F. V) m id de Anguß a
Primus eft in feiuocenouitiatus, quo conuetfus.itt quo-l dum verobono. Nullaiftarum valet elfe vel perfici flue a*
aamimpctubona;voluntatis,valetadomniaparatus,in Uiis,Sicatio non videret,voluntas nonamarctjUiemona
quibus fe credit D eoplacere, fiue exmagnapeccatorum
eontritionp.Sc dolore.fiue ex defi detio fatisfaetendiDeo,
fiuerecupcrandiamiflitcmporis, &neglefti pr^mtjper
peccatum.Sicut viator.qui diu in mane dormiens, poftea
cumfcftinationc& impetnlaborat, tempus negleftum
cutrendo recompenfare,& focios, qui fc pratceflerunt m-
lequens inuenirei Secundus eftinlabore corporalis exetcitationis.
quiacum fit pauper, necdum ïnuemrevaleat
predofamunera, qme fi opus.fanftuano D om ui ofterat,
facit tarnen quod poteft,pilos caprarum,& pelles arietum
offerens, exhibens corpus fuum hofttam vmentcmlan-
6um, Deoplacentem,licetquandoqueminusrationale
fit eius obfcquium, proptet indifcretam corporis caftiga*
tionem,quo corpus deftruitur, Sc vices deficiunt , &ien-
fus amictuntur, & fpiritus extingttitur, & torus p r o f e t a
fpiritualisdiillpatur. Leuit.Unomnt oblatlone tuaofte_*
tes fal, fcilicet, difcretioiiis.vt nee ad dexteram per nimiu
laborem.nec ad finiftram per nimium teporem,a via regia
dcclines. Animaenimcftimmortalis, Sc non poteft defi-
cere.Sddeo corpus corruptibile,& vasficktle, non poteft
non deledhremr in bono. Item, fi non memorareturbö-
ni,quomodopoiretagnofcere,velilludamare.Sümmum
aiutetn bonum Dcuscft, 8c idco fumme veram, quia ab i-
'pfofluunc omnia,y t finc,& vt bona fine. Sicut Deus ma-
chinamhuiusmundi primo ex nihilocreauit , poftea di-
ftinxit,& ornauit * ita Sc hominem primo format fecundö
cqrpusihvtero, deindeanimam rationalem infundq,deinde
perinteruaila®tatum„intelledfcus fecundum aéfcio-
nem crefcit,& voluntas mouetur,& memoria viget,quafi
requirens ornatumfibicompetentem. Rationisornatüs
eft lucida in telligentia de Deo, & de his qux de Deo fuut,
Sc ad Deum conducunt, vt intelleéfcus facrx feriptur® Sc
rationes fidei,& operum Dei. Et intelligere quid fit bene-?
placitum D eo ,& inter vitia Sc yirtutes difceruere» &natu-
rasipfarum agnofcere, Scremedia vitiorum Sc vias ,virtu-
rum Sc in operibus Deiadmirari potentiam, fapienciam,
&bonitatem ipfius, Sc breuiter, diuitiseöc ornatusratio-
nis funtjfapientia 8c fcienti®,qu® de Deo eft.Gën. i. Fiant
luminaria in firmamento cceli.Ornatus voluntatis adDe-
um,funtfan&®affc&iones, & deuotioadDeum, feruor
mualitercumeacontendere cutrendo, 8ctantum ferre fidei.fiduciafpei, dulcedocharitaris ,fpesderemilfione
laboris.quintumilla poteft caperefemida: voluntatis. E- nercrnrnm.circaChriftihumamtatem.&brius quandoque agitat celeriter equum cui infidet, non
confiderans.quod cum ipfe sftuetvino.illudrudeanimal
nee fatiatum fit fceno. Et itadum fupra poiTe laborare eoeifur,
peccatorum, deuotio circa Chrifti humanitärem ,& defi-
deriumregnic^eleftisj&confideutiade exaudirioue ora-
tio nis, Sc aftectus diuinæ familiaritatis,& fimilia, qu® affi-
ciunt hominem ad Deum, Sc amorem virtutum, Sc ado-
dium vitiorum,& dileóhonem proximorum, Sc ad ftudia
fubfefforc cadens, tardiuseum ad locum quo ten- .
dit perueoitefacit,quamfimorofiuscurfitafler. Rom.iz. ; bonorumopetum.Gene.i.Producatterraherbamviren*
Rationabilefitobfequiumvefttum,ideft,cumdifcretio-jtem,lignumquepromiferum. Ornatusmemoriæeft fan-
nc ne quidnimisfitiiedcam temporancia corpora veftra âarumcopiacogirarionum.&affluentiavrilium médira*
caftiectis vtnon peraatarædefeflumcoganturdiffolui, Uionum.&ftabilismemoriaDei, &exdufioeuagationis
fe&vicitsmori.Gregorius;Óportet carnem reftinguere& I mentis,&tranquillaadhitfioDei, «Ccorporaliumimagi-
extineuere.reprimere, Sc non opprimere, vtferuiat, ■ nationum rcprcitio.ScperfcciaobÜLiio omnium munda-
noulafciuiat.ancilletur.nondominetur. Terrafcrtilis, fi ! nomm.&vnusfpirimseifecumDeo, hxcfunc volucres
dfiTincultafueritfyluefeie, fi nimis colitur, firmacra, fi I &pifçes. Qqiaverocotpusdatnmeftadferuiendumfpi*
medium tenetur,fertilisperfeuerat.,Sic&deagro cordis ritui.debet ei obedireficut domino in omnibus bonis, 8c
eft agendum,vt nec de nimio ocio veldelicijs lalciuiat nec nonrecalcitrare&murmurare.ficutcontumaxfcruusvel
de inedia vel labore deficiat. Corporalisexercitatioin piger,&fpiritus,ficutprudensDominus, debetei proui-
duobus cofiftit, in fubtraâione deleûabilium fecundum dere ficut feruo, in tribus, vt fcilicet vtiliter operetur,nec
carnem 8cinâfluefàaioneafperitatum&laborum. Ab otiotorpeat.vtcaftjgeturdifcrete, fiinaliquooftenderit
hacleue infitmi funt excepti, quia eos necfuauia deleâat vt fuftentetur temperate ne lalciuiat * vel deficiat fub one*
propteramaritudinemdoloris, ficiplainfirmitasacerbior re.Genefi.Homodomineturbeftiisvniuerfeterræ.QuS*
eft quamlabores fanorum& validibrum. Valet autem to plus quifque fecundum hasrcgnlas ordinatuseft, tan-
corporis affliâio ad peccatorum purgationem, advitio* tofpiritualioreft.Iftahabere,eftlpiritualibusconfolatio*
rum repreflionem, ad augmentum virtutis, ad fpiritualis ; nibus foueri, aliae cp nfolationes non funt necelfariæ la)u-
confolationisexpreffionem , ficutintorcularivfnumex- 1 ti,&fæpeetiamfufpeâxfunt,&fæpefalfï&fi£tæ,&de*
primituradproximiædificationem,admeritumgratiæ,& . ceptoriæ,vtvifiones, reuelationes, ptophetiæ,fenfuales
alorKECumulationem. obledationes, miraculorumoperationes, maxime mo*
° demis temporibus,licet quandoque verçreperiantur, fed
C a p . Ilr- ' inpauUTs.Daturautemlpiritualisconfolatio nouisreligio
! fis quandoque,vtvideant.quam large Deusremuneretfi-
QtioifcmtluliumfiUtio 'miuoitucmfifitt i&quomiofmn- biferuientes, & quam bonum cftfetuirc tam duld domi.
~ a* *a..d Diivlsn.fir «a. . :Tfp»m rnnfnrrarinnpni pmamma ornantur, &quodJpirifualisconfoUt'to no- nA rnKiir Tne i a rnari.
uitnligiofis , multis ex caufts
datur.
TErtiusprofe&usreligiofi eftinfpirituaUbus , con-
folätionis infiifione, quia Deus cum fit benignus &
largus, remunerat hominem, qui fidelicer ei offert tocum,
quod habet & poteft, id eft, voluntatis feruorem, & corporis
feruitutem. Vera autem lpiritualis coniolatio confi-
ftitinduobus,ideft* in naturalium anim* potentiarum
decoratione, Sc carnis ad foiritumquieta concordatio-
ne. Tunc enim homo vere lpiritualis eft,cum fpiritus torus
eft ad Deum ereäus, Sc ei coot dinatus,& Deo plenus*
Sc corpus fpiritui,in his quae Dei funt,non refiftit, led pro
modo fuo prompte fpiritui obtemperat, nec concupifce-
do mala,nee horrendq dura,vel faftidiendo bona.Poten-
tise aniraaein quibus imagiuem Trinitatis praefert, funt
tres,Ratio,Voluntas, Memoria, q u ® tarnen in feipfis ina-
nesfunt,& vacus bonis &indigent ornari &repleri ab il-
lo,8cdeillo,quifeciteas,hoceft,aDeo. Ratioillumina-
turad cognitionemveri. V olütas accenditurad amorem
no.Item,ad confortationem fîdei, ad robur fpei,ad chari-
taris accenfionem, addefideriiinfiammationem,ad eru-
ditionem,vt videant quo pergendum fie, ficut in tenebris
lumen oftenditur, vt videatur quo fit eundum,, 8c vbi ca-
uendum. Item ad præmuniendum contra futuras tenta-
tiones.
Ç a p. III»
Quod homo in tentationisfiatuprobatur, purgatur, & eu-
citâtur, & eruditurde vtilitateten-
■N , tattonum.
Q Vartusftatusefttentationis ,& p u g n ® , 8c tribula-
tionis, quibus probatur homo,8c purgatur, exerci*
tatut, érudit ur, 8c humiliatur. Ad T im^-Qui cercat in a-
gone, noncoronabitur, rtifi legitime certauerit* Quic-
quid diu durare debet, folet p robari, an durabile fit, SC o-
mne nobile&rarum probatur, fi valeat, ficut debet. Ita
virtushominis boniquænobilifiimaeft, 8c quæin perpetuum
durare debet,in tentatione ptobatur,u confias fit,fi
boni. Memoriatranquillatur adftuendum&inhæten- fidcliteriniplo perfeqeret. Ecclef. Valafigjili probat for-
De VIL Procifßb. Èetigiofi.
naxj^chominesiuftostentatiotribularibnis. lob: Quia
acceptus De© eras, necelR erat, vttentitio probaret te.
Purgatur aurem homodpedcatisper tribulatiohèmten-
tationis, vtdignus fiat gloria: c<Elcftis celeri introitu, ne
poft mortem indigeat grauius,&:diutius purgati. Apocal.
Ego quosamo, arguo Sc caftigo. Purgatureciam ,vtma-
iorisgrariscapax fiat, ficut vitrumobfcurumtérgitur, vt
'luminisamplius fitcapax Excitaturetiam, vt agilior&
promptior nat ad operaiuftiti®,& virrutü eXércitia. Quja
in ftatu confolationisjfolaquies mentis,&ftudium deuo-
tionis videbaturei fufiicere ad fummam perfeiftionëm,
quxideo ei ad tempus fubtrahitur , vt difcatSc in aliis virtutum
ftudiis exerccri.Sicut.n.mercator non invnoforo
vel,apothecaomnia fiinulinuenit,qu®defiderat,fed iri
diuerfisdiuecla,ItaReligiofus non tantum in quiete de-
uotionisj&dulceriine confolationis fpiritualis,fed etia in
labore.cerraminis Sc exercitio b o n ® aftionis, debet qux-
rere ftudium perfe&ionis, & merendi occafionem. Ad
Phiiippenfes: Scio &abtmdare, &penuriam pati vbique
&inomnibüsinftitutusfum.AdCori.Armaiuftitiéadc-
xtris&afiniftris,&c.Eru4iturctiamhomótentationibus
re tandé euanuerunt Sc coram Deo & hotninib. viluerut*
Ecclefiaft. QuidelicaVeriutritfetuurm fuitm ab adolefcé-
tiafua , poftea ilium fentiet contumacem. Benignus
Deus cuius delitiæ lunt elfc Cum filiis hominü, libérer im-
partitur has delitiasleruis luis fidelib.fed heii poftea quof-
dam fen tit contumaces, qn ex conlolatione fpirituali ela-
ticoeteros defpiciunt, Sc intepotem verfi, dum famàm
laudisde'fideraritjiaétanriæ vitio deptauari,etiamHypO'-J
crit® fiunt,& dum meliorés videri lab oràn t,quä lunt,Deo
le opponunt gloriam Dei fibitemete vfurpantes, etiam
ab'adôlefcentia,ideft,ànouitate conuerfionis. Bonus autem
Dominus, feiens quod vtilis fit hominitentatio,&tri-
biilatio,prius oftenditei confolationesdulcedinis, quib.
poftmodum in tentatione confortetur, ne deficiat,& alli-
ciatur,vt lèmper ad eas redire defideret,&fton defiftaceas
reqüirere,doneedenuo recuperet,qiiodamifit. Siclabo-
rantibus in via,priüs copiofa paratur tefe£tio,nein labore
deficiant.Siccolumb®longiusemittêhd®,priusjiutriun-
tür tritico cum melle, vtquantumcunque longe emill®
fùerint.femperilluc redire contendaht,vbi delicate Ce paftas
ellememinerint. SicPetruspriüisinmôtemexcelfum
quândodilat,quçfitvtilitastentâtionum,&profcâ:usex i feorfumducitur, vbi gloriam transfigurationisvideat,6c
eisproueniens,quia exhocleuiot fiteitentàtibjCumm- 1 poftea à Sathanaexperitusvccribrareteum,in tentatione
•teiligit, quarefic Deuspermiferit, 8C qiiisfibi frutftus ' recoleretprioremdulcedinemfuam,quamexpertuserar,
indeaccrefcat. i. Corinth, io t Fidelis autem Deus '&rediretadDominum,quemtamamabilemlenferat> né
qainonpatietur vostentari fupra id , quod poteftis, fed } diffideris& deficiensdefperaret. Sicfiliislfraëlprius,,rnan
facietcum tentatione etiam prouentum,vtpofîitisfufti- naindefertodaturj&poftealongoitinere&cunétamine
nere.Eruditur etiam quod non in tantum innicatur ex-J fatigaiitur.
perientiis tentationdm in fidaciaad Deum vel fidei certitiidine,
ifîcuc quidam rudes in viaDei, qui ftatirn, cum fibi C a p . IV .
fuberahilerftiunt confolationis experientiamanimocon
cid'unt,credéntesDeum die elle auerfum per gratiam,vel
etiamin fide titubare iheipiunt an verarint,qu® deDeb
fenlèrunr. Numer. Eft ne Deus innobis,anrion.vultatt-
temdominuserudire nos perfubtradionem cbnfolario-
riis, inniti veritati feriptur® Sc fidèi potius quam' riatur®
qualicunquecxperienci®; Quiafidesnonhaberer merr-
tum fi in fola éxperientià oonlift.eret. Spes quæiam tene-
returexperièntia, fpesnôeflec. Perpatientiàmautem&
confolationem feripturarnm (pern habeamuspotius,qua
expèrientiarri, credentes Deum nunquamduertia nobis
pergratiam quamdiu voluntas noftra nbn eftdüerfa pèr
conlènltim péccati,veicorporem negligenti®:Pfa!.Man-
daui iuftitiam, Scceftimonia t^a,&veritatem cudtŸi nobis.
Hxcfunt vere ceftimonia grdti®Dei,iuftitid in vbluhtace
& operatione,& veritas Dei fecundum promiffibriès fa-
cras feriptur®, qtrç promirtic nobis vitam ®rerndm,fi man-
4ata eius obferuemus. lob : Etiam fi occident tiie^ in ipfo
'fperabo.Noli ergb'diilidcre,cii m confolatio ihtern® dùl-
cedinis t-ibifubrrahitùriquafiDeus dereliquéritte,\ el bona
opera tua non accéda fint éi,féd;fècürrc ad rlîa vera te-
'ftimbnia, Sc cbnfolàrcin rl lis,Scilicet,vc ednfidas veritati,
quan diu tu non difcedis'ab eb , per confènliim praüitatis
Hiandatorurri éius, qubftiple ffbn derelinquèête perpro-
^itiationem'fuam. Nbnéhim nosreligimuseùtti,fedipfè
elegitnos, &priordilexitnos;& hbiîdëferit.fénoh dele-
re.ntes, qui etiam dilexitnos nbridtim exiftèntés , vel eb
iam refiftentes ei per peccatum. Vnde dilexit nos,& elegic
nos,non propter nos, iVd prdpter feipfum,ex folabonita-
tèfna, propterhancetiani leruabit nos. Humiliatetiam
nos Deus per rentdtjortem ttibulationis, vt agriofeatnus,
quid fimus ex nobis, ne extollamur ex eo quodd Deo ac-
cepimus, vel abcepilfe putamiis.Ecclefiaft. In igne probatur
argentum,&aurum ibcamino,homines vero acccpta-
biles eruntin camino humiliationis.Quicquid firoriæ vel
ftilfiratis intcrius latuit,ignis tetationis prodit,de ipfis etiâ
bonis liuhiiliabimur, videntes quod noftrari’on funt, fed
Dei,qiiç quando,&quantiim vult,dat nobis ex gfdtia fda,
non ex meritis nbftris.Si'cohlolatio fpiritualis homini no
fubtraheretut, aliquandohimisextollérefur, &gratiam
perderet, ÔCperitet. Siibtrahiturergoei,ne amittat, perdit
neperdat.Sicut pater patuujo fuo nummos négat •, ne
deludat&perdat, doriècproficiat in prudentia , ÔCfcidt
prouide Conleruare. VidimuSaliquando prills gericro-
los,ninrisfibimet inde placere, & gloria humana quxre-
Quodinulufunt tentationumjpecies, quartern vnaejlfubtraftio
deliotionis. Item quod quidam teritanturex difficult ate bene
operandi, cum tarnen bonatn habeant voluntatem,
& de tentationefafiidijy & imp at ten -
tiaiontrdDeuni.
MV lt® fiint autem tentationumfpecieSjvnaeftTub-
tradrio Sc inppia deuotionis, b ® c eft quafi aditus â-
liatürti tentàtionum ,'qiïia fi confolatio deubapni^ad,e f fet,
àii^tcntaribhësriümm, vel minorera yirtiit.ëm
rënt.Cùrh ipfa fit'qüafi domus refugij ab Omni t^bu&uo-:
riéiMalm.Dbminus mihi adiutor,&ego delpiciaminimi-
icbifiiëb$.Itcm;ficorififtahtaduerfûmme caftra, rton.ti-
:rd‘ébit:CÔr nTenm.- "SiiDcraâo ergo tam ungulàri refngib»;
Tïbtn'o qùôdamihbdolhërrnis èxpofituséft hqlf'^ws teri-
t'àridhùirij&idëb1 paùidus effiçitùr j & pqfillanimis,n ■ ftfi-
dei iSifpéifirrriiràtèfed^fëndâCjquærunc maxime bâbçqt
loëuÂi ëxercendi fe, 8c magnam glbriam p.romerendi, fi-
fies ibi probatur, fi crëdat vera efiè,quæ iam defiit pergq-,
ftnm dulcedinis ëxperiri.Dulcia nimis funt omnia qu® dei
Dèb credimus, led guftus ëoruin idebfubtrabitur bonis, '
Vtfidesmdgisïnnitaturautoritâtifcripiufç,quaëxpérien-
ti® proprioî,ôc magis éx hoc mcricoria fit.Spes probatùr,fi
iorifi .i at Deum fibi elle propitium,& dum flagellât, & ita
ftudible ftùdëat èi leriufê, 8c placerë in bmnibus,âc fi feu-*
tiàt SC videàt eum fibi efle placatum. Vnde Abraham lau-
d'àt'ut-: quicôtrafpérii, inlpém crediditdiuinæpromiflio-
b'ijôcnbn hçfitaüitdiflidentià,certifiime fciehs,quçcunqj
pi’ômifitDeùs.potéhsëft&facere. Patienriaprobâtùr,fi
non murrriuret contra Deum, quafi ex fuaduritia hbrnv*;
riëhVrt ibulét,6idëföiëtur,& fi longanimitef fiiftineat be-
‘ne^ladittim De'i,&: rio deficiat in àduerfis.Humilitas prb-'
bättir, fi cogitèt fe digne puniri, quafi qui indig;nus fitç.q-
foi&ibn ë lpi ri tuàli ^ 8c fi iuftificet pVum ,quodiuôeiudï-
Càuëtit puniendoréum, Scingratum priuando beneficiq
cbtifôlàtionisintërh®. Tantum debet nobisDeus placerez
SCtïntumdëbëmus diligereèum, quando nospunir,
ficut qüândohbs çbhlplatur,quiâ tani pia intentione nos
punit, fictit blanditur Sc confolatur* Aa Hebr.Quis.n.fi-
lius,quem non cprrîplt pater? Apocal. Ego quosamo,ca-
ftieo. Quidamêtiàm teritanturexdifficultatebcneope-
randi,& habet aliquàm bonam voluntateni,fed non for-
tem, Scexdifticultate obftaculum inueniunt, quafi qui
^raüe fax urn voluit. Erinde affliguntur tam ex morfü co
P p feien