' ...... . ■ . __ ___ _________ * Difcrctio.
M
wp'eftet.
Cam•
fieri debeat.
Cam.
paticncia.
Dcfide.
deeft enim
Cam. ;
B
Pr0tf.17.17.
Pr0tf.z5.19.
quo amici
tia ma. lae-
dicur.Ctf.
cuiufquä
m.f.t.f.per
De inten-
done.
prnpter.
Cam.
D
Mat. iz.39.
vtnihilexamicitia nih Deum, 8C naturale eiusbonufti *
expedkesjDilctetiOiVtquidpræftandum amico, quidab
amico petendum,in quibus eontriftandum pro âmico, in
quibus àpiico congratulandum, 8c quoniâm amicü nonnunquam
aff. gratis
amicudili-
gens ço eg
per fe chants
tibi ri-
deatura-
1 mi eus, qd
verafapiat
amicitia
(entire n
corripiéndumcredimùs, pro quibus idcaufis
^ debeatfieri,modum etiam ipfiirn,tempos quoque 8c locum
non ignorer ; Parientia vero,ne correptus doleac,ne
cortipientem vel contemnat, vél odiat, vt eum pro amico
quælibet aduerfa fuftinere non pigeat. Nihil in amicitia
Fide præftantius.quç ipfius 8c riutrix videtur 8ccuftos Jp fa
fe in omnibus aduetfis 8C profperis,in lætis 8c ttiftibus, in
iucundis 8camarispræbetæqualem, eodem intuens ocii-
lo humilem 8c fublimcm,pauperem 8c diuitem,fortem 8c
debilem,fanum 8cægrotum. Fidcjis quippe amicus nihil
in amico,quod extra animuna eius fit,irituetur, vir^hem'
in propria fualedecompleétens; cæceraoninia, qiiafi extra
epm polira,nec multum probans fi adfintjnec fi abfint
requirens. Ipfa tamen fidcs in prolpetis quidem latet,fed
eminetinaduer^s.Inneceflitate*<enim ( vtait quidam
probatgr amicus. Amici diuitis mulçi.Sed vtrum vere ami
ci lint, interueniens paupertas explorât, Omni temporefait
Salomon) diligitquiamicmeft,&fràterinau^uftiiscomproba^
tur. Et alias arguensinfidelem*,Dr«sp«md«5 (inquit) &pes
lapfus, quijperatfùperinfideli in dieduguJih. GRAT. Si profpe-
ranoftta nufla vnquam aduerficas interpolet, quomodo
amici probabiturfides ? AEL.Multa funt alia quibusfides
probaturamici,quamuisin finifttis maxime. Nam vtfu-
perius diximus, nihil eft* quod amicitiam magislædit,
quam confili or umprodirio. Euangelica vero fen ten tia
eft,Qui in modico fidelis eft,8cin multo fidelis erit, Ami-
cisitaque,quibusadhuc probationem crcdimus necefla-
riam,non omnia, nec profunda noftra funt committenda
feCreta,fed primo exteriora vel modica,de quibus non ma
'gnopere curandum eft an celentur an nudentùr,cum tanta
tamen cautione, ac fi plurimum6beflentprodita,pro-
delTentautem celata. In quibus fifidelis fuerit inuentus,
in maioribus experiendum non dubites. Quod fi forte fi*-
niftrum aliquid de te fama vulgauerit,fi* quifquam mali-
tia fam am tuam fuerit péffecutus, 8c ille nullius ad creden
dum adducatur fuggeftione, nulla moueaturfufpicione,
nulla dubitatione t urbetur,de eius fide vlteriuS nulla tibi
debet elle cun£fcatio,fed quafi de certa 8c ftabili,nonpar-
ua exultatio.GR at. Reeordor nunc tuiiilius amici tranf-
marini, de quo nobis fecifti fæpé mentionem, quem ob
hoc verilfimum tibi acfidelilfimum probafti amicü,quod
falfg de te referentibusjrion folum non adhibueritfidem,
fed née vlla fit hæfitatione pulfatus: quod nec de tuo ami-
ciffimo,antiquofcilicet Clareuallis Sacrifia, prælumen-
dum putafti. Sed quoniam de probatione fidei fatis a-
ftura eft,ad cæteraenucleanda procédé. A el . Diximus8c
in ten tionem efie probandam. Perneceflariumhoc : flint
enim pleriq;,qui in rebus humanis nihil bonum n or un t ,
nifi quod temporaliter fruâuofum fit. Hi fie amicos ficut
boucs fuos diligimt , ex quibus aliquid commodi fe Ipe-
rant captures ; qui profééto germana 8c fpiritualicarent
amicitia,¥pèrfe,8cpropterDeum8cleexpetenda, necin
feipfis naturale amoris contuentur exemplar , vbi facile
deprehendatur vis eius,8c qualisfit,8c quantæfit.IpfeDo-
minui ac Saluator nofter veræ nobis amicitiæ formam
præfcripfit, Dtliges (inquiens) proximumtuumJicutteipfum.
EnfpeCulum. Diligis teipfum. Ita plane, fi Deum diligis;
fi nempe tabs es, qualem in amicitiam eligendum deferi-
^fimus. Aliquam , rogo, àteipfo,huius tuædileéfcionis
mercedem iudicasexigeridam î Minime, profeâto, fed
quod per fe fibi quifque charus eft. Nifi igitiir 8c tu hunc
ipfum inaliumtransreras fteétum,Ÿcharusille tibi,æque
vt tu,elle non poterie. T une enim erit iple,quemdiligis,
tanqüamaltéttu, fi tuam tui in ipfum transfuderischari-
tatem. Non eninr,v^âitSan6tus Ambrofius, vedigalis
amicitia eft,fed plefiadeeoris,plenagraria.Virtu§ eft enim
non quæftus , qui^pecunianon parturitur fed gratia, nec
licitationepretiomm, fedconcertatione beneuolentiæ.
Eius igitiir, quem elegifti, fubtiliter eft probanda inten-
- tio,ne feeundüIpena commodi cuiuslibec tibi velitin ami
citiacopulari,mercenariam earn Çftimans non gratuitam.
CertiOresaütpletumq; funt amicitiæiriopam quam diui-
tum, cum fpem lucri fie tollat paupertas, vt amicitiæ noti
minuat,fed poriiis augeat charitaté. Diuitibus itaq^aften-
tatorie gratificaturjerga pauperem nemo fimulator eft; Ve
rum eft quiequid defertùrpauperi, cuius amicitiàinuidia
vacat. Hæc diximus, vt in amicis mores probemus, n o n
æftimemuscenfum;Sicergo probatur intentio,fieü vide-
ris tuorum magis cupidum ,quam tui. AuCupati femper ali
quid, quod tua fibi confêtri poflit induftria, honové,glo-
riam,diuitias,libertatem,in quibus omnibus fi dignior il*
lopræferatur,velcerceintuanonfitpoteftatequodappe*
titur,qua tibi inténtione adhæferit facile peruidebis. Iam
nuric de difcrctione videamus. Quidam peruerfe fatis,ne
dicam impudenter, talé amicü habere volunt, quales ipfi
effe non polfunt.Hi funt,qui leues quoq; amicorum tranf
grelîîones impatienter fetunt,aufterecorripiunt,&caren-
tes difcrecione magna negligunt,contra minima quæq; fe
erigunt,ct)nfandunt 01a,non locü feruantes vbi,non terri
pus quando, non perfonas quibus quælibet vel publicare
conueniat,vel celare. Quocircaillius,quéeligis,eft pro*
banda diferetio, nefiimprouidüquemq vel imprudente
tibi in amicitia üociàueris, lires quotidianas 8c iurgia tibi
ipfepquiras.Sane hanciaamicitianeceflariam elTe vircu-
té fatis+facile eftpuidere,qua fi quis caruerit, inftar-nauis
abfqv gubernaculojjP irhpetu fpiritus,inftabili &irrationa
bili (çmper motu feret.Sic8cmultæ cauiæ deeffe no potue-
;runt,quib.illius quem cupis eflè amicum probetur patien
tia, cum neccffe fit*arguere eum quem diligis,q ali quan*
do quafi ex induftria durius fieri oportet, vt ficeiilsvel jç~
betur,vel exerceatur tolerantia.Id fane attendendü eft, vt
licet talia reperiantur in eo que probas,quæ offendantani
mum, vel abçuiusfecreti incauta reuelatione, vel alicuius
temporalis cômodi cupiditate,vel minus difereta correp-
tione.vcl aliquadebitælenitaristranfgreflione,nô ftatim
à ptopofitadiledione vel eleétione reulias,quamdiu cor-
reélionis eius ipes vllarelucet. Nec qüemq in amicis eli-
gendis,vel jpbandis tædeat elfe follicitum, cum huius la-
borisfruâus vitç fit medicamentü, 8c immortâlitatisfoli-
diflimum fu n da m en tü. Cum n. pluricni in thelàuris mul-
tipiicandis;in bobus 8c afinis,in ouibus 8c capris nufrien-
dis,eligeridis; coparandis fatis periti * fint,indiçiaq; certa
in his o mnib.cognofcendis non defint, démentiæ res eft,
eandemin amicis acquirendis,vel probandis non dâre o*
peram,8c quafdam addifeere notas,quib.hi,quos eligim9
in amicos,ad amicitià ^bentur idonei. Cauendus lane eft
quidam impetus amoris, qui præcurrit iudicium,&pro-
bandi adimit potcftatem.Eft proinde viri prudentis fufti*
nefe,bunc renænare impetum, ponere modum beneuo*
lènciç,paulatimprbcedereinaffe(ftum,donéciam proba*
to (è totü dedat,8ceômittat amico G a l . Fateor adhuc me
mpuet illorü fehtentia,q fine huiufmodi amicis viuere tu-
tius arbitrant,A e l .Mirü hoc,cum fine amicis nullajprfus
vitaiucunda fit.G ALT.Cuf rogo te? A e l .Ponamus totum
genus humanü exemptum mundo,te folum fuperftité re-
liquiflé.Et ecçe coram te oés mundi delitiæ 8c diuitiæ, au-
rum,argentutn,lapides pretiofi,vrbes muratæ, caftrarur-
rita,ampla ædificia,fculpturæ,piâ:uræ.Sed 8c reforraatùm
te in antiquü cogita ftatü, omnia habere fubieéta, oues 8c
boues vniùerfas,infup8cpecora campi,volucres cæli8cpi-
fees maris,q perambulant femitas maris D icrogo nunc,v-
trü fine focio omnia tibi baeapoflent elle iucunda? G a l t .
Minime. AEL.Quod fi vnü haberescuiusnefcireslingu^,
ignorares mores,eut9 te lateret8camor8canimus?GALT.Si
nô aliquib.fignis'efficerepofte vt éïïet amic9,mallem-ntil-
lum qtalé babere. AEL'Siaüt vnusadefTet,qué æq; vt teip-
fum diligeres>à quo te fimiliter diligi nô dubitares,nonne
oxa,q priusvidebant amara,dulciaredderentur 8c fapida)
GAL.ProrP ira eft, A e l . Nonne quanto plures haberes de
talibus,tanto fèlicioré te iudicaresîGALT.Verilfime. Ae l .
Hæceftillamira8cmagnafélicitasqexpe<ftamus,Deoip{o
operante,8cdiffûndente inter feôfcieaturâ fuam, q fuftu*
lerit,inter ipfos grad98cordines,quos diftinxerit,inccr fin*
gulos quolq*,;quos elegeric, tanta amicitiam 8c chanta te,
vt fie qüifq; diligat aliû iîcuc feipfum; aep hoc ficut vriuf-
quifq; dé propria,fic 8c de altcrius felicitate læcetur, 8c ita
M 4 ~_______________ fingu
De difctc*
done.
fa.probattj
eft. Cam.
De paden*
feertaque.
‘ .tô.c.n.d.
indicia.
Gam . '