lOfiul.ij.
Lkc.1 J7*
\Gm.n.s.
C a p v t XV.
Vilij & res Abraham cum Deo collata. ■
manebacque diuinitas corporis fcffe&rix, immota peni-
ttfs,Sc fine affedujqucmadmodum &Abraham Ifaaci pa-
rensjlfaac vero parenti fuggerebat: Ecceignis & ligna; vbi eil
vittima holocaufitiSemator itidem paffionis tempore;P4fer
mi, inquit ,fipofiibileeiltranfeata me calixifie-, Spiritus quidem
prompt us eft,caro autem infir ma.
\ Tque ea quidem in typo Synagogæ, ideft J m § |
A lu in peracta-, hscaatem m lfaac, nam populi figura:
primum quia cxfterili effoeta,& gradçüa natus.Namqma
ex Viteinc nafci homini non eft conceiTum ; ( quod Deus
priuilegiumiibivtingensqniddam.&areanonimatqiad-
mirabiïium maxime admhabüe&arcanum confecramt)
opoEtebataliquemtypum,atquevmbramhuuisvericatis
ex clfara nafci Abrahamo. Qujn&verba eaam fimilla |
C a p Y t X V II.
Ifaac immolandus Cbrifii crucifixi typus eil.
ow.n.7.81
cum peruenerunc, fciliçet Golgatha : acque ibi Abra-
W ; OuarerilttSdraInun- \ hamextruxitaram; ytiSààclnhofiaus, tribunalislocns
faac præcedebant. g yireini: Ornanm • laPide P“ * “ * “ fl,erat > topofitilqoe lignis; fie enim &
quiiDcoqudqumeS ffi „~xllic Reucrwis vtnuim ! inCaluariaCrux eft defixa; Ifaac filmm fuum conftrin-
Imiaasa.gnisinamfcpetponitieoqnodmbgno.Omit;
tate fane, vt poftdij
= laui-AÄbraha'm- à D4eo a!udiiuÄit, quoÄd delfiinaseles, firÄman- = a Ä = Ä s =
dum fccum foedus duratura eius pofteritate ; fed pattern
Ce multarum gentium effedum iri, ingenti fobolis îricre-
mento audum, foedus autem cum Ifàaco æternum paci-
feendum. Videtis Synagogae abrogationem, ac noui pô*-
puli perpetuitatem. ... .
Sed iam ad Abtahami quoque immolationemoculos
landum : nam his omnibus patrandis Abraham inafpe-
dabilis Patris de Vnigenito filio decretum atque volun-
tatem oftendit:Ef ecce AngelusDominidecoelo clamauitdicens-,
Abraham,Abraham. Qui refpondit: Adfum.HicAngehis è c£e-
lo cum Abrahamfermocinatur; inDominiço fupplicio,
maeni confilii Angélus, Deum & patreminclamauit: El\
videamus Dominici fupplicij exem- ! Eli,lammafabaclami hoceil-,Deus meus,Deusmeus,vtqutddere-
* LXX.
nyàimMt
a d q u o d fo r
fa n a llu d it
i n fe q q .
referamus, &Ifaacu
plum gerentem. Namvt , . , .
condtmauit, ita& Deus pto fiimma fua humanitate atq;
beneuolentia pto nobis chariffirnum fflium ad necem
obtulit. Illic Abrahamo iubet Deus : Tolleßhumtuum vm-
Htmtmi,qum*mgitl^M- NeqaeenimtemereiUumamabas;
AbrahamusDei lludio natum j liquifii me ? Et Angelus ad Abraham : Non extends manum
fed qui arnote dignus état ,abs te quoque amaba-
tur. Hic opificem meum Chriftum| ipfe afluppti Deus,
atque idem fecundum diuinitateiii eius Pater, contefta-
tut chatiffimum fnum effe filium: Hiuftflm mmàkaoe,
in quo mihi complacui. Non dele&or, inquit, Filij nece, fed
quantumuis comperenncm, ac natu æquale m, mihïqite
chatiffimum, corpore propter höminum falütem macta-
rivolenspatiot. Uludveto dignum quæftione eft, eutA-
btahamo fiepe hoftiis opetato, locnm ei Deusnon often-
dit, inliaaciimmolatione pnecepit. Vade m terram vifmm,
(Mtr vmim montium, q fw mmftraïun tibi. Illumipfum, o-
ptnor, locumeiDominüsoftendit, inquomeus Dominus
ctucifigendus état. Nam Palasilinum folum ptope
Ihaofolytnoruiii fines adiacet.
C a p v T XVI.
Cur in monte facrïficare Abrabamfilium iubetur.
MAne* furgens Abtahamus, afinum ftemit. Afinum
quidem Abtahamus,Iudas autem ludæorum collegium
conciuit’: adhibitifqueduobuspuetis; duobusieu
populis, feu Rcgibus, Pilato & Hetode (puerosenim ia-
ctæliteræ imperuos vacate folent ) & Ifaaco filio, ptore-
âus, tertio poft dieadlbcum, quem ei dixerat Deits, pet-
uenit. Nam quia non état modtumsl&acitinere facieu-
do, poft triduum refutteûionem fignificauit. Sublatis o-
culis, Abrahamlocum ptocul animaduettens; &meus
Iefusfupplicium fumn ab-omniæternitatededicault; famulisiubet,
tuam fuper puerum, neque facias tilt quicquam; nunc cognoui,
quod times Deum. Ait vero:»««r cognoui^pro illo,demonftra-
ftiiammihi: non enimignaruseratDominus: &non pe-
penifti vnigenito filiottuo propter we.Igitur Abraham madtan-
do filio fiiam ergaDeum obferuantiam oftendit: illc vero
antiquus dierum, Deus erga homines amorem fuumqjro-
bauit immolando vnigenito filio.
vtibi cnm afino pradlolentur, dumipie&‘
puer Ulo earit. Itidem & fuis difeipulis meus Saluator, atque
Deus ait : Eccevenït boroi&iitnivenit,vl difpergamini V-
mfqmfqM inpnpria-, & me folum rdmqMtis : & nonfum film,
quia Pater mec um eh. Séd tanquam Prophetaillic Abra-
ham-yPoftquam adorauerimus ,reuertemur ad vos. Hic animo-
rumperfpedtor : Pofiquamrefurréxcro, praeedam vos in Galt-
loam. Atque ita quidem Seruator. Abraham vero tacrifi-
calibus lignislfaac filio fiio impofitis-,eratenim dulcis le-
fus fiiam ctucem pottatutus; ipfe ignem fetebat manut
coniun&a enim humanitati diuinitas ibat 5 gladium vero
portabat -, quia vnus militum lancea latus eius aperuit. Et për-
gebaqj: duo fimul, ambg naturæ invnaChrifti perfona;
C a p v t X V II I.
Aries cumcornibusintervepresquidfignificet.
TVm Abrahamus eredlis oculis pone confpexit aric-
tem.Aries hie verbi aflumptumintelligatur. Nam de
eofic pto^klCdizsficutouisadoccifionem ducetur\\xtentem
cornibus,ideft»Cruci affixum,in fruticeSabec,*quod eft
femillio: apud Hebrseos enimSabec remillionem notat:
Aggrefliifque Abraham , id,eft, VnigenitusDei films,
comprehenfiun arietem, ideft, aflumptum corpus in ho-
locauftum obtulif,fupplicio,puta,obiecit,pro filio, Ada-
mo fciliöstlapfo. Atqueiftaveraefle, audite cum Abra-
hamocolloquentemDeum: Per memetipfum iuraui, dicit
Dominus: quia ftcißi hanc rem, & nonpeperctflifilio tub vnigenito
propter me: benedicamtibi, &multiplicabo fernen tuum. Et
poft pauca : Benedicentur in femine tUo omnes gentes terra.
Quorum verb or um haec eft fententia. Ex tui filij pofteri-!
tate,fcilicet Ifaac,qui mei filij eft typus,meus naturamihi
coniun<äus filius prodibit, per quem omnes orbisteira-
tum gentes foipitabuntur. Abramum vero ceconomite
arcanum habuifle peripeftum, qu&madmodum ex fua o- i
lim ftirpe per Ifaac &lacöb Dei fihusincarnandus eflet,
euidenseft ex eo , quod fizi generis yxores adfeiuerint:
nam ipfe accepta fiia conianguinea, Iiaacum quoque ac-
ciperepermifit,parique modolfaacus Iacobunv.SedRe-
beccam miflo feruo eoniugem petiitj Ita enim & Deus
per Mofen Synagogam inftaurauit. Iacobum,qui Chrifti
exemplum ferebat, adfuos gentiles liaac priuatim dimi-
fit , duasinde vxoresduriter& lab oriole vt fibi duceret.
Itidem & Pater ab omni xternitate Vnigenum fiium Filium
ad creaturam fuam, id eft, homines, dimifit, vt inde
Caijnem aflumens, per fupplicium, & Dominica
miracula duas Ecclefias velut nu-
ptumacciperet.
C A P .X I&
Gm.Z4-.
Gett.iS.ii
Gen ti t'
iHebrço»
T Grbü
C A P V T XIX.
Comp oratio lacobi&Efau.
QVod ità ft haberë, audite Dei ad Rebeccam refpon-
fum: Dua gentes funt wvtero tuo, & duo populi ex ventre
tuo diuidentur-, fciliçet Iudæorumvnus, alter exteroruriv,
popuiufquepopulum fuperabit, & motor feyuiet minori. Qui fe
natu maiorem iatftat,alceri poft nato feruiet, ideft, ludai-
cagens Ecclefias exgentibus colledtæ ftruiet. Atque id &
Dei* Angelus his ad Heli Pöntificem verbis confirmât:
te tuamque patriam do mum fie âccipiam. Ei fufeitabo mihifacerdotemfidelem,
qui iuxta cor nieum &animam meamfa-
ciet. Sane qui omnia ex ingenio animoque Deifacit, is ex
Deo eft. Et iter um Angelus:&ambulabit coram Chrifiomeo
'cunäis diebus, id eft, vlque ad confummationem. Atque
itidem: Eututum eil autem, vt quiconque temanfent tndomo
f«4,internecionem, aut captiuitatem effugiendo; veniat
vt oretur pro eo,&offerat nummum argenteum,dtcatque: Dimit-
te me obfecroad vnam partemfacer dot dem, pt comedam buccel-
lam pants. Quod Angeli ad Sacerdotem asnigma eiufinodi
eft. Inopem ludæas, iolo multatum, venturum adEccle-
fiamexgentibus conftitucam, nummum argenteum pe-
■ titum: &yero iiluftris ac pontifieij generis dicet: non am-
bio mihi facerdotium j neque regnum defidero j fed vt in
ialiquod fecerdotium reiiciar, & non vt miniftrem, velut
prius, fed vt panem minimum lucrer. Idemqj Dauid pras-
fegiens ait: Elegi abieäus effe in domo Dei mei, magis quam ha-
bitare in tabernaculis peccatorum. Deidomumvates Eccle-
fiam exgentibus notat j impiorum tabernacula, Iudæo-
rumfana. Vere enimludæum nomenin exteraEcclefia
abiedtum & infame, nudum, exul, regno omni & facer-
do tioexutum. Atque hæcfic habere, exiis quæpoftdi-
centur conftabit.
Ac prioris quidem populi figuraeft Efau ; poftérioris
regnum confequi non poffe. Sedrurfum advatfeinium 1
fermonem referamus.
IgituregrejfusIacobdeBerfabeepergebat Haran. Cumqueve- i
nijfetad quendam locum &vellet in eo requiefeerepod folis occubi- I
turn.Iacobo folis,qui mente tencatur,fignis diuinitus eru* \
diendojfenfilem condi folem oportebat,vt quam fubitu- '
rus quoque erat in dominico fupplicio caliginemprasfa*
giret.
Iacob. Neque enimuero propter exemplum ad naturæ
quoque excidium fas eftgraflari. Pofiquam tempuspartendi
aduenerat(nzm fuperioraiterum tta.âem\is:)qui prior egref-
fusest, rufuserat, & totus in morempellis hifpidus: vocatumque
eil nomen eiusEfau.lra.mm Sc immanitatis plenus Efau vul-#
tuseft: talesenim& Ifraelitas funt: itaque & fiii generis
vatesinterfccernnt, & demum in ipfumetiàm Chriftum
admiferunt. Protinus alter egredtens, plantam firatristenebat
manu, & idcirco appellauit earn Iacob, earefignificans, Sc fe
eo potitururii,& feruum ac miniftruni habiturumam calces
laborisbrascipUUm funt,& minifterij indices. Erat au-
C A P V T X X.
lacobires cumChrifto coUata.
'T™ Vlit de lapidibus qui iacebant,& fupponens capiti fuo. Lapi-
A dem Iacob fumpfit, quoniam exterarum gentium
populusperauguftum i\\\xm Sc angularem lapidem , ideft,
Chriftum, ad Deum coiifluxuruserat. Igitur life quoque
augufte lapidem ad caput adhibuit. Dormiuit in eodem loco.
Nam etfi corpore dormiebat Iacob ; at Ifraelis mens föli-
citabatur. Viditque infomnisfealamfiantemfupet terram ,&
cacumen illius tangens ccelum.
. C a p v t X X I.
Scala Iacob typusBeata Virginis, &reliqua
lacobigefia.
C Calam hie mihi Virgiriem intellige , per quam in cce-
^ lum è terrafiirrigimur. Angelos quoque Dei afeendentes &
defeendentesper earn, &Dominum innixum feala. Primum ad
earndefeenditGabriel, Dominumnunciaturuseodem
faufti 111 mo nuncio conceptum iri, ex eaq; iam iam Deum
hominem prodicurum. Deinde & miniftri,acfàlurisnb-
ftras cuftodes. S eruator enim meus in Euangelio confirmât:
Videbitis ccelum apertum, & Angelos Dei afeendentes & defeendentesfuprafilium
hominis. Afcendentesadeum , qui
. Deus cum effet, homo etiam fabtus , inafpe&abili Patri
dexter aflidens: defeendentes ad homines, proeurandæ
eqrum falutis caùfTa.Id.ehim & Paülus,mei Chrifti os,te-^
flatus eft,cuius deAngelis hæcfunt verba:No»»c omnes funt
adminifiratorijfpiritusjnmini&enum mifli propter eos,qui
hæreditatem capient falutis ? Sed ad vaticinium reuera
tamur.
Atque file a*im fic eft alloCutus. Ego fum Dominus Deus
Abraham fatristui,&DeusIfaac. Ego. Qujs? Scalæimmi-
nens.Ne metue,feilicetab Efau fratietuo. Itidem & Seruator
fuos difcipulos monebat : Nolite timereeos, qui occi-
tem Iacob læuis ; quod humanæ marifuetudinis fignum
eftj talifque eft fide rëceiis inftrudlus populus,mms,ac fi-
neirà. Venuftasertim corporis argumentum habet pul-
chritudinis internae,& quæ mente teneatur.Erajque Èfàu
venandi peritus : nam Ifraelitas cruore Sc bruticidiis gau-
dent. Iacob quietus ædium habitator. Tales fiait etiam in
fide noui, comes, expertes iras, & folam pietatem do«5h‘ a-
mare.Sed Ifaacdiligebat quidçm Efàu,non vt virum bo-
num,& voluntatis l3 ei confcium,fed venandi ftudiofum.
Idqueita eflè vt inteiligeretur, caufem quoque facraelite-
ræ adii ci un t, eo quod de venationibus illius vefcerettir:& Rebecca
diligebat Iacob. Vbi eft entm noii mendax promifivim Sc ve-
rus amor confequitur. Efau vero non vt virum.bonum à
patteamatum, nullidubium eft; quipanispauxillo, Sc
confedlo ex lente edulio ,astatis prærogatiuam addixerit.
Atque ita fane &Synàgoga propter exilem regnandivo-
luptacem adoptioneexcidic; Iacobo matrisopera,inge-
riij facilitate, patris ^licitatem àdepto. Acquemadmo-
dum Rebecca lacobum, ita&meiChriftiincruenra vi-
âimanouum populum, Deo Sc Patti conciliaüit Sc pla- \ femine tuo, cunda tribus terra. -Ideft, ab exorco Iefu Chri1
cauit. Sed qdoniamreiedtus à Deo eft Efau , &nos adeo ! fto Deo. Sin id euertere conamini, nulla inter vôs 8c
ha6tenus deeo fermocinati, deincepsquas ad Iacob fo- | genres félicitas &communio erit, fed difeidium atque
lum fpeeftant profequamur. Etfi illud prius opcræ pre- ! diflènfio. Nam ha<5tenus apud omnes gentes concern*
duntcorpus, antmamautenonpoffuntoccidere. Quod eo perti
nebat, vt terrorem iiseximeret, qui in fe fpemhaberent:
quomodo & beatus Dauid felieem clamatr, qui in eo
(pern ponit.Terram,in qua dormis tibi dabo,&femini tuo.EiuS
ftirpem, non folum ex eo prognatos, fed exteros quoque
Deus appellat. Nam vt Efàu, qui filius Ifaac erat,in Synagogue
felicitate numerum nullum tenuit, quod virtutis &
Dei noticiæ iter non infifteret ; ita qui pér Dei nocitiam &
!: virtutem, etiamfi ex gentibus fint, Cnrifto fe adiungunt,
filij Ifraelis erunt.Siquidem Ifraelis notatio eft,mens Deum
I videns. Itaque qui mentcrq habent purgatam ad diuinum
: 'fplendorem fiifeipiendum, merico Ifraelis filij Sc fiint, Sc
nominantur. Atque hanc noftram fententiam reliquafa-
çræ feripturaî facile confiimabunt.£rif^«efemen tuum quafi
puluk ter rat, dilataberis * ad Occident em & Orientem,& Septen-
trionem, &Meridiem. Videtevtquaternàsmundïpartes
fàcræ literæ comple&antur ? cum Iudcea quorum ali-
quod , & minimum terræ fegmèntùm fit. Itaqûe id
magis illuftransvates, addit : Benedicentur ift te, & in
Gitt.it. 14.
* ad maie»
LXX.
tium èft difpicere, cur Efau paterniboni ominis caufa, ingenti
obitolàbore , difficilem fe præbens pater grauiter
cinlantem benedixerit. Hoc fa£lo,opmor,Ifàacfcelefti£-
fimam Sy nagogamdocer,nifi ad Deumhominem Iefum,
qucmincrücemegit, reuerfa, eum rëgenèrationislaua-
cro,perinde acEfàupatrem, lachrymis propiciec, coelefte
pci, &inuifieftis. Etero eufios turn, quocynque penexeris.
'Qùare certus hanc ab aeterno OÉconomiam in tua für*
pe con^plendam, iter omne tuum fecUtus decürre. Et
reducam te in terram ham. Id eft , in antiquam Àdami
nobilitatem reftituam. Nec dimtttam nificompleuero vnïuet-
fa,quadixi. Non defkiet, inqüit, cuam ftirpem félicitas
quinex