l i t * D.Rsberti dt SorbùM
rhitif. 3.8.
6
j fc voluiffe furnere ; fedfi fie tehetûr paéfcumquod in tèm- I pore Augufti rccepturus effetemptor, necquicquamiu-
ris ante haberet in e o j& f i vellet, gratis poflèt dare dena-
rios fuos venditori, Sc benefaceret ; maxime,(i indigeret.
Etviliflimum eft, proiftistranfitoriis temporibus,àDeo
feauertere, & in illis componere, de quibus Apoftolus;
Omn ia arbitrate fum vtfiercora, SC parai appréciai cor fuum
qui in ftercoribus illud ponit, quod'facit auarus» Vnde
Dominus-, vbieft thefaurusyibieftcortuum. Hic nqta quæ-
dam alia quæ ad deteftationem Auaritiæattinent, &hæc
inueni in fumma de vitiis : Sequitur de (uperbiaquae maxime
deteftanda eft i & inter omnia vitia, per hoc maxime
diabolus facit effe fibi fubditum, iuxtaillud ; Ipfeefirex
fuper omnesfiliosfuperbit. Facit & hominem Deo odibilem
non minus quam Luciferum, quem Deus in tanta naturæ
excellentia condiderat, & propter fuperbiam fuam ex-
pulit de Paradifoin internum , nec eum ad momentum
inParadifopermifit , fecundum quod habetur in Efaia,
fecit enim anima diabolo fimilem. Quod fi anima fuper-.
ba pollet videri in fua deformitate ab his oculis corpo-
reis,fenfiimamitteret(niGDeuseamretinet ) aç fi vide-
retdiabolnm j quod fie patet. Si duo pannieiufiiem coloris
vel fimilis, in eandem tinâuram ponerentur; poftea
extraâi, eundem colorem baberent: Angelus primus,qui
cecidit;antecafiim , fimiliseratanimæinftatuinnocen-
tÎ3B:proie«ftiigitur in fuperbiam,fimileserunt.Sequitur de
Accidia : qu£e licet à multisignoteturjtamen grauiffimum
peccatum eft. Et eft Accidia 3 tædium boni, fiue pigritiar
vt, ficut homo poft comeftionem fru&uum ftiptici fâpo-
ris,& dentes habens obftupefcentes vt comedere non pof j
fit, licet cibus fit deleâabilis -,ffic accidiolus, bontim for-
midat, Sc facere dimittit quod Deoeftdeleâabile, &et-
iam fibi effet fiincepïflèt : Vnde Apoftolus : fciooperatua;
quia neccalidus, per amorem, Sc feruórem boni}necfrigidus.
pertimorem & veram contritionem de peccato : vtinarn
frïgiduseffesautcalidmfedquiatepiduses, incipiam te euomere de
j oremeo. Sequitur de inuidia, quæeftvaldedeteftabilisj
! nam proprium fubiefhim deftruit Sc crucial, ficut per de-
Prtf.i4. 30. finitionem inuidiç patet. Salomon ; prutredo o f turn, inui-
1 dia, & magnaperuerjitas efi, &cor eïus bonum alterius capere non
potefi. Sequitur de Ira, quæ val de periculofaeft qui à Deo
feparat, eft enim Deus pacis non rancoris : Similiter, pro-
prio fubieófco noce t tollendo gratiamDei,quoniam in ma-
liuolam animam non introibitfapientia, Sec. fic,eft odiu m valde
deteftabile Deoj quod patet per Ie. Sequitur de Gula.<
Etquoniam lingua,in duo opera naturæ congruitjfcilicet,
in guftum 3 8e locutiones ; primo ,dicendum eft de peccato
inguftu, quod eft graue peccatum ; quia corpus cor-
Apoc. 3.16.
JA j .i
fe fa durum peccatum non dimittendum propter Deum
neepropter infernum ; timens , ne per peccatum inra-
mis fiat apudillos qui de illo bene opinantur , oecauonemfumitfugiendipeccatum.
Item peccator: tantum
verba feurrilia Sc otiofa faepe dixi, quicUmnefcio nume-
rum Sc per negligentiam meam : Confeflor tunc»* hoc pe-
riculofum , quiain die diftindi iudicij, de omni verbo
otiofooportebitreddere rationem : vnde Ecclefiaftisj
Ctinäa qua fiant, adducit Deus in iudiciofeu bona, feu mala:
Superhoc, Glofainterlinearis : oportebitreddererationem
deotnniverbo otiofo & ignoranter prolato. Item peccator: fie- '
pemaledixi aliquibus bonis pro caufaaliqua: Confeffor
dicat : hoegrauiffimumeft, quia dire&e contra charita-
tem s fine qua: non eft falus. Item peccator; domine; pec-
Cauiiurando per Dominurn, pro falfis affirmandis cum
aliquo ; confeffor: hoc eft Dominum mendacemreputa-
re, quia per Dominum iurare (ficut dicunt fandi) eft Deum
tefteminuocare. Item peccator, Domine:iuraui;per
caput, SC membra Ghrifti,öcaliorumlandorum;confef-
for : in hoc fuifti crudelior Iudæis qui eum crucifixerunt,
tarnen integrumreliquerunt , fedtudemembrafti& di-
lacerafti eum. Sequitur de mendacio Sc aliis peccatis
oris, blafphemiær Sc huiufmodi. Similiter de tranfgref-
fione mandatorum Chr.fti , quæ notantur his verfi-
bus:
Spernedeos,fugitoperiuria,Sabbataferua,
Sittibipatruhonorjittibimatrisamou
Hefts occifor,moechu$,fur,tefiis tniquus,
Vicïnique thoruni-, reffeèàuetofuas.
Similiter detranlgreffione operum mifericordiæ : quæ
funt feptem,quæ poflunt fciriperhunc Verfum;
Vtfito,poto,cibo,redimo,rogOiCoViigo, condo.
Similiter de (atisfadionibus oroiffis ccmfitendum eftj
& in generali, de omnibus bonis omiffis , per negligenr-
tiam Sc ignoratis & malis perpetratis : & de ipfa negligentia
debet pèccatorconfiteri. Fadaautcm confeffio-
ne , gaudium in ten us debétfentire -peccator, quia fen-
rentiam habet pro fe in (uperiori curia : fcilicet mifeii-
cordiæ. Si vero triftis fit : confoleturèum confeCfor, ficut
audiuide quodamfcholariParifienfi qui fociofuo de-
dit fidem de confeffione facienda in craftino , ne à p^o-
pofito regieret :Sc in craftino, fad a fua confeffione complete
: ipfe pulch’er erat clericus, pallidus, & quafi exani-
matus eft fadus : confeflor, hoc videns,quæfiuit quomo-
doei effet : Refpondit, quodpeffime i quiain anguftia
quafi intolerabili erat. Gonfeffdr ccepitmirari, quoniam
aliter de aliis viderai : & quæfiuit vnde angnftiabatur,
qui dixit . Domine, prius eram amicus vefter;, & familia-
Sc bèhe de me fentiebatis, modo aliud nouiftis de me
rumpir,animamdeturpat,vfumrationis mutât,vitamab-!
breuiat, poffeffionesconfiimit, homineminfamemred-1 quia enormia vobisdixi
vndedeçætero non audebo
d it, & Deo facie odibilem. PeccatveroquisperGulamj confpedui veftro comparere ! Tunc conreflor : amicej
incibo&potu,velcrapula&ebrietate, nimirum: vnde I creditisvosfacramentumconleffionis, &eius virtmem?
Verfus; Prapopere, lente, nmisardenter,fiudiofe. Sequitur I di xit: fic : Sc, confeffor ; Sc creditis quod fimiliter eredam ?
peccatülinguæ; quod fit multis modis. Si peccator diçatj Domine; quod multo melius. T u n c , Confeffor: Amice,
Domino,peccàuiloquendo malum de bonis ; ôc vbinon hoc'lâcràmentumlandum-, tam fecretum Sc tarn foru-
videbam nifi bonum, iudiCabam efle malum ; Confeflor: I ter inclufum eft, vt nemo aperire poffit, vnde illud, Clau*
Amice,tales funt excommunieatidlummopontificeDeo, j dit & nemoapent : Et Auguftinus ; Nihil minus fcio quant
dicente per Prophetam; Va vobis qui dicitis bonum malum,(fo quodper Confefiionem fcio, etiam quod nefeio magisfeio. Et ratio
malum bonum, ponentes tenebras lucem , & liicem tenebras. " ‘ ‘ ' tffittÉ J “
Dicat ergo confeffor: vultisamodo ifta facere? non : o-
portèt ergo vos à contrario facere -, fcilicet, bonum com-
mendare, Sc inuitare alios ( fcilicet (ocios veftros ) ad
bonum, Sc vitia perfequi 3 etfi inde derideamini ficut a-
lios derififtis, gaudeatis quia eft vobis perutile; nam con-
J£
Exod.i 9,4
EccleJ.i.
Mntth.ix
H
Apoc.yj.
eft : quiaaddilcere polfum : illud veroquod per çonfef-
ftonem fcio (inquantum fit) eft tam fecretum quodDeus,
qui omnia nouit , eft immemor delidtorum de quibus
confeffus es, ficutipfe, per prophetam dicit ? jQuacunque
horapeccatorconuerfusingemuerit, omniuimquitatumeius,quas
operatusefi,minime recordaboramplius. Item.-lignum am oris
traria contrariis curantur. Item, peccator : peccaui 3 de- Sc amicitiç efficaciffimum mihi oftendifti,quoniam iecretrahendo&
diffamando : Tune confeffor 3 Amice, plus
peccafti quam fi elles fiiratus omnem fubftan t iam paupe-
rumiftiusvillæ, cæteris paribus : nam dicit Salomon;
Melius bonum nomenquam diuitiamulta : Et ficut inhuma-
nurn Sc crudeliffimum effet, homini in medio maris exi-
ftenti ( cuiufuis effet fraâa ) quiadhæret fon tabulæ vel
ligno, tabulam , vellignumei auferre •; fie crudelilfi-
mumeft , homini auferre famam fuam , quæ multis eft
retinaculumnein pecçatiscorruant: { &qua amifla, effrontés
funt ad peccatum. Nam quahdoaliquis cogitans
tavellraquf nullialiiquanquäamico, necpatrinecmatjri
reuelafletis extra confeffionem, & mihidixiftis: vnde Sa-
piens: Caufarn tuamtractacum amico tuo,&fecretum tuumalk-
no non eredesltc: fi b o n um diligendum.-magis bonum, ma-
gisdiligedü eft ;maxime quando cognitü eft effe bonum:
quiainuifapoffumus diligere,incognitanequaquä. Credere
debitis quod vero confeffo dimittanturpeccata, Sc
conferturgcatia; Sc fimiliter credo de vobis.quod prius an
te con feffionem ignorabam:v nde teneor,vosp 1 u s dilige-
re modo.. Tuncllleiucundusdixit.-: nollem haberecentum
A
LUC.!)-*)'
Eccltf.19-6-
Römern
ß
Pfrlm- il8*
Pfetlm. 144.
Prselati vi-1
tiofi, find
les kprofis
Ç
Exod.’y
Rom.6.
Pßm.%7.4
D
lob, 41.14.
Pfid.ilZ. äh.
Opufinlä.
turn marthas pro confeffione ifta. Nec.ihirum : quia vere
confeffus, eft in propio iParadifo;.nam vbi eft Deus,ibi eft
paradifus. Dixi t enim Chriftuslatroni incruce} Hodieme-
cumerisinParadifo: Nectamcn Chriftus ante Afcenfionem
coelos afcendit,nec latço; Auguftinus, Domine, eccevbieslin
corde confitentisübil
D. ROBERT I A
S O R B O N A , L IB E L LV S
QVI DICITV R, IT E R
Paradifi.
Vftus corfuum tradidit ad vigil(tndumdiluculQ,ad
Dominurn qui fecit ilium, Sec. Vnde clamat A-
p oft ol us, bora eji iam nos defomno furgere. Scd
quidam différant in tantum quod dies inca-
lefcit, Sc calor folis acute apprehend:'t eos,
velpræueniunfur no£te, frigore no£tis occupati. Dicit
quilibet, quod vultirein paradifum>&tamen multidif-
ferunt etiam incipere, cum tamen falus fit multum longa
quibiffdam. Vnde, longe apeccatorib us falus. De quolibet
enim peecato mortali de b en tur feptem anni pceniten tiæ.
Talesponuntvitamfiiam in magno periculo , acfiRex
Franciæ, regnum fuum ad vnura proiedtum talorum- Sed
breuis eft via feientibus*,- multi tamen nec feiunt nec feire
volunt , Sc dicunt nihilominus fe ituros in Paradifum.
Nullustamentambenelcit, quin indigeat mèliusfcire:
vndeDauid, qui fuit tantuspropheta, dicit; V'm tuas Domine
demonfir a mihi,&cæt. Ab illis autem quærenda eft via,
qui illam nouerunt,qui patriæ lingagium nouerunt,quafi
depatriaexiftentes. Sed multi funt qui nolunt fuftinere
quod eis doceatur via , nec volunt doceri nifi àmagnis
Prælatis , cum tamen via læpeab ignobilibusinquiratur,
vt à leprofis quifedentinportisciuitatum. Etfatuidice-
rentur aliqui ituri in i 11am regionem, fi ftarent cum lepro-
fisin porta; quialeprofi, viam aliis demonftrantes,non
vadunt -led ftant ibi propter emolumentum temporale.
Leprofi ,funt mali Prælati ,in ec clefiis, tan quam in portis
paradifi fedentes, propter temporaliafolum. Sed per Dei
gratiàm funt aliqui boni, qui viam D omini in veritatqdo-
centj&fafto oftendunt. Hæc via qua fiimus ituri, videlicet
in paradilum,tres habetdietas;cuiufmodifunt,contri-
fuiiVnde Dauid j Diripuifiivinculamed, Sccxt. EtEcclefia
cantatilludloannisjEcte^^wwDet, quitollitpeccatamundi.
Secundum malum quod facit peccator, eft) quod huiuf-
modi, gloriam Paradifi fibi promiitam •, per peccatu amit-
tit,bona naturalia debilitat & remittit j & gloriam datam
in baptifmo,tollit. Exeraplu de illo qui dekedebat i H ie-
rufalem<inHiericho,&c.Contra hsc;eft leuca fecundarfc.
dolordeamiffionc illorum bonorum. Nec eftleucaifta
grauis, fed breuis & leuiflima. Sienim Dominus Papa au-
ferret alicui dignitatem pinguem propter graue peccatum
fuum, vt propter homicidium aliquodivel fi Clericus
earn ad talos amififler,no eflet graue illi Clerico delete dc
amiffione ilia; fi propter hoc dominus Papa vellet ei refti-
tuere ; Similiter ; fi RexFranci*dedifletalicui regnum
fuum, & poftca ei auferret, quia filium fuum vnigenitum
occidiflet, non eflet graue illi, doleredetantaamiffione,fi
Rex propter hoc vellet eum reconciliari fibi Sc reddere
illi regnum. Sic enim Dominus peccatorireftituit omnia
amifla, & etiam ampliat dona: vnde Apoftolus: vbi fuper-
abundauit deliftum, fuperabundauit & gratia. Tertium malum
ex peceato proueniens, eftira&offenfaDei:Odit
enimDeuspeccatum,tanquaminimicum mortalcmjqui
ipfum Chriftum occidit, & intantum odit peccatu, quod
primos Angelos propter peccatum deiecitininfernuni)
Scprimos parentes eiecitdeParadifoi Contra id malum)
debet efle dolordeoffenfaDei, qui dicit cuilibetpecca- ,
tori vt dole at deeo quod offendit eum, & omnia peccata '
dimitten Vnde Ezechiel; Quacunque bora ingemueritpecca- 1
tor,omnium intquitatumeiusnonrecordaboramplius. Triaigi-
tur prazdidta requiruntur ad veram contritionem , ^fine
quibus impoffibile eft, Peccatorem ,falutem conlequi;&
faciunt primam dietam. Sed notandum * quod nec in pri-
ma leuca eft {norandum vel ponendus terminus j nec in
fecundainfiftendum,fedviaiblumintertiadieta comple-
tur, & ib i lecureiacendum Sc dormiendum; quod fic o-
ftenditur per fimilc. Si enim peregrinantibus eflet cer-
tum vbi fecure & bene deberent morarb&quod ibi debe^
rent terminari dieta fua, Sc quod fi ante ftarenr vel hofpi-
tarentur, depraedarentur & iugulatentur, vel,fi a re&o itb-
nere deuiarent,quod occiderentur,valde folliciteperage1-
rent viam fuam, nifi fatuiffimieffent. Sic eft nobis faciendum
in hac prima dietajquia diabolus vndiqhe infidiatur)
quxrens quem deuoret.Nam quantumeunque de peccat
to doleas finaliter, propter hoc quod feis te damnandum
& conlecuturum mortem inferni perpeccarum tuum,&
firogaueris Dominurn vttui mifercatur*nonexaudiette)
licet bona infinita propter hoc facias , fedpoteritdicere
tibi , vade in infernum &accipias ibimercedem tuami
Fatuus enim eflet, qui colens vineam,peteret pretium la-
boris inftanter a Ioanne,ad quem nihil attineret. Similiter
tio,çonfeffio, fatisfadio, vt dicunt fandtiluperillud Exo-
duîbimtuviamtriumdieruminfolitudine. Et quælibet dieta
habetfolumtresleucas.Primaigitur dieta habettresleu-
cas, quiain Contritione debet effe dolor deobligatione
poenæinfernalis, Sc hæceftprimaleuca. Secundaleuca,
eft dolor de amiffione gloriææternæ. Tertiaeft dolor de
offenfione diuina. Et hæc tria, funt quafi tria mala quæ fa-
ciunt peccatum. Primum malum eft quod obligathomi-
nem ad mortem æternam, feu ad patibulum inferni. Vn-
de ApoftolusfcribitadRomanos, Stipendiapeccati,mors.
V nde, peccator iam eft in portainferni.In Pfalmis. Appro-
pinquauitvfqueadportam mortis. Nec diftat plus, quam per
jfoatium duorum digttorum ; quia fidegulafuaadmen-
furamduorumdigitorumlcinderetur,inrHomentofieret rep et am animam tuamate. Debet igiturrotaliterinDeum
defeenfus in infer num,iuxta illud\Ducuntinbonisdiesfuos, j conüertere,&dicereapudfe; Bonelefu, quitot&tanta
debet homo conteri de peccatis fuis propter fuum
malum, vt fic contritus,mereaturgaudia Paradifi: quia
quantumeunque operetur bonum hacintentione j non
proderiteiad falutem. Quod figuratur in Euangelio de
quodam diuite,qui multa bona cumulauerar vt eis fruere-
tur;& cum hsc cogitaret, dixit ei Dominusj^mke hac notte
P/àl.iif. i&l
lob. 1.19.
Luc.io:j&.]
F
Rom. j . zó;
Luc. XX. 2d>
H
&inpunfto ad infernum defeendunt. N ec euaderepoteftp«
ca tor,defe,quia tanquam latro, iam habet cordam in col-
lo,quam tenet diabolus tam fortis.&dequo lob : Non eft
potefiasincoelo,quavaleatcomparariei.Hac corda ftringit pec.
catoremffcilicet,peccato fuo: Sapiens: Funiculispeciatorum
fuorum vnufquifque confiringetur: Pfalmographus ifuncspec-
catorumcomplexifuntme. Gontraid malum,debetefle pri-
maleuca, fcilicet, Gontritio flue dolor de obligatione ad
pcenam, & de commiffioncpeccati per quod obligatur.
Hoc enim modo,fàcillime diluitur prædidum malum»
Non enim,latroni,deprehenfo in furto manifefto,& iam
ducendo ad patibulum videretur graue conteri de com-
miffione furti fui, Sc de hoc quod fufpendi deberet, fi pro'
ilia contritione deberet liberari. Similiter cum peccator
recognofcit peccatum fuum , Sc videt fe obligatum ad
niortem inferni per peccatum, &conteritur dehoc, Dominus
paratus eft liberare eum, Sc foluit ligaturani colli
bona mihi fecifti, Sc parafti ficut pro amore mei, non pro
pterbona mea, vt inde tibialiquidaccrefcat, meforma-
f t i , Sc me deformatum.per peccatum reformaftimortc
quantum inteeft, fic prscipue propter amorem tuum)
etfi nullum bonum deoerem conlequi nec malum euita-
re,6cti no eflet InfernusnecParadifus,volo integre pecca
turn meum dimittere, Sc de ejetero no peccare,& tibi toto
corde c5uenire,quia( vt dicit Aguft.)ómne éor inquietum
eft,donee quiefcatinte,bone Iefu.Sicigitur faciens,com-
plebis primam dietam, Sc ibi fecure poteris iacere Sc dor-
mire. Secunda dieta eft Confeffio , cuius peregrination
mclior eft omnibus aliis peregrinationibus: quia in ifta.fi
fiat ficut decet, obtinebi tur perfecta indulgétia omnium
peccatorum; Sc fine ifta, non profunt alix ad lalutem.Pri-
ihum igiturvidendum eft) quis debet efle introitusdie-
tx. Dicunt enim aliqui quando veniunt ad facerdo-
tem. Domine, venioadvos, ad confilium animazmex:
Kk Sed