rum memoriam elle putantes,nefcio vndcnam accepta
hac cogitandi occafione. -Neque enim ex ipfis rebus eft
hçc credere confentaneum,nec ex ipfis verbis fecrificij.Et
quodrerumquidem verifimilitudo multum abeft vthæc
concédât, hinc apercum eft. S i enim-pro fendis orat Ec-
clefia,illa omnino orauerit, qua: femper orare confueuit.
Quænam autem funt qua: orancur iis qui dormierunc?
Remiffiopeccatorum, regnihæreditas. Quiesinfihu A-
brahæcum confummatisfandis.Hæc funt oratio Eccle-
fiæ.Prçter hæc nihil earn orarem inueneris iis quiemigra-
runc. In his definita eft noftra ad Deumfupplicatio. Non
enim quicquid deliderauericquifpiam, id eciam fàs eft o-
rare. Sed hie quoque lex eft & terminus quemnonlicet
tranfgredi.
Quid enim orabimus,vtoportet,nefcimus,inquit,fed
ipfe fpiritus interpellât pro nobis : hoc eft , qua: orare o-
portet nos dócet, ica enim Ecclefiæ dodores acceperunr.
Confidera ergo, fi pratter eaquæ dida flint, in omnibus
facrorum myfteriorum celebrationibus inueniri poifit o-
rans E cclefia,& noninuenies. Ergoorabafitquidemiis
qui rei non funt, remiffionem peccatorum, tanquam ad-
huc reis & obligacis. Orabant aùtem fendis ,. tanquam
non fandificatis,cum fandis rcquiem^Orabantperrèdis
confummationem, tanquamnondum confiimmatis, &
fie ne cede eft eos alterutrum peccare. Velenim confiten-
tes beatitudinem & perfedionem fendorum -, lubentes
' volunt apud Dcum nugari, & inanem pro eis orationem
contexere, quod eft virorumdiuina'ludibriohabentium,
potius quam lacerdotum , VeMerio fecientes orationes,
tanquam exiftimantes Ie fendos per eas iuuare , eorum
gloriam inficiantur, quod eft blafphemare non ipfbs tantum,
fed etiam Deujn ipfum,vt qui'promiffà non feruaue-
rit q u ® promifit,fe eosglorificaturum, & regnum irnper-
titurum : vel potius vtrumqueeftmanifeftablalphemia:
hoc quidem tanquam omnino negâtium fendorum beatitudinem
tillud autem,tanquam faciendum eaquæfa-
ciuntqui negant. Qups enimbeatoseflè c^dunr, vtqui
in filiorum ordinem relarifiint,& ipflus regni hçredes eos
nullo elfe minière affedos & inhonoratos & reos,eo ipfo
quo pro eis talia precantur, teftantuç. Ita ergo harum rerum
gratia abfurdum elle videtur, li q ui s exiftimet Eccle-
fiç pro Sandis ad Deum oblationem elfe fupplicatoriam.
Videamus autem edam ipfa verba. Præterea offerimus ti-
birationabilem hunc cultum pro iis qui infide requieue-
runt,maioribus,patribus,Patriarchis,Prbpheds,At)ofto-
lis,praedicatoribus,Euangeliftis,Martyribus, Conreflori-
bus, contirientibus, & omnifpiritum fide conllimmato,
præcipue fandilfima,intenierata,gloriofe Dominanoftra,
Deipara & femper virgine Maria, fando Propheta
prçcurfore & Baptifta Ioanne,Sandis & benedidis Apo-
ftolis : & omnibus Sandis : quorumprecibus refpice nos
Deus, & memento omnium qui dormieruntin fpe refur-
redionis & vitæ æternæ, & fac illos quie feere vbi relpicit
lumen vultus tui. Hæc lunt verba in quibus nulla conti-
netur pro fandds ad Deum flipplicatio, nec eis fecerdos
quicquam confuetum precatur. Sed aliorum quidem fi-
delium qui dormierunt,faciens memoriafn,ftarim adiicit
pro eis orationem: Fac eos,inquitsrequiefeere,vbi relpicit
lumen vultus tui. In fendis adeem tot,urn ell contrarium.
Non enim pro eis facit interceflionem, fed iplos potius
interceflores ftatuit. Quum enim dixilTet, & landt,os an-
numeraffet, adiicit. Quorumintercefllonibusvifitanos
Deus. Quod autem maxime oftendit non orationem aliquant
& fupplicationem, fed pro landlis gratiarum actionem
elfe hæc vqrba, eft quod etiam Dei materin eo cata-
logo ponitur. Neque enim poneretur, ft is chorus aliqua
intercelfioneegerer,vt quæ eft vltraomnemintercelfto-
nem, non folum human® hierarchi®, fed edam Angelo-
rum,quum fitipfis etiam lan diflimismentibus incompa-
rabiliter landtior. Atqui Chriftus eft, inquit, qui hoeper-
agir fecrificium. Quid ergo mirurmfi etiam pro fendis &
matreintercefferitîSedhocnulIamhabetrarionem.Non '
eft enim hic modus intercelftonis Glirifti. Fuir enim'inter
ce Hor Dei hominum , fed non verbis quibufdam &
precibus, fedfeipfo, netnpe quod cum Deus & homo eCfet,
Deum hominibus coniunxitcommunem terminum,
feipfum vtrifq; naturis iniiciens. Exiftimare autem ipfum,
per preces qua: fiunt in lacrificio, femper intercedpre, eft
onim blalphemia&abfurditate plenum.
Et ft enim ipfe eft qui peragit facrificium, non tamen o-
mnia quae iliic dicuiitur & fiunt, ei attribuemus. Myfterij
enim opus & finem,facrificari fcilicet, & fandtificari fide- .
les,ipfe eft folus qui peragit.De his autem preces funt orationes
&fupplicationeslacerdotis. Ilia enim funtDomi-
ni:h*c vero ferui,& hie quidem precatur: ille vero preces
perficit, & Seruatqr quidem donat: facerdos vero pro iis
quae data funt,agit gratias,&T facerdos quidem offert: Do-
minus vero dona accipjt.Offert enim edam Dominus,fed
feipfum patri, & dona haec quando ipfa fadta fuerint,
quando in eius corpus & fanguinem conuerla & mutata.
Quia enim feipfum offert, ideodicituridem effe & qui
offert, & qui offertur & fufeipit. Offerens quidem & fuf-
cipiens vt Deus,oblatus autem vt homo: Panem autem &
vinum,dumadhucdona funt, offert quidem facerdos,
fufeipit autem DominUs, & quid agens dona fufeipit ? Ea
fandlificanSjin fuum corpus & languinem mutans.Hoc e-
nimeft llifcipereproprium , & familiare efficere , vt di-
dlumeft. Hie eft modus quo Chriftus hoc lacrificiumce-
lebrat.H^c flint qu^ei facerdotium conftituunt.Si autem
pra:ter ea qu^ didta funt,^am orationes qu^ fiuht in myfterij
celebratione,vel omnes,vel aliquas Chrifti voces
efle dixerit, nihil hacin re ab irnpiis differet, qui eius gloria:
detrahere aufi funt. Lege omnes orationes & feies verba
ilia omnia effe feruorum verba. Lege etiam earn in qua
fanbtorum meminit, quam audent Chrifto tribuere,&
inuenies nihil illie conuenire filio , qui eft patri honore
jequalis: omnia autem feruorum. Primum enim non in
vnaperfona,fed communis eft generis gratiarum abtio,
vtquipeccarunt, & non funt defpedli a. Dei mifericordia
& dementia, aguikgratias:& gratiarum ablio , non ad
patrem folum , fed etiam ad filium eius &fanclum Spi-
rituni: & Dei matris tanquam Domina: ferui memine-
runt, & eius & fanftorum inter cefftonib us, vt a De o vili-
tentur,&eorum cura habcatur,petunt.Ha:c autem quid-
nam commune habent dim vno Domino Vnigenito
Deifiliomeccato non obnoxio, omnium Domino ? Gra-
tias agimus,inquit, tibi, & filio tuo vnigenito. Chriftus
ergo gratias agit filio Dei vnigenitd,& ecce, duo erunt
filij,Vtvoluitinfania Neftorij,adeoeft impium &ftultum
exiftimare Chriftum pro landlis intercedere , eiufinodi-
que Ieganonis & intercelftonis munusei tribuere.Often-
lum eft autem ha:c ne effe quidem lacerdotum. Reftat ergo
hacc verba non effe fupplicationem, fed gratiarum a-
dtionem. Certe, inquit, fednonpermittitdidlio, qua: a-
perte fupplicationem indicat. Pro enim prxpofitio hoc-
vultfignificari, non omnino, non femper enim eum qui
rogatjOftedUit. Non enim folum quando fupplicamus,
fed etiam quando gratias agimus, hac didlione vtimur. Et
hoc ex multis feiri poteft, & ab ipfa etiam propofita ora-
tione.Prb his omnibus, inquit, tibi gratias agimus & vnigenito
tuo filio&Spirituifandlo, pro omniDus qua fei-
mus &quae nefeimus, tibi gratias agimus.Agimus tibi gratias
etiam pro hoc facrifido,qUod ex noftris manibus fuf-
ciperedignatuses. Videmusnancdidb'onemproponiet-
iam in gratiarum adlione,. Ad hunc itaque errorem nulla
relinquitur exculatio. Ita ergo fieri non poteft vt fit fup-
plicatoria fandlorum commemoratio.Eam autem verfari
in gratiarum adlione,hoc ipfum oftenHit, quod non eft
fiipplicatoria, Duorum enim altenimneceffe eft ea vel
fupplicari,vel gratias agi.
Et hie duobus modis apud Deum commemorationem
facimus bonorum qux nobis a Deo fiunt, vel vt ea acci>
piamuSjVel quodeaiam acceperimus.Eteftillud quidem
fiipplip^tio , hoc Vero gratiarum adtio. Oftendit autem
hoc etiam, quodDeiin hominesdonorum fitlonge maximum,
fandlorum confummatio, & ideo nonipfi Eccle-
fiam hoc nomine gratias agere eflet nefarium. Et quid di-
coeffe donorum maximum,, fandlorum confummationem
J H x c certe eft vniuerfum D ei donum.
Omnium enim bonorum quae in noftrum fecit genus,
‘ hie eft
E
G
H
hie eft finis, hie frudhus, chori fandlorum,& hac de caufa
coelum nobis eft fabricatum, terra, & quicquid videtur:
propterea paradifus, propterea Prophetæ, propterea ipfe !
Deus in carné, & Dei fermones & opera, & paffiones, &
morset à terrain coelummigrenthomines,& regni quod
illie eft, fiant hæredes. Sieft ergo omnino gratiarum adtio
in faero myfterio, & hæc dona tam in gratiarum adicrne
quam in liipplicatione verfantur, omnino neeefle eftgra-
tiarumagendarutn &fummam & caufameUe, ipfos landlos
confummatos. .
O mnino autem quid in nobis caufa eft gratiarum adlio-
neisian non quod acceperimus quod petimus! Cuius hoc
darum eft. Ergo idem eft propter quod gratias agipus,&
quod petimus. Quid ergo petit à Deo Ecclefia! Quod ab
ipfo petereiui&eft. Eius regnum, Videlicet vthdeleseius
fo r S*redes:vt Hant ündfocut is qui eos vùcauit,(anaus
eft Sihec autem,à Deo rogat Sc poftulac, darum eft quod
proiisipfisquoqiagitgratias.Oratvtfidelesinlànaitate
perficiantur.& propterea pro fandis iam perfcftis & confummatis
,eiqui perfecit,gratias agere eft neceflano com-
fcntaneum.Propter hanc pro fanffis gratiarum aaionem,
hoc factummyfterium Euchariftkdiatur.Etiicmmahorumquoquemultorumhicmentioncm&
ciat, fanai tamen
in nobis operatur,vt ait diuinus Apoftolus.Propterea hoc
/ . „n n iia in n ra rin n i'K iK d irim t !rîrariafia<»imiisrini n rn la -
nODlb UpCLdLUl,, L UlulUUdXipuiLUUlJ.L iupitita nuv
quoque in orationibus dicitur: Gratias agimus tibi pro fe-
crificio,quod e noftris manibusfufeipere dignatus es.Qu^
ergo docent,fen^orum in fecrificio commemorationem
nonefle ad Deum pro ipfis fupplicationem,fed gratiarum
a£tionem,h<ec func.
funt finis omnium,& pro quibusillapetuntur.Vnde
V
quando pro illis agit gratias, ag^gratiam pro faaftoram
perfeaione. Quemadmodum cnimquæcunq; fecit Do-
minus , èa fecit vt chorum fanaorum ftatucret, itaetiam
Ecclefia, vbi ilium laudat pro omnibus, ad fanaorum
chorum refpiciens hocagit. Bade caufa quando tradldit
feruatorfacramentum, patri gratias agens tradldit , quod
per ipfum nobis coelum eflet apertumsA hunc pnmoge-
nitorum coemm iliic congregaturus. Eumimitans Ecde-
fla, non folum fupplicantem, fad etiam.granas agentem
facie donorum oblationem. Et hoc quidem aliunde o-
ftendit,maxime autem ex pratione,in qua totius ucrinCij
fcopns continetur. Cumeniiii recenfoifct omnia quæ
nobis àDeo data fuhr, & gratias egiifet pro omnibus : &
poftremo addidiifet Domini in carne aduentumA hmus
facramend traditidnemA quodnobis quoquehocmflit
facete,fubiunxir,Recordantes ergo falutans hums prçce-
pri A omnium quæ pro nobis facta funt, cnids, See. 8c e-
numeratis deinceps omnibus quæ crucein cöfecuta funt,
deinde dicit,Tuaex tuis tibiofferimus:de omnibus,&per ,
omnia, te laudamus, te benedicimus, tibi gratias agimus
Domine,& oratnus te Deusnofter. Vides?Beneficiorum,
inquit,recordantes,hanc tibi donorum oblationem feci-
mus, hpcautemeft gratias agere, probonis iamnobis do-
natis, donis benefedlorem honorare. Deinde etiam aper-
tius oftendens gratiarum aélionem, ait, Offerentes oblationem
hanc,te laudamus, te benedicimus, tibi gratias agimus
Domine,&rogamuste,Deusnofter.
Hoc ergo eftinftitucum donorum oblatioij|B,laudare,
gratias agere,flipplicare,vt à ptincipiö diximus, vt eadem
& in fiipplicationc & in gratiarum aiftione verfetur, Et
hæc fecimus, inquit, duorum recordantes , & præcepti
quodnobis dedic, dicens : Hocfeciteinmeamrecorda-
tionem;& omnium quæ pro nobis feélafiint. Beneficio-
rumenim,vt feinel dicam, recordatio nos ad retributio-
nem adhortatur,& ad aliquid omnino offerendum ei qui
nos prior innumerabilibusbeneficiisficaffecit. Præcepti
autem memoria, & ipfe forma retributionis nos docet,
quænamipfidonaofferrèoporteat.Illam ipfem oblationem
admittimus, quam ipfe vnigemtus tibi oftendit Deo
& Patri,& gratias agimus, quia ipfe etiam earn ofteridens
egic gratias. Propterea ad hanc donorum oblationem nihil
dono afferimus. Neque enim dona funt noftra opera,
fedtua omnium opificis. Necnoftmm eft inUentum hæc
colendi forma, fed neq-, noftra fpontehocvohiimutf: neque
dono & ex nobis ipfis ad camimpulfi fumus : fed ipfe
docuifti, ipfe adhortatus es per vnfgenituni. Etideo quæ
tibi offerimus,ex tuis quæ nobis dedifti,tua flint in omnibus
& per omnia. Itaetiam pro ipfe qua agunturgratiæ
oblatione , aliam rurfus gratiarum aiftionem Deo debe-
mus,quia nihil eius noftrum eft,fed rota eft illius donum,
j & hoc ipfum quod id volumus &: operaimir, idem eft qui
C A P V T L .
Quot modis fit in facrificio fanttortim commemorAtio, &
qua differentia.
Ideamus autem quoties & in quo fecrificij loco fit
, haec commcmoratio. Fit enim bis: primum quidem
in eius principio,quando donaofferuntur: fecundoautem,
quando fecrificantur.
Quia enim duplex eft oblatio,ha*c. quidem tanquam
folummodo donorum,& munerum, vt anteadidlum eft:
ilia autem tanquam feprificij, neceffe eft etiam eos pro
quibus offeruntur & prim« & fecund® oblacionis memi-
nifle. Itaq; quemadmodum in prima, In recordationem,
inquit,Domini & Dei Seruatoris noftri Iefu Chrifti,ita etiam
in feeunda, Recordantes ergo, eorum qua: pro nobis
feda funt,crucis & aliorum qua: Chriftus prd nobis fiifti-
nuic. Qu® enim hie fibi vult crucis memoria&aliorum
q u ® crucem confecuta funt,hoc iliic eft D omini comme-
moratio. Non enim, vt miraculafecientis Seruatoris, fed
vt crucifiH & nsorienrisjtunc Sacerdos meminic,vt in illo
loco permiilta oftenfumeft.Etrurfusflcutinprima,Ad
gloriam fendiffim®, ad interceflionem fendorum dicit,
ita etiam in feeunda, pro fendis omnibus, pr®cipuei fen-
diffima. Sicut enim iliic excellentiam oftendit, earn aliis
omnibus pr®ferens, ita hie quoniam poft aliquos alios e-
iifs meminir,illudpr®cipueadiicit:& quemadmodum in
prima,poft fendos, eorum qui agebant mifericordia meminit:
& pro quibus fupplicat,viuorum & mortuorum,ita
etiam in feeunda. Eft autem differentia:in feeunda enim
tiarrat oblatiolem, dicit enim. Offerimus tibi hunc cultum
rationalem & fimul etiam ponit caufesoblationis,
vel prius dicens,vel fubiungens memori® paffionum Ser-
uatoris,memoriam fendorum.
In prima autem ponit folas caufes oblationis : In me-
moriara Domiqi, in gloriam fendiffim®, & qu® fequun-
tur. In quibus meminit&eorum pro quibus agit gratias,
& eorum pro quibus fupplicat. Q u ® eftergo ratio, quod
in hoc quidem fedo fe offerre oftendit?De pane enim de-
trahens, id Deo offert: & ideo non opus fuit verbis qu®
hoc fignificarent: in feeunda autem oblatione nihil face-
re cernitur, fed fit quidem oblatio,fit autem inuifibiliter.
Gratia enim fecrificium latenter operaturperfacramen-
tales orationes fecerdoris. Opus ergo fuit verbis,qu® pr®-
dicarenc eam,qu® non apparebat,oblationem.
C'A p V T L I.
Cur facerdos vocat facrificium,cultum rationalem.
EA de caufe eum etiam vocat cultum rationalem aut
verbalem, quod nullum inducit fadum, fed folisv
tens verbis fecramentalibus,hanc offert oblationem. Pri
ma enim oblatio, eft fadum quod fieri poteft ab homing,
& ideoqtiumfiat ab homine,adiuus cultus fuerit.
Slcunda autem, mutatid donorum in diuinum corpus
& fenguinem, qu® eft fecrificium, cum fit fupra vires hu-
manas: operatur enim gratia, orat autem folum Sacerdos.
Vnde & fire vera opus eft & fadum fecrificium: fed
tamen quia ipfe nihil agit, fed tantum dicit, merito non
adiuum, fed rationalem aut verbalem cultum fe offerre
dicit.
C a p v t L I I .
gttareEuchariftia folum vocaturmjfietium.
I llu d quoque eft Pper*pretium qu®rere; Quoniam e-
I nimfecrum myfterium in gratiarum adione & fuppli