bio Taa-
niib.
fÛO Htcronymi à S. Ftde, ex ludtto, C hr ijliant,
vniuerfam terram:I/«» ineodemcapite: Indiebus autemre-»
gnorum illormn,fufcitabitDeus cceli,regnum quod in ç-
temumnoa diffipabjtur: &cum decimo Rege reuerteturre*-
gnumad Dominum fiuum primum, &fie qui fuit primus erit &
vltimus , fit eut ficriptum efl in ifiaia : hæc dicit Dominus rex If-
raèl:& redemptor eius Domingsexerckuum ego primus,
& ego nouiflimus: & Zachariavltimo:8c erit Domious:rex
ïuper onanem terram. Ecçe probatum eft per dibtam au-
thoritatem,qualiter Meflias vltimus decem Regum ifto-
rum, ipfe eft Dominus deus noftèr. ltemprobaripoteft,
Meffiam fore Deum : per liàiam, Dominum exercituum i-
pfiim fapftificate, ipfepauor vefier,& ipfe terror vefier, & erit vo-
bisinfitnftificattonem, in laptdem autem offenfionis & inpetram
ficandali.duabus domibus ifrael, inlaqueum& in ruinant habitant
tb us 1er u fiaient. Dicitur in libro Sanhedrin : non venietfilm
Dauid y vfiquequofint confiumpta du* domuspaternales de ifi-
rael, quafinit caput captiuitas Babylonù, &princeps terra ifirael,
ficnptum estem»t. Ipfe enim erit nobis jniuftificationem:
gloilàt Rabbi Salomon : eritfialuator ifirael in Sânftuarïufn:
& in lapident offienfionis & petram ficandali duabîis domibus Jf\
rael. Patet ergo clare, quod Meifias iliein cuius aduen-
tumduædomuslfeaefconfiimendæ font : ille meriroeft
qui Dominus exercituum vocatur. Item habetur in Mi-
draftilim, fuper illad P felmiftæ, quo niant apud te eft fions vita:
&dicit Rabbi Ioanna-.fitnïleeft hochominiquiper auxïltum
ctiiufidamlucemapergit ad lucent in nofte,quavi quidem extin-
âam à vento iterum incendit, & rurfium ea,m extinguit, & ipfie
incendit, &hocfiacitfiape: demum ipfie dicit, vtqutdindetantus
> labor erit ? volo expert are donee Sol exeat, ,ad cuius lucem faciam
iter meunt:fimili modo fiîieruntfilij Ifiraelfiubiugati in Ægypto: &
venientes Mofies & Aaron, liberarunteos-, deindefiueruntfitbiuga-
ti in tempore Sijfara, & venientes Barach & Debbora liberaue-
runt eos: & fie in quolibet tempore donee dixerunti valde fiumus in
liberationibus fiatigatL, quia eo quodfiuèf'rtper car nales homines,
confieflimficutprius tribulamur.fied uimpofi hoc nonplacet nifiper
Deum liberari: & hoc fit quod dicit Dauid inpfalmù,ÇfemDq-
minus & illuxit nobis, &c. Dixit Rabbi Hanna, Moyfiesglori-
ficauit ifirael, dicens, beams es tu Ilraei, quis fimilis tui po-
pule qui faluarisà Domino ? Non dixit, quem iàluat Dominus
y fied, qui iâluarisà Domino : quiaDeus dixit fie, in
hoc mundo vers eft is per manus homtnum fialuati, fied in tempore
vènturo egomet redemptor vefier ero, it a vt deinceps nequaquam
abalioiudicatifitts fiuèfiubiugati. Ecce quomodo probatur
quod MêflîaS éftverus Deus. Sed quomodo probabimus
quod cum lit Deus verus,fic çtiam homo verus?Hocpro-
bamr per quandam authoritatem quæeftin qüodam li- .
bro vocato,Toratb eo Hanim, id eft, lexfiacerdotum, vbi feri-
bitur fie, quid fonat illud Leuirici, ambulabo inter yps,&
ero vefter Deus, vofq;eritismihipopülus: Simileeftifiud
cuiidm Régi quiperambulabat hortum fiuum ad deleâationem &
fiolatium habendem, quem cum hortulumusvidiffiet abfeonditfiéyr
& Rex dixit et, nolitimere, nèïabficondastea meyquoniam fimilis
tui(um:fimilitertemporefuturo, Deusambulabit interiufios
vtfiolatium reàpiat & deleftetur cum iUü yiufiiautem videbunt
eum,& expaueficent ab èoy quibus Deus v tique dicet, nolitefiormi-
dare de me,quiafimilis vefifrum (um, at tarnen licet vobisfimilis e-
x'tsfam, ne forte endatis quod timor meus nonfitfuper vos yficitote
quod Deus fefierfium, vosautem populus meus. Item habetur in
libro Ieiuniomrri? in cap .tribus temporibus : dixit Rabbi Elia-
zar,nomine Rabbi Haneabuyfiuturum eft,vt Dominus Deus nofier :
magnam chore am cum iufiisfacjiat in paradtfio, & ipfie erit in medio
iUorutn, tta vt eorum quilibet pöfiit euth digito infinit are, quia
fiicut habetur inlfiaia : Dkentindieilla: ecceDeuJnofteri-
fte, expe&auimus eum & faluaui t nos, ifte Dominus, lu-
ftinuimuseum& exulcabimus &lætabimurin làlutari e-
ius. In quantum bis dicitur.ifte : oftenditür, qqo4 vifibi-
0 , liier & palpabiliter habebat appatere inter iuftos, *
qui funt Apoftoli r^cecce quam bene inten-
* tio capimli probatur & ve-
- rificatur. ? wk
C A P V T VI*
Probat Ouomodo Abraha Patriarch«e tempore fuerat propheti-
fiatum, quod Reges Orient is &gentes Sabba ad regem Meßiam
adorandum venturi erant, & auri utque tburis thft- •
net a oblaturi, quod per fiequentes authorir
tatet apparet.
PRimum habetur in Berefith Zota \ dixit Rabbi Ofiua ,Jid't-y
xero tibi vnum verbum bonttm, dices tu nominemeo ? qui ait:
qüod ett? Et, ipfie: nouimus ( inqui t ) quod omnia ilia munera qua
Iacob pater vefier dedjtEfiau Gentes pro temporereftttuerehabent
RegtMeßia: ficriptum eft enim : Reges Tharfis &inlulæ munera
offerent, Reges Arabum Sabba dona adducent:
dixit ei Rabbi Ofiua, bonum verbum dïxifii mihi invita tua ego de
1 nomine tuo dicam iüud. Item habetur in Bïrefith Rabba, de
Rabbi Moyfe praedicätore: Sabbafilififiunt Abraha,yficutferi-
ptum eil in Genefi. érquando rex Salomon profiteratus fuit in regno
fiuo, dixerunt xfiorfitanhic eüMeßias : & tune veneruntad
eum ,ficutficriptumeHin i. Reg. qmdregina Sabba,auditafiama
> Salomonis, in nomine Domini venittentareetm: ob hoc quod
' dicit : in nomine Domini ; pätet quod habebat Pröphetas
quieiin nomineDomini prophetabantjficut prçeeptum
habebantab Abraham vt it a (Merent: fied bene probatur quod
venturi funt in tempore Meßia vt fermant et, ob hoc quod dicit Ifaits.
Omnes de Sabba venient, aurum & thus deferentes,
& laudem Domino annundantes: IfieeflMeßias. Ecce per
hancnobilem authoritatem: intentiocapituliperlpicue
demonftratur. VerUntamen fi aduerlarius contradixerit:
quod intentio Ifàiæ in hac prophetia, erat quod quando
Meflias federit in regno fuo in Ierulalem, tunc propter
magnitudinem famæ fuæ omnes reges mittent munera,
& venient vtvifitent& glorificent eum, ficutSalomoni
propter eius feientiæ magnitudinem faciebant ? Relpon-
deo, quod hoc hon habet locum,, quia textus dicit, Bauden
t Dominum , annunciantes, quod Hebraice dicitur, lebafi-
tberu : qüod vocabulum, proprie dicitur quando quis, ea
quae nouit,eiqui nondumnouit, enarrat. Etpermodüm
quod aduerlarius textum exponit, non lie eilet, quia iatn
feiebant eiues Ierulalem illud : fedeo modo quo fa£tum
éft in aduentuDomininoftri IeliiChrifti,bene concordat
cum hoc vocabulo, Annunciare. Reges namque qui tempore
naciuitatis Chrifti venerunt in Ierulalem, quæfie-
runt ab Herode rege & à ciuibus vrbis: vbi eft qui natus eft
Rex ludaorum : liçut ipli iam iftud àJProphetis lçiebant,lic-
utdiébameftinaujjioritatéprâcfàta. De quo quidem i fi-
lij Ieralalem ftupebarit cum illud eilet eis ignotüm: & id-
éb rex Herödes & populus ciuitatis quaercbantà facerdo-
tibus& feribis, vnde rex-Meffias nafei debebat, &,hoc
modo, verbf m Prophetæ verificatur proprie, qui ait, &
laudem Domino annunciantes: non tarnenfeciindum quod
Iudæiponunt.
„C A P V T VII.
r
Probat Quoi Ante Mefisia Aduentumomnes anima generis humant
propter peccatum primi parentis in infernumdeficendebant:
& quomodo propter diät Mefsiapafsionem & mortem, anima iu-
tlor um qua ante ipfiumfuerant, redemptafunt, drab inferno redact*,
& in vita aternd & fip iritualigloria cello ca ta : Et quod di ft a
pafisio & mors Mefisia, caufa eft vt anima omnium illq^
rum qui in eum crediderunt, ab aterna depra- £
uationefaluentur.
Oc patet per authoritates feqùentes. Et primo per
quandam authoritatem,quaeeft in libro vocato.Afi-
dres Ruth: fuper illud Ruth vltimo cap. Hafiuntgenerationes
Phases, &c. dicit Doctor, vbicun% in facta Scriptura reperitur
hoc nomen, generationes, quod in Hebraofionat, tholdoth,
ficribiturfine V au vltima, exceptés duobus yficilicet, iftae iiint generationes
coeli & terræ:dr,iftç funt generationes Phares,
Ruth vltimo, vbificribunturperfiefte cum vltimo Vau: dixit Rabbi
Barachias quod buius ratio eft, quia inprincipio creationis mun-
di, Deus omnia valde bona& perfiefta ertauit: &ideo in iibro,
tholdoth:
9^iiu|j
F
Ç'*.*s-
Contra îitdkou L ib I. yót
t ISahm'ah- dracutignc
i [no lxdituz.
tholdoth} idefi, generationes,perfefteficribitur cum omnibus
literis fiuis; cum autempeccdret Adam, omniafafta funt macula-
ta&imperfefta, &nuhquam funt ad primum fiatum redqfta,
quoufiqtievenit Mefiias, degenere Phares: in cuius aduentu&vl-
tra, diabolus iam non habet poteftatem aduerfius creatliras: & id-
eo illud nomen, tholdoth, idefi, generationes, ficribitur perfie-
fte.Item habetur in Midras thilltm, fuper illud p (al tnorum.
Qutque ierrigena & filij hominutnfimul in vnum diues & pauper:
Quique terrigens} ifiifunt filij Ada & filij hominumjfti
funt a Noe vfque ad Abraham-, diues, ille eft qui de legisficientia
ditatus, &pauper, ille eft qui pauper eft legis: Simul in vnü m,
deficendunt pariter in infer mm , etiamfi princeps fiudiorumexi-
fiat. Liquide pater ex his authöritatibus duabus, quod o-
mnès defeendebant in infernum.' Item habetur in libro
uid,&accejUmus vffc ad port as infer nt: Cum autem tlli qui captiui
erant in inferno vidmnt Mefisia lucem ; gauifi funt valde in conjpe-
ftu iUm,dicemes:IJte nos ab bis tenebris liberabit,quiafiic habetur
in Qfec de manu mortis iiberabo ebs, de morte redimam
eos : Et in Efiaia, redempu à D omino conuettentur, & venient
in Syon cum laude,&: Iaetitia fempiterna fuper capita
eorum: Syomin ifio loco, mini aliud eft ntfi Paradifius, quia fimiliter
&infiernusnotnina fieptemhabet. Multum bene patet
per iftain authoritatem, quod ifte Db&or noftram authoritatem
confirmât, &intentionemaffirmât. Item in
eodem libro lie habetur: Quid vult dicer e illud quod ditit Daniel’,
,& lux cum eo erit? dicit Rabbi Abba: hoc eft lux régis Mefi-
fia ofiendit nobis quod perfiecit Deus inde Mefiiam ; & in eiusgene-
rattonem lucem illam pro genetatione illafiub fiede gloria(Uareclude
Hagiga homerbacodes : dixit Rabbi Elyazer, aduerfus fapfien- ! fit•> Satan autem dixit coram Deo,Domine mundi,lux ifia qua lates
Thalmut , ignis infer ni poteftatem non habet : & probat ab illo : tet fiub fiede gloria tua, pro quibus eftldixit éi Deus ,pro Meßia, &
animait Salant amir a, quod ex eo quod eius naturalisgeneratio eft ’ generationefiud : dicit ei Sat ban, Domine mundi ,fine me tent are
de igtie, non comburitur ab eo: fiapiehtes ergo Talmut, omnes ignei
funt,multo minus comburentur. Dicö quod ex ifta authorita-
tepatet, qiiod ifte Rabbi Elyazer inteljigebat quod o-
mnds lapierites defeendebant in infernum, & ambula-
bantperignemficutSalamandra: federatdifferentiainter
ilfo £& peccatpues} quiapeccatores comburebantur
in igne, lapijMKs vero minime. Nam fiita non eflet} ma-
gis proprieaWRixt, lapidhtes Talmiith non defeendunt
in infernum : & hocnon aliud eft quam fialiquisdiceret,
Petrus & Paulus non ponuntur m vinculis nec in cathe-
nis,nam ex his verbis in telligetur quo d lunt in carcere ca-
Mcfiant & generationem fiuam -, & Deus, et -, non haberes poteftatem
aduerfus eum : Et Sathanfimeme, quia poteftatem habebo : &
Deus dixit t lit-, fi in hoc int end is, egofaciam Sathan pcrdtdemun-
doantequam anima quadam illius generationisperdatur : Etea
dem horaccepitDeusfiacerecumMefitapaftum, dicensei: Mefiia
iufte meus par atafunt peccata ifiorum qui funt inclufi, ét te mla-
bore terribili ponant -, oculi enim tui videbunt, a tires tua magnum
repudium a mundigentibus audient,narestua multosfeetores odo-
rabunt', ostuum amaritudimbus fiauciabitur, lïnguatuapalato
tuo adharebit, cutis tuafeccabitur fuper ofiibus tuis, corpus tuum
pratriftitia confiractum erit-.Sihac onimafiuftinere libet-,bene quiÎ
iti.Etalia authoritas huic fimilis in Midraftilim, lùpra il- j demi Si autem non -, nouerts quod ego de mundo illos expellam : Re-f‘
ud Plàfmi} C^amifericordiatuaniagna éft fuper me, & Jpondit Méfias -, Domine mundi, cum hisfium ego iocundus, &fiu-
eruifti animam meam ex inferno inferiori : Dixit Rabbi Io- j per me hospaftones volo recipere, fiub tali conditions quod refiufici
da} Dauid dixit : Domine Deïis, adulterantiumfiupplicium eft vt j tem mortuos qui ab Adam primo parente vfque adprafiens mortui
mittantur inprofundum infer ni, & inde liberafti me: dtxii Rabbi ■ funt -, & nonfiolum illos fieruabis, verum & quos lupi & leones de-
Salomon, quod hoc fuit quando dixit in Nathan} Dominus ! uorarunt, & qui mari & influmtneperierunt, in diebus nofiris
tranftulit peeçatum tuum,jQon'morieris: Ÿerifimiliter vide- fidluabisy&nonfiolum hos,fied etiamabortiuos,& nonfiolumabor-
turexhoc, quod Dauid er at iturus in infernum, fed gratiafibifa - i.tiuos, veyym& tllos quos creandos prauidifti inextimationetua.
ft aérât ne deficenderet inprofundum infierni : lùm habetur in Ge- j &irtmundumcreati funt in diebus mets: Deus illi ait-, ego hac onefi}
quandofuit diftuni Iacob, quod fuerat reperta tunica Iofieph
(anguine itiuoluta, propter qüod pater liius credebat filium
fuum a fera pefllma aeuoratum, congregatis autem cun-
<fKs liberis luis,vt lenirent dolorem patris lui,holuit con-
folationerti accipere; fiedait-, defeendam ad filium meum
lugens ad infernum} quod Hebraice ficribitur, Scheola, &
glojfiat Salomonyic:Scheola,ad literalemfienfium, fiepulchrumfi-
gnificat} adJpiritualem autem myfterium: Item in Genefi-, dicit
Dominus , Abraha, tu autem ibis ad patres mos in pac?, fe-
pulrus in leneólute bona, dicit Rabbi Raffion parentes Abra-
haidolorum cult ores erant, Thare videlicet&Nachor, quidfic
habetur in libro lofiue ergo ad infernum defeenderunt, per confer
,quens’& Abraham. Ecce qualiter conftabat Dotftoribus
Talmud, quod omneslanctiPatres defeendebant,in infernum,
prout ex dióris authöritatibus in*otëlcit: & non
Ibliim hqc verum eft de illis, veruvm etiam de Moyfe fan-
ctb Prbpheta, qui facie ad faciem cum Deo loquebatur.
Ipli dobtores after un t , eundem in infernum defcendille:
hoc habetur in Midras Chalet, &glofta tcclefiaftés, fuper
ilhidjitfiuspent in iuftitiafiua} dicunt Cic,hoc dicitur de Moyfe,
qui quidetnfaftus eft fimilis filio cuiufdam muiter is, qua cum e f
fiep prägnant, irminis caufia pofitainyinculispeper.it filium, &
mortua eft y illefilm eius, tam nutritus, fin carcere remanfit: poft
alieuius temporis fipatium > dum^eßfier oftiumcarceristranfiret,
iuuenis ille clamauüdicens:, dotHine Rex, nie natus & nutritus
fium cumego nihil pcccauerim,cuius delicto (um hifii Et rex,év,propter
delictum matris tua. Ex prajmiflïs rationibus, patet qualiter
ahitp^ omnium Sanblorum Patrumin.infernum defeendebant.
Veruiitamen quomodo probabimus quod
hoe habebatdurare dumtaxat adusque aduentum Mef-
(i%, 8c quod ipfe habebatillos inde liberare ? Hocauté ex
fequentibus authöritatibus patet. Habetur eftira inBere-
zat Rabbi, de Rabbi Mpyfepraedicatore \ dicit Rabbi Ófiua:
Veni ego, &iui cum quodampotenti Atigelo vfime ad portam in-
ferni}. & mißeumyt infernum dprincipio vfque in finem metire-
tur: & non teperfit hor am in quaiftudpoffetfacere, eo quod eadem
die Rabbi Simeon filius Gabialielis fuerat bccifim. Poft hoc autem ',
iterum tui cum quodam Angelo ■ ,&. that mecum Meßpas filius Dai
l
Biblioth.Vet. Pat.Tom.i 4.
mniatibi concedo: eadem hora Meftias omnespaßebnesfiupra fie, a-
more magno percepit:Et hoc eft quodEfaias aif,Oblatus eft quia
ipfe voluit, &nonaperuitosluum. Item habetur in Midras
choheleth, lupra illud Ecclefiaftis} Confidera opera
Dei,quod nemo pöflit corrigere quem ille delpexerit: dixit
Rabbi ludafilius Rabbi Ammon:eadem hora qua Deus creauit
Adam, cepiteum&duxiteumpervniuerfidsarboresparadifi-, di-
xitque illi:refipice operamea quam pule hra&laudabtliafunt: &
omne quod creaui, am ore tui creaui, anvnaduerte ergo vt nonpec-
ces,ne caufiam diffoluendi munduw reddas: namfi tu defecer if,nemo
eft quipoßittereparare, & nibilominuscjfescaufa mortis iufti
illius de quo Zacharias} Ecce rex tubs veni t tibi iuft us & fal-
uator.\Er dixit Rabbi Salomon-,impoßibile eft, dealiquo hanepro-
phetiam intelligi, quam de Meßia. Obhocigitur probatur, 8c-
rebfce concluditur, quod mortem Meftia: propter peccatum
Adaeqportuiteuemre} propter quam quidem, tota
hui nana natura eft ab eodem peccato redempta, 8c a per-
petua morte liberata.
C a p v t V I I I .
Quod Meßias y pofl tres dies paßionü eius, habebat refiuficitari &
. afeendete in coelum,atquefedere addexteram
Del Patris.
HAne reiurrebtionem OfeasPropheta fiepropheta-
uit dicens: Venite & reuertamurad Dominum, quia ipfie
cepit, &fianabit nos; percutiet & curabit nos: Viuificabit nos poft
duos dpes, in die tertiafiuficitabit nos, & viuemus in confipeftu eius.
Et Rabbi Moyfes prxdicator, in Genefi magno; fuper id
Genefi die autem tertio, eleuatis oculis videbat locumprocul; d\§
xiv.multafunt infiacra Scriptura duurum trinitatesyquarum vna
eft,refiurreftio Meßia. Quod autem fedet ad dextramDei Petris;
patet per quandam authoritatem in Midrafttlim, ita
continentem: Dixit Rabbilo dain nomine Rabbi Hanna, futurum
eft quod Deus, Meßiam.federefiaciat ad dexter am fiuam ,fic-
utficriptum eft, dixit Dominus Domino meo,fede a dextris
meis: & in Caldaicatranslationefic habetur-, dixit Dommus
yerbqfuo: Abraham verofedebatinfiniftris, pallidamfaciem
H h . habens,
j !
1