A
Xam.i i . 15.
non inhmditur, in iftis fopitur. Denique vtrumque hunc
amorem breuiter facis S aluator ipfe diftinguens, Qui amat
(inquiens j animamfuamperiet earn, & quioait animamfuam
in hoc mundo^ invitamaternam inuenieteapt. Proinde, vtait
Szn&iisillctSimaleamaueristuncodiftiftbeneoderistuncama
JihQm enim amat fecundum affedum, vtique odit,quia,
Qui diligit iniquitatem'odit animam fuam ; qui vero odit fecundum
A nguft.tr».
51. in lorn.
Pfal.10. 6 1
i.loan. x.16
Gtmpendti
Mp. 14.
B
c
Gen. 41.14
Luc, 19.41.
Ioel.},}.
D
Ifai. 41.14.
Compendii
cap. 3j.
ruerit,facilius ample daturjfi veto vitium,corredioni dus
vehementiusinfiftatur.Quicquid enim de officiali afFedu
diximus,dehoc quoq; fenriendum nihilominus atbitrc-
mur. Ab his tamen, qui ad hue carnalibus vitiisappetun-
tur,confulte afFedus ifte rcfpuiiur, à quibus rariflime fine
vieil titillationcfentitur.
C a p . X X V I I I .
jOuodaffettum nonfolumorigo, fed etiam procejfits & finisferute-
tur9&quodajfeftus tranfeat in affectum exempte
oftenditur.
POtro horum affeduum non folum origo ferutanda
eil, fed & proceflus ipfe, ac finis (aga citer at ten de n-
dus. Sub tili dime enim aliquando vntis oritur,& in alium
terminaturvelcerte mutatur;quoddeduobusvel tribus
oftendiffe Tatis fit. Fama cuiuslibet virginis excitus quis,
quia & fan d a corpore & fpiritu, fide fincera, diferetione
præcipua,vfque ad perfedum contemptum fui humilita-
tis virtutefundata,præclaræabftinentiæ, Tummæ prædi-
caturobedientiæ: obtantarumadmirationem virtutum,
fummo earn veneratur afFedu. Quem quidem affedum,
rationalcm fuperius n ominauimus.Huius ergo fi incipiat
familiaritate p o tiri, venerariobfequio, recrcari collo-
quio, eulogiis, vel litteris,vel certe quibuidam munufeu-
lisfrequentarij rationalis ifte afFedus pæne infenfibiliter
tranfitinoffi’cialem, & q u x cosperatamari ob meritum
fenditatis, frequentari incipit ob gratiam mutuæ libera-
litatis. Deindo afFedus ifte, dum ad qusedam blandi-
menta Te porrigit, etiam carnalis ille,qui caeteris pernicio-
fior eft,vitio tentante fubrepit.
Nouiego virispudiciffimis& abftinentiflimis, ora-
nemquefpurcitiam fummo horrore deteftantibus acci-
difle, vt dum quofdam in tenera adhuc ætate fummis vir-
tutibus cernerent acceffiffe, ac mirabili morum grauitate
ac vitae fanditate, in quofdam canos (vtitadixerim) fpiri-
tales incredibiliter profeciffe* deuotiffimo eos ac dulcil-
fimocolerentfimul,&lederentur afFedu. Quibus
dumfuicopiamproniuSindulgerenç, acineorumalpe-
d u , & (vtita dicam) amplexufuauittsrequiefeerent, vi-
tiofoquodamafFedu fubtilius irrepente plurimumfari-
gati fun t ; & qui alios eius criminis confcios non dico non
afpicerent, imo à naufeantis animi finu fummo horrore
reiicerent,iftos pudiciffimos,graui(fimos,forte etiam vir-
gineo decore ferenos , quos&impudicusquisobipfem
defperationem non nifi pudice confpiceret, vix fine qua-
dam vitii titillatione frequentare potuerint. Cur hoc?
Profedo quia facilius afFedus in affedum mutatur,quam
vel pedore pudico impudicus ampledatur, vel in impu-
dico quis manife ftae pudicitiae appetatur. Proinde cum af-
fedus nofter quanquam rationalis vel etiam fpiritalis,
vfque ad fufpedam aetatem vel fexum fefeprotenderit,
confultiffimumeft vtinfra ipfum mentis finumcohibea-
rationem diligit. Ad hoc cnimaddidit, in hoc
mundo, quia qutequidin mundo eft > aut concupifcentiacarnis
eft, aut coneupifcentia oculorum,auifuperbta vita. Qui itaque
animam fuam fecundum affedum amat, in hoc mundo
amat ; quia in concupifcentia carnis, inconcupifcentia
oculorum , in fuperbia vitae, quae omnia afFedus fugge-
rit,amat. ;
Hac diftindione id quoque foluitur quod quaerunt
quidam, quid videlicetdiftet inter amorem, qui in Deo
eftj & ilium qui exhibetur propter Deum? AfFedus quip-
pe non propter Deum affümitur, fed in ipfa anima aut na-
turaliter, aut accidentaliter oritur. Proinde fiei, cui animus
quadam fpontanea ac.dulci inclinatione fefe refun-,
dit,totus amor fecundum ift||m affedum exhibcatur, ifte
necin Deo,nec propter Deum, fedporius propterfeama
tur. Si vero is,quem afFedus ifte compleditur, in Dei di-
ledionem pariter afTumitur,amorq; ipfe ex afFedu fapiat,
fed eius exhibitio ex radonis moderamine pendeat,huius
vtique amor non primo propter Deum affumitur, fed in
Deo falubritcr exercetur. Porro ei, quem afFedus ipfe re-
fpuit & euitat, fi confideratione diuini prxeepti nofmet-
ipfosvt oportet exhibuerimus, ac quicquid didauerit ratio,
proutindigueritimpenderimus, ifte non propter fe,
fed tantum propter Deum diligitur. Igitur amicus qui
nonpoteft nondiligi,diligaturinDeo;inimicusquinon.
propter fe poteft diligi,diligatur propter Deum; illeexaf-
fedu,ifte ex ratione. Hicitaqj modus in naturàli feruetur
afFedu,vt habeatur quidem & fentiatur,fed in omnibusfic
per omnia rationis moderatione temperetur.
Denique Iofeph fandas prius lacrymis naturalemer-
ga fratres proteftatur affedum,quem fi vir fan dus radone
poftpofita fequeretur, nequaquamfratres falubri dolore
à proditionis criminepurgarentur. Saluator quoque pi-
um erga fuos indutus affedum, ruituram ciuitatem com-
pafiione mirabili deplorauit, nihilominus tamenciuf-
dem ciuitatis fceiera,fummx calamitatisiniuria ex rigore
iüftitiæ caftigauit. Ad quam regulam vdnam Redores
ecclefixfuumcaftigarent affedum,quorum multi doraefticos
fanguinis fuinimis carnaliter ampledentes,non folum
eos à mundi vanirate & voluptatc nullo rigore com-
pefcuntjimo exipfo predo fanguinis Ghrifti, vnde fuas
expleant libidines,damrlabih prçfumptione profpiciunt.
Prohdolor! Siceftingredi doraos quorundam Epifco-
porum noftrorum, & quod magis pudet cucullatorum,
quafi quisingrediaturSodomam&Gomorram. Procédant
quidam capillari & effeminati feminudis natibus,
cultu meretricio, de qualibus feriptura, pofuerunt fin
guis afTumiturDomine Iefu,erigitur crux tua, __ c^ ■
vulnera tua, infumitur pretium mortis tu*. Vt ifti habe-1
ant currentes canes,aues volantes,equos fpumantes, nu-
dantur in pauperibus latera tua, ridentur verbera tua, ef-
funduntutvifcerafua. Videsiftalefumeus, videsifta &
taces} fed numquid femper tacebis ? lino (inquis) vt
parturiensloquar. Sedadpropoûtum redeamus.
n , I . ... ~ tur,nccadinaniaquaedamblandimenta,mollefquetenequit)
putros inpjnfttbulo.^m^ f ^ m libidines tuusfan- rkudines patiatureffluere, nifi forte obid aliquando ma-
panauntur j ture ac temperate progrediatur, vt virtus amata ÔC laudata
cxerceatur.
C a p . X X IX .
C a p. X X V I I .
Deaffeftu carnali quod nec omnino reftuendtu, nec plenc
fitadmïttendus.
IGitur carnalis afFedus,quem parturit quidam hominis
exterioris ornatus,necanimo refpuenduscft. nec ita vt
fe profuderit,admit ten dus. V icinus enim illi e ft afFedus
ille, qui ducit ad vitia; & mfiiftc prudentius caueatur,ille
fine fenfu pæne patientis illabitur. Ad hoc igitur afFedus
ifte falubriter admittitur, fi tamen fufpenfe & temperate
quodammodo admittatur; vt videlicet fi virrus in eo cla-
Quod diuerft affeiïus in vnafapius mente lutteritur, & idea
quif cuipraponendus fit exempte mani-
feftatur.
DIcendum adhuc de his affedibus, quod plures aliquando
in vna mente compugnent, ac quodammodo
inuicem fe expugnare contendant.Quod cum con
tigerit magna diferetione opus eft, vt quis prxponendus
fit agnofeatur; virtufque neceflaria, ne ab inferiore
fuperior expellatur. Denique Abraham proprium fili-
um immolari iuflus , nequaquam ad propria vifeera
expers naturalis afFedus obduruit, fed cum naturalis,
quo filium, fpiritalis quo; D e v m ampledebatur, in
fandi viri pedore compugnarent, fuperiorem inferior
ri praepofuit, imo ob fuperiqreminferiorem contempfit,
Optimus quoque adolefeens Ionathas, non in patris
A
l.R«J.io.
34- f
B
Gen. 37.10,!
{
Hum. U. I.
Ï
f j
i.R^.11.3.
17- -
c
x>
i.Reg.l8.3J
j.
MtU.x6.i9.
iniuriamconfiliuro,quo Dauidnecideftinauerat ,.eidem
facro feedere copulatus prodidjc , fedrationalemafFedü
natural i legi tim o iure praepofuit. Necmirumfiamicigra-;
tia in eius facratifFimo peccatore patris obliterauir afFe- |
dum,ob quam propriam, vt putabatur 9 iniuriä immuta-
bilivirtute contempfit. Denique Dauid fugienti afacie
Saul,cum infecretioribus.locis vir inüidx^naritatis öccurreret,
patriseiconfiUaproditurus ; inter amplexus&
ofcula cum fe mutuis lacrymis perfudiflent, ac pio fletu
piumproteftarentur affedum i renouato rurfus faedere
intulit Ionathas, Tu quidem eris Rex.egodutem ero fecunduspoft
te.O virumfummis laudibus efferendum ! virum expertem
inuidix,cupiditatis vacuum, qui amicum regno prx-
tulit, qui quöd videbaiurfuum,elFeyoluitalienum.Ego
^inquit)erofecunduspolite. Ö fummxhumilitatis pc-
duslVirRegij feminis i cuiexfucceffionefperabaturhx-
reditasicui fpem äuxeratit culminis potiundi genus _,vir-
tus,milituro gratia,popuiifauor,ipfius etiam mirabilis fama
triurUphi,quo,vncTtantumfulcitus comite i armatos
cuneosagminis.hoftiiisinuafit , acfuxgentiinfperatam
vidoriainrepottauit, infraferuum femet deiiciens, Ego
(in<\\iii)erpfecunduspoftte.
Hic(inquam)in cuius adhuc laudibus canitur, Sagittd
lonatha nunqiiam abijt retrorfum, tygladius eius non eft reuerfus
inanis3 quafi feipfiim nefeiens vt fciret amicum,T«(inquit)
erisRex,&egoerofecunduspoftte. Qu is,ro go , hxcetiamde
vterino fuo fratre fine immani faltem cogitarct inuidia?
Quis atpici caufa tantam fpem in defperationem dedu-
ceret? Filij patriarchs Iacöb,paternae gratis, quay ous cs-
teris dulcius fouebatur, immoderatius inuidentes, ferui-
tutemfratrijpatrifummaminuexeretriftitiam. Primus file
pontificum cum forore prophetifla,prsuentus ni fallor
inuidia,ftatrimanfuetiffimo detrahens, vixipfb orante
Moyfediuinam vltionemeu,afit.Sapientifiimus Salomon
fratrem smulum regni, acceptaqualibet occafione dele-
uit.Ionathasfolusinfraamicum, pattern, patriam reghuq*,
defpicie ns ,T«(inquit) eris Rex,&ego ero fecundus poft te. Qui
fidixiffet, Ego ero R e x , tiiautem eris fecundus poft me,
neclegem amicitis’, nec amici gratiam violafTct. Ilebant
avitem ambojn ait feriptura,fid Dauidamplius. Inftabat ni mi-
rum illaamarior mortediuifio,quaindiuiduaillapedora
mutuofruftrarenturafpedu, quaceflarehabuitilladul-
cis confabulatio , ilia periculorum omnium alleuiatrik
confbiatio,ilia quoque vitsipfi prxferendarautuifecreti
reuelatiojideoflebant ambo.
- Gerne qusfo ordinatiflimsdiledionis hominem.Dc-?
bebat quippe Ionathas animo affedum , fed patri obfe-
quiumjamico gratiam,fedpatetnae feneduti cuftodiam:
fifecutusafteduminhsfifTetamico, paternx diledionis
iural?fiiret}fedfimonente,imoetiam compellente patre,
amico gratiamfubtrax'iflet,initifcederis ac facratiffimx a-
micitix legem violaflet. Ex afFedu itaque vtrique place-
bat coniundio,fed ex ratione placebatdiuifio. Flcndoi-
j giturfoluebant quod debebant affedut; fedfediuidedo,
coadilicer,cedebantrationi.Vtrique flebant,quiavterqj
diligebat. Gür igitur Dauid amplius?Prxdixerat nimiru
Ionathas fuum quodammodo defedum, amici profedü,
feregno priuandum,Dauid afFumendum.-idcirco lex ami-
citixexigebatjVtillecompafllonc amici fleretiniuriam, i-
ftene amici ^jdereturdolerefuccefTus , aliquantif^erlacrymis
temperaret. Affedum igitur naturalem rationali
praepofuit,adum vero fecüdum rationem ordinauit. Dauid
quoque ipfe,cum fidelis ei excrcitus de filio parricida
vidoriamreportafTet,naturalicedensäfFedui, filij fuilu-
gebatinteritumjfedcorreptusdmilite,official cm natura-
li praepofuit,depofitoqueludu, vidoripopulogratula-
bundus o ccurrit., Saluator etiam nofter cum ex afFedu
natutali, quo nemo vnquamcarnem fuam odiohabuit,
proclamafter,P4ttr fifieripoteft,tranfeat a me calix ifte, fpirita-
liquo femper patri inhaefit , rationis eumiurefubmifit;
Veruntamen(inquiens; nonficut ego volo,fedficut tu. Proinde
in his affedibus haec ratio feruanda eft, v t i s , quo animus
nofter excitaturin Deum , caeteris omnibus praeponatur;
deinde rationalis officiali, officialis naturali , naturalis
carnali.
C a p . X X X . ‘
In affeftibus quafit quarenda vtilitast M
His itaque, qua de afFedu um diftindione dida funt,
diligentennfpedis, patet ni fallor , -quaein illis fit
quasrenda vtilitas. Ilia nimirum,vt in eorum defideriiim,
quae diligenda funt,ipfis affedibus,quafi amoris quibuf-
dam aculeis excitemur; vt ipfum amorem , ipforum affd-1-
duuminfufadulccdine fuauius } ac proinde diligentius
teneamus; vtadusipfos,quibus addefidcratatendimus,
quanto affeduofius , tantodeledabiliiisjquantoautem
deledabilius, tan to feruentius cxerceamus. Ipfum fane
defideriiim etfiiffedum excitare ha.bet, rariflime tamen
ipfum affedum fequi d ebet, ficutfuperius monftratum
eft. Similiter ad bonorum operum exer citia affedum ex-
citari,in ipfis operibus ex afFeduteneii vtillimum e ft; fed
ipfe opera fecundum affedum ordinate} prater ordinem
eft.Reftatigitur vt,quemadmodum ipfafint opcia fecun-
cundum rationem ordinanda,pro modulo noftro paucis
dicamus. Nam ipfum defiderium fecundum rationem v-
niformeeft, quod in eo tamen am ore } qui ex afFedu eft,
fentitur 3 ineoautemquiexratione infola voliintate
computatur.
C a p . X X X I .
Quibus aftibus nosopor teat ad Deum tendere, quibus nobis iproxi-
mifqueconfulere.
^ Vnt itaque adusquidam, quibus fpiritaliteradillud
Comptndj
cdp-iSCompendi)
c*p}S.
_ fummumbonum,quod fummediligendum eft,fum-
mequedefiderandumcontendimus}funt&alij , quib.us
vel noftræ neceflitati, proximorum autem neceffitati fi-
mul&faluti confulimus, quæ tamen prouidentia,ad illu
aeqtie finem referenda non ambigimus. Videtur autem A-
pöftolusomnemperfedævitæ datum paucis finuaflefer-
möaibus:Sobrie(inqmens)&iuftey&pieviuamusinhocfacu-
Tit.xiz.
lo. Eftenim fobrietas humanæ vitæ modus quidam ac
G
temperantia,vtramque nimietatem prudenter euitan?, &
regia.viaititer dextram & finiftram curfum noftrum de-
ducens. Hancvirtutem fæculi huius fepientes fcqgalita-
temnominant,cuius excellentiam illorumomniumelo-
quenfiffim us lucide fetis exponens, Vt volet(inqmt)quifik I cicero »rati
accipiatjgo frugalitatemjd eft modum & temperantiam virtute pro Dtiota-
maximampuio.Cam enim ille,ad quem lumme tertdimusj
quidam modus fit,cui nihil deeft,nihil obeft, nihil fuper-
fluit,nihil deficit;ad quem cum peruenerimus , nihil erit
exteriusquodappetamus , nihilinteriusquodfaftidea-
musmeceffe profedo eft,vt nofmetipfos inquadammen-
furamodoqueferuemus, necintraqiiam necefleeftdila-
bamur} nec fupra, quam oportet peftifera præfumptione
feràmur.
- iiiftitiam fane ab Apoftolo illam hic æftimo nominari,
qua proximorum neceffitati fiue feluti confqlentcs, & in
ipfisbeneficiis quid cuiconueniat, quis cui præferendus
fit difcernentes,quod iuftum eft cuique tribuimus. His
autem duabusvirtutibus, fobrietatifcilicet& iüftitiæ,ne
de eisPhilofophijVel quilibetàChrifti fide alieni glorien-
cur,corifultiflimeaddidit pietatem,quæih fide fincera,&:
puraintentione epnfiftit. Porro ipfe intentio in amoris e-
ledi'one,de quaiathdifputatum eft,conftare videtur.Hic
fortafTe ledor exiger, v t ipfum viuendi modum , quem
pericülofum immo pernitiofum yidettir excedere,mani-
feftius euoluamus. Quod quamfitarduum,difficileque
tradatu quis non videat? cum tot fint hominum qualita-
tesjquot h omines, nec rare feltem duo fimul inuehiantur,
quibnscundaæqueconueniant : nkm quod vni fetis eft,
hoc alteriparum eft;&quo ifte proficit, illedeficit ; ÔC
quod alterinecefïàrium eft, alteri confiât effe fuperfluum.
Dicendum tamen aliquidvidetur quod conueniat omni s
bus , quodquifque fabipoffitaptare , Sc vtrum uecefla-
riumviuendimodum excedat , dudrice poffit ratione