dirur, in quitus vtiq-, (îib^ntiæçft infinka>aiietas: mul-
tp magis in fando Ïpiritii, qui eiufilem cum patrie, & filio
paturæ,ârq{ eflèntiæ eft. Arid; quod dicitur, per fÜium o-
nrniaprodu&aeflè,& fiiium,ynam cüm pâtre caufàm,v-
: numq;çonditorem comrnédàt.Itaq;longe magis,q» dici-
j ,«5^.r per filiüprocédere.ipfum quoq; fiiium vnum cüpâtre 5
.j pradpéi:preme(R^eceilàrio fateri çoget:eoq; magis,quo
& per verbum proÏÏudor fpiritùs dicitur.Nâ,fïjpatcr folus
prodUdpr effet, acproduçere ilE fpbftâtialè effet,no pro-
dudor per verbum didus fiiiffet. Quæ enim fubftantiar
lia perionarum funt, communia càteris elle nonpoflunt
Exempli caufa: fiparerper aliqüé pater effet,paternitas il-
, liu&fubftantialeefîè non pofïèr.Sedde hispoftea dicetur.
Niu^pÇyril. admirabifis audoritate fua, q> propofui-
rdu^rôbdret. Is enim in fecundo ad Hermiâ Iibro, fie ait:
; - , Santtum autem fpiritum dices, qui ex Deo pâtre per fiiium na-
turahter profunditur. Aç,ficiu in figura refpirationisorisnoftri
fuainnobisfubjlantiavi indicat.
Si i^icurfigura refpirarionis pris noftri pro exemplo
; fumptaeft, quodper filiura fpiritus procédât. Os enim '
patris.fiiium SS. Patres effeaiunt: yejétiam propter infuf-
flarfbriisillius fignificationem , quando infuftkns Spiri-
! .turn fandum ffifeipulis Dominus dédit : ficut in confe-
quentibus monftrabitur. Hoc autem propriam nobis
fubftanriamEgnificat,eonftat;quia,fîue per hlium procedere
dixerimus ; fiue infüfflatipnisfiguram rurceperimus;
exjtroque horum fpiritus fubftantiam'tam prçcipuo dor
âoïp.fradente doeemur.Sin autem iftavèra çonfentienti-
businicjjsfidei, Dodoribufq; fa'cris', & omnibus ita arte-
f&ntibüsr: verumq; omnino comprobatur, quoâperali-
q uod fiibftantiàm habeat,id etiam ex ipfo eflè.-liquetpro-
fedo,nifi qui s omnino impudens eflèyélit,$piritum fan-"
duni ex filio efïè : quandoquidem per ipfum fùbftannam
babetjac per ipfum pro&edit.
. Cæterum nos ex SS. Patribus apertius docebimus,pery
ôc ex, in diuinis rebus tancimdem valere: qui,iftain his indifrerchter
accipere,ycpium?mpnuerunt:ali«%autem in-,
telligere, hæreticærnalignit^tis elfe docuerunt. Hi enim
præpofitionuip differentia, differentes etiam naturasin
fonda Trinitate fubintrpducere moliebantur. Ait enim ;
pqçclaçps Bafil. inhisjqiiæad Amphilochium fcripfït:»o» -
folum ih diuinis literiivfusvpcum immutantur:fed iamalia, pro
aliarum fignificationêponuntur fixpius, atfa exfua, in aliénant
itranfeunL Qeni%inlhisparticulis,per,&ex,alteraalteriusfape
fignifi(ationemfumiit,vt efl illud-.poffedi hominem perDenm:quod
idem ett ,acjidixiffet, ex Deo. Atq; alibi ;Quacunq-, mandauit;
Moyfes ifraeli per praceptum Domini. Ac rurfum : Sonne per
ÿeum ett horumdeclaratio l Per Deum dixit, pro eo,quodeft, ex
I Deo. Ethæc quidem Bafilius.
Sarçdus autem. Cyrillus in quinto ad Her-miam ait: 1
Quid autem ? Nonne cndenàum ejl dicentr. Ego fum via, veritas,
é'Vttai qui,cum ita aperte;, acfingulariterfe ipfum vitam effedi-
cat,rionnepairem,acDèumbocipfum munéreÊxcluderevidebitur,
nifiambqsynius ejfenatura dederimus,ac per vtrumq-fin nos aqua-
liter vitam manare, idque non quafiex duobus , fed quafiex vno o-
nini.i viuificanteDeo.. ,
. Idem in fexto ad Hcrmiam : Qmdcunque fane à patrtgeftumfii$
rit, idomimfliicJiiïentU^: &,quadcutiqueii£tuM
fycruierfitiumperfiii,hicprarfiup4tlrigicit. Onmin cnimper
ambos aquabilïter fiunt.
Idem in quadam ad Neftorium epiftolaj Ouiaergocarne
fumpta, Etfilius hominis efi appellatus ,fateri necejjeeft, ilium per
Paulus : Eidelis Detis,per quem vocati efiis incomunionenîfilij eius.
D. autem Chryfpftomiis fuper Euangeiium loannis,
cum exponérçt, quod djcitur : Ç)mnia per ipfum fada
fimt, ait : Verbum, ex quo, quoAveluti foliuspatrüpracipuum, ac
fmgulare ajferis, etiam de filio Paulus loquenspofuit: Ex quo m-
quiens ùmne corpus per nexus, & inn ft liras compact(nn,&conrie-
xum erefeit in augmentuin Dei. Ne<Z hoc folocontentus, aliunde
quoifc nobis ora obfiruit.Iftud,per quern,quod immin'utionis ejfe di-
cis,patriafiignans. Pidelisenim,mqim,Deusefljper quem vocati
efiis in communionemfilij ipfius. Et rurfum : Pervolttntatem Dei.
Atqj alto in locoiquoniam ex. ipfo, & per ipfum,& in ipfofunt omnia.
Neq-ffitiofolûm attribuitur ex quo,fed & Spiritui fantto. Ait
enim aÂIofeph angélus : Ne timeas accipere Mariam coniugem
tuant,quod enim in ea natum efi,ex Spiritu fantto eft.
S. prçterea Gyril.ad Palladium feribens, per interroga-
tionem,ac refponfionem,ferein prinç. librkquem inferi-
pfit, Dejpintualicultu, ait : VariabilisprofettoJpintiûnon ett.
Autfi huiemorbo variation#fubditur, ad ipfarn, diuinamnatu-
ràm hoc macula refiettitur,ji quideDei,ac patris efi,quïn etiafilij,
cum ex vtroq-, efsettaliter,fc.expatteperfiliuprofundatur Jpiritus.
Neque fàne raultis verbis agendum eft, vt ea exponan-
tur: quæ funt aperti ffima. Confiât enim ex his , quæ dida
fant,per,ôc ex,in diuinis rebus tantundem valere. Et quo-
niamdpiritus S. ex pâtre per fiiium procedit, ex filio edam
proçedit. Ec illudfimul confiât eos, qui dicunt,pw, oc ex,
tune taiitum.æquivalere, cum in creaturaaftùmuntur.’Vt
illud:perfilium omniafattaejfe: idem efïè, aefi diceretur, ex
filio: Increatis autem'hegant,non rede arbitrari: D. enim
Cyrillusipiritum patris, ôcfilij eflèntialiterex vtroq; ^videlicet
ex pâtre per fiiium profimdi declarauit. Liquet i-
tem,eum itentiaem putare,ex vtroq;,pâtre fcilicet,& filio
fpiritum diçere,& ex pâtre per filiumv,vt didum eft. Sèd &
Bafilius eximiusin 5. cap. ad Amphilochium,particulâm,
ex, filio congrucre oftenderts,illud allegat : Ex meo accipiet:
atq*, illud, cognoui virtutem ex meexijfe,lpil<%„ qui eontradi-
cunt, gratiam, & effiçientiam increatam af bitFantes, per
fiiium, atqueex filio procedere differenter, confitentur.
Et idpræcereaconftatjeosjquljpefjtantummodo filio aflir
gnant,ex, aufèrentes, minorem pâtre fiiium necefïàrio di-
duros. H oc quippe minutionisfignumhæreticosfiime-
fe, C hry fofto mus ait. Non igitur ,per, S. fpiritui reddere,
vlla neceflit'as coget. Nequeenim didus eft Filiusexpâtre
per fpiritum nafcf, neque fiiium ex fpiritu ratio qualif
çunque dieere vrgebit.
Præterea, plurimis in locis opufculorum fiiorum SS.
Patres, ex filioeflèS. fpiritum commendant. Âc primum
Gregorius Theologus in lib. deSpiritu fandb à contrario
rationem fbrmans:g«hf ergo deefijpiritui,pefiliusjît ïnifienint
aliquiddeejfet,filiusprofetto effet. Haçautem obiedione pbfi-
ta,protinus adiungit: Non illi qutppiam deejfe dicimus. Deus
quippe nulltus evens efi: fed, emanationis,vt ita dicam, habitufque
ad inuicem dirent ta, differ entem iüorum appeüationem fecit.
H une autem filïj ad Spiritum fàndumhabitum, atqueè
contra-,Nyflènus etiam Gregorius, fuper oratione Dominica
affirmât dicens: Filius autem S. jpiritus necefi, nec dicitur:
neque conuerfionemaccipit habitus, fia confequentia.
Quoniam igitur propter materiæ omnimodam amo-
tionem,fupremçqnlliusefîèntiçidentitatem,atqj incom-.
mutabilitatem,neqjfecüdummàius,aut minus, primum-
ue,autpoftremum, neqj fècundum aliam vllam eminen-
dam ordo, htquc habitus in diuinis perfonis à Theologis
I accipitur;neqj enim fàsjeft, huiufmodirebus locum vfiü
[&cau^efufdpimr;qacmadraodummpatre;a cfilio,re”
dttmnos, exnpuliere. Item in (èrmone habitp coramlmj,. latio,&habitm & traäitm J & c t e d itu r id & npat« aC
Theodoho.cuius initium eiiiHumana gloriafijpremum fafit-
gium : Verbum,inyût,quod ex Deopâtre efi,manifefiaPum eft in
carne. Nqtumefi enim perfanttam Deigenitricem virginem,formaferui
affumpta.
S . item loan. Damafc. Deumgenuifti mater S. incarnat um
ex te. Et rurfum; Per te mater yirgo fantta lux efi orbi reddita.
Ac rurfùrn: ^x te, maffam meamfumpfit. -
S. autem Maximus in dialogis.aduerfus.* Anomium:
MundUA^mpnundafunt omnia.Namq\apud nos iuxta S.fçri-
; ptura mtentionem, per quèm,idem efi quod,ex quo.Deniq; dicit B.
fpiritu fimiliter, iuxta fcilicet traditam differentiani pro-
cefïuum,liquet:quia etiarti traditus à Sandis fill), ac fpiri-
tusadintricem habitus, eademratione necefïàrio reddi-
tiir: vt aut fiiium fpiritus,aut fpiritüfilij caufamfàteamurd
maxime,quia, vt ai^lum eft, diuinis perfonas in fola cau-
fàjCaufàliqjdifeerni deprehendirtaus. Alias enim adalteru-
trum filius,ac fpiritus habitualiter non referrentunneque
traditus fèruaretur habitus. Atqui Filius fandi fpiritusne-
que eft,neqidicitur:neqj conuertit habitus ifta cofequen-
lia. Neq; enimiuxtaexpofitum illius fubftâtiæ procelTum*
natré per fpiritum nafeitur. Quo circa, neque filii caufa gitatur, quamfilius : eadem rationefiiium antejpiritumfanttuin
Mi__ 5a r / ' rnaitari. Arnni nâter caufæ.caufàlifque fpiritus eft. ratione
ante fiiium
Reliquum eft igitur, filium fandi fpiritus fateri cau-
fam, quia,didus eft ex pâtre per filium procedere , fecun-
düm fcilicet fubftantialem iflius proceflùm : iuxta quem
& procefïus ratione,efïè,habet: & ordo adalterutrum,&
habitus:acper confèquens,difcretio fëruatur. Vndé, merit
o didum eft; non conuerti habitus iftamcçnfequen-
tiam, quandoquidem, neque perfonarumptocefïus, ac
fubftantia conuertitür. Neque enim Filius ex pâtre per
fpiritum nafeitur. Exquofane manifeftum eft,. etiam ex
fili o Dei procedere fpiritum fàndum. '
Nyflenus præterea Gregorius in primo quæftionum
aduerfus Eunomium, circa finem ; cum præmififlèt , fola
caufæ ratione patrem filio præferri,addiait: Idetn & de fanttofpiritu
nobisfentiendum. Solo quippe ordinediffèrunt. Vtenim
coniungiturpatrifilius, atqueexeoejfehaben&fubftant'utamen
rationepofterior non ett: ita & vnigenito iungitur fpiritus fanttus,
fola quippe cauftrationeprafpicitur, aepraferturfilius fubftantia
fpiritus. . ,
Deinde, ne quis ex nifee verbis, prius, atque pofterius,
localia etiam quædam,aç temporaliainteruallaDeoacci-
dere arbitrafetunex quo fubftantiç indiuifibileiatq; iden-
titas, fingularitafq; tolleretur,fècutus adiunxit:Temporales
autem mot a in aterna vita, locuitt non habent: vt cum cauft ratio
praferri dicatur: in nullo tamen S. Trinitas fibi difcorUffèpofiit.
Ét qubniam præcogitari in fanda T rinitate,quod dici-
. _r,eorum eft: in quibus cogitatio,& habitus videlicet fècundum
perfonas eft:Cogitatio autem,& habitus,in quibus
diferetio eft, efïè folet : Diferetio verb in fola caufa,&
caufàli eft, àtq;accipitur;cqlligituriam, præcogitari qüod
dicitur, fblumfècundum caufam, & quod ex caufa eft , in
iàndaacBeàtiff. TrimtateaSS. Patribus dici.
Hic, fi quis rurfum priorainférât: v t , quoniam feil.pater,
& pater j & produdoreft, pàterq; ad fiiium commenter
readitur:produdor ad id , qUod prodüdtur, refertur,
cogitari.Atqüi pater caufie,caufälifque cogitatur. Prtemiffum eft autem, & fiiium ante fpiritum
fandumcaufe ratione cogitari ante fpiritum, eafeiheet
caufa, quam ipfe habet ad fpiritum, fecundum quam procedit
ex patre per fiiium: non tarnen fecüdum earn, quam
habet paterae! fiiium. Hoc enim mens humana noncä-
pit: neque cogitari fiiium ante fpiritum fandum Fas eft, vt
dodorait. Quoniam igitur eadem ömnino ratione pr*-
cogitatur ante fiiium pater, atq; ante fpiritum filius: con-
ftat,quoniam filius fpiritus fandi caufa eft»
S.itemAthanafiusim. cöntraArianoslibr. poftmul-
ta fic ait: Do minus Deitatem,& maieftatemfuam difetpulis often-
dens, non iam fe ipfum minorem, fed maiprem, & aqüalem effefi-
gnificans, dabat quidem fpiritum fanttum,& dicebat: Ego tpfum
mittam,&quacünfoaudierit,loquetur.
■ Et paucis interiedis , quo nam modo pater hlio fit
maior exponensait: MaioremfeFatrem Dominus dixit, non
magnitudine aliqua, vel tempore, jed quia ex ipfo patre natusefi.
Sed & Damafcenus in capitulo de S. Trinita'te, cüius initium
eft: Credimus igitur in vnum Deum, maiorempatrem filio,
caufa ratione <«f. Si igitur vt didum eft, pater filio caufä ra-
tione maior eft/anduftu Athanafius, maiorem fpiritu fiiium
dixit: conftat proÄdo,dum maiorem dicit, caufam
illüm efle fan6ti fpiritus fignificare voluiffe. Sin äutem &
pater filio humanitatis aflumptse ratione,maior l quibuf-
dam'di du« eftifpiritus fandusjperte incarnatus non eft,vt
minor filio fufeeptas cärn)s gratia dicatur.
Etfi enim Mag. Bafil. in iv. contra Eunomium, quo^
dicitur maius fecundum caufam in patre renuere videtur:
huiufmodi illic caufam fandus interdicit,qü« fecundum
tempüs,aut niagnitudinem,aut aliam quarrmmii"bet id genus
excellentiam caufàlepræcedat,fitq; illft honôrabiliormo
tame# patrem filij effeprincipium negat : conftatq; ilium
t'primo aduerfusEunomium,quod maius inpatre fecundum
caufa© dicitur:ficut in S. Trinftate caufa intelligen-
B»fiL
:oraaia,quoaproaucnui.,Lciciiui., ( - -- ------- -
cum ex patre fpiritus dicatur, fiiium, antequam patrem, da eft, omnmo fiifcipere, atque confiten.
cogitate compellimur :eo qaod patris nomenadfilium| Aitaatetn & Theologus Gregorni s-.Volopatrmmauredditur:
quippe mens noftra, qus ad inuicem relatiua nmdiim, txquo &u)udibm, vtfmttqualu, ipfum^effeelh
funt/imulcogitare confueuit.Spiritus enim ex patte.non
fecundumquodpatehlcdiecundumquodprodu&ore*ft,. cipium faiam:dtqüe bacveluti honorificaprtlattone, tpfum ton.
dicitur. Spiritus enimiuxtaS.Maximummatrem non ha- titmehu affictam. r r .
bet. Cum vero fpiritftsex produdore dicitur,produdum i Cumitaq; pro confeflo habeatur, caufale llli confub-
fpiritum ante filiü cogitare neceffario cogimur:quodpro- ; ftantialeefre,exquo eft,profedo non recufabit prxclarus
dudoris nomen ad produdum referatur.-per medium au- | Dodor patrem filio maiorem caufae ratione dicere.ad eos
:m prodüdorem,& patre fimul,& fiiium animo verfare. | praefertim, qui maius quod dicitur pie fufcipiunt: neq; ex
Siqüis igitur h *c, & huiufmodi de eo, quod praecogi- i nominibus blafphemi« occafiones aucupantur. Idcirco
tari diciturTaiTeritmerqute häechabitum,ac diferetionem & D. Atbanafius,cütn dmirecfilmm fpultumaiorem, et-
- - ■ - ’ - -v- - 1 iam<e^/cwaddidit,;vtomnemaditumblafphemi^obftrueret.
Quoniam igitur maior filio pater, filiufq; fpiritu
caufe ratione didus eft. Filius ergo fpiritus fändi caufa
eft,etfi filij ,acS. fpiritus omnla ad patrem refluant,ex quo
illis & efle,& aequales efle,eft.
Magnus prsterea Bafiliusin^. quxftionum, cuius initium
eft: Vix tandem fatiaius. Illic enim Eunomio fpiritum
fandum natura tertium efle afferente: ipfe, ordine quidem
tertium,&valde confitetur.Inftat autem aaiter contra
id,quod natura tertius dicebatur,& ad d itiv e enim vr-
get nefeßttas, quandoquidem ordine, ac dignitate tertius ett fpiritus,
natura quoqtertium fateri} Dignitate enimfecundum afilio,
cum ab ipfo effe Meat,& ab ipfo accipiat,& adnunciet nobis,atq-,
omnino ex ilia cau fa pendeat , pietatis ratio commendat. Natura
autem tertium,neq', exfacris liter is didicimus, neq\ ex his, qua di-
ttafuht,fecundum rationem confequentia colligipoteß.
Hic aper tiflime fummus vir fpiritum fandum ex caufa
filij pendere,Ä ipfoq; fufpenfum efle, atq; ab ipfo äccipe-
W, & efle, habere, yt piüni& maxime religiofum probat.
Hoc auternffi quis non efle Bafilij contendat.adiedumq;
exemplaribus dicat, penitus delirat, Quippe in yetuftifli-
mis codicibus ita feriptum inuenitur: quos quidem codices
pro antiquitate fua,antequam fchifmaoriretur, eon-
ferib^s efle,nullus ambigere omnino poflit:quorum bb-
literati nonnulli cernuntur: quibufdam hoc illius viri
didum quafi adulteratum fiifcipere nolentibus, a^ ferro
contra mutos apices impievtentibus. .
filij ,& fpiritus, caufamque,&quod ex caufa eft, vnaex- |
cludere nititur : hic neceflario cogetur, aliquando qui-r
dem fpiritum ex patre per fiiium procedere)» fateri : ali-
quandovero fiiium ex produdore, per prod*idum gigni.
Imb, id quidem aperte & dicunt, & feribunt. Nihil enim
prohibere iuxta ratiocinationem fuam patrhetiam fiiium
■ æponere. Atque hab ratione , 5t per iniÿcem & ex inui-
cem erunt. Sed enim h o c& falfum, & blafphemum efle,
fupraiamdecläratumeft. Hac enim ratione :nonquiafi-
lius ex patre eftjidcirco ex patre efïè dicitur : neq; quia (pi-
ritus fan dus ex patre per fiiium procedit, fèeunaum fubftantialem
eius,æternumq; proceflum,ideo ita procedere
à Theologis ^flèritur : fed, quia dicitur, ideo fe ita habet:
didioq; noftra rei caufa eft, ac pro arbitriodiftionis, ac
phatafiç noftrç,immobilîs,çternùfq;perfonarü ordo alias
aliter habebit,fimfîlq;,ne diferetio quidem filij ,ac foiritus
reddetur. Sedifta fane &inèpta, fimul &perniciofa funt.
Qupcirca etiam rediffime dicitur: ordinis iftam noui-
tatem fubftantiç ipfius abolitionem effe,totiufq;fidei ab-
negationem ræqualifq; impietatis efïè, fpiritum fandum
cteaturam cbnfiteri,eumq; velpatri, aut filio præponere,
non folum téjiore, fed ordine. Id quippe aufert,vnde eft,
fublato vero.vnde eft,& qüomodo eft, fimul auferetiir,äc
perfona efle define t. Dein de,quid diduri funr, cum pater
aflèratur fecundum caufe rationem ante fiiium : mente
concipi,atq; cogitari ? Hicenimifta'illorum expofitio locum
non habet. Ait eninvdodor, Qua ratione pater anteco-
Abfelate |
fon aC , d icC -j
r e F a t ie m I
f i li o m a io ^ 1
x em r a tio - ‘
n e p riiic i- ;
pi), quia nit
m a iu s in
la ero C T r i-
n it a t e , vt
h a b e t fym -
b o lu m s .
G
Atfa. C a le -
d tarnen
m en tern
luam fati*
ben« «ay
H
t . J. contra
EUnomiüit
» i
v i d e B e ll. 1.
2 . d e C h r i -
Ûocap.ij.