U T>. Ä elredi Compendium.
appofitione conturbor, vcl fi lolito minus, fi vel tardius, i
veluegligentiuspr*paretur,murmuiationis pefteconfu-
motj Quis mihi has parit anguftias, pafllo cupiditatis > an
fuauitas charitatis?
C a p . L I I .
• De concupifcentta oculorum.
CO n c v p i s c e n t i a m oculorum , curiôfitatcm
fanâi patres appellant, & earn non folum ad ex-
fecundumrégulas Hippocratis gratia quaeritur fpiritalis.
Sicnimirum, ficerrant, qurphyficisargumentismagis,
quam praeceptisapoftolicisinnituntur. Ipfiusnamq;funt
hæc, qui fuper ventrem rçpit,quiterram comedit,qui fub
vmbra dormit in locis humentibus, qui negotium ven-
I tris & libidinis, fub colore aditat fanditatis. Sicenim fa-
I ciliusfimplices quoique ab ApoftolicapaupertateÔ£ Eu-
angelica puritate cogitat exterrendos, fi maiorem diuinae
dulcedinis gratiam , in remiffiori vita fibi aeftiment affu-
turam. '
. Plane haec eft (apientia non defurium defeendens, led
prorfus terrena, animalis, diabolica. Haeceft*prudentia
verbi, (apientia carnis, quae cum fuauitatem doceat carnis,
crucem Chrifti euacuare contendittin qua profedo,qul-
tum ad carnem,nihil eft fuaue,nihtl molle,nihiltenerum»
nihil omnino delicatum.Sed non ilia euacuatur. llla po-
tiushanc delicatam dodrinam euettit, quamclatiilacris
inditi mem bris expugnant>quamlanceailla,duicibusimprefla
teriorem , led etiam ad interiorem hominem æftimant
pertincre. Adexteriorem curioütatem pertinet ottt-
nis fuperflua multitudo , quam amant oculiinvarijsfor-
mis , in nitidis &amcenis coloribus, indiuerfisopificiis,
inveftibus, calceamentis, vafis, piôfcuris, fculpturis,di-
uerfifque figmentis , vfum neceflarium & moderatum.
tranfgredientibus : quse omnia amatores mundi ad il-
lecebras expetunt oculorum > forasfequcntesquodfa-
ciunt in tus , relinquentes à quo faófcifunt, & extermi-,
names quod faóti funt. Inde ctiamin clauftris quorun-
dam monachorum> gröés &lepores > damulae, &c cetui,
picç & corui,non qtiiderc Antoniana vel Macharianain-
ftrumenta, fed muliebria obleófcamenta; quae omnia ne-
quaquam monachorum paupertaticonfuluntjled curio-
forum oculos pafeunt.
C a p . X L I I I .
De meriori curioftate.
CV r i o s i t a s interior in tribus confiftic , inap-
petitu fcilicet noxiae, vel inanis feienrise -, in per-
ueftigatione aliensevine, nonadmittendum , fedadin-
uidendum fibona eft, vel infultandum fi mala , vel
ccrtefoja curiofitate tantum, vt fçiatur, fiue mala fit flue
bo.na; poftremo incuriofa quadamfeculatium rerum,
Velaótuum agnirione. Ex quibusojnflibùs, mentibus
eaptiuatis non modieus labor innafcitur. Inde eft et-
iara -, quod cum tota die inanibus fpe&aculis dediti, vel
rumoribus attdiendis intend > à nobis quodammodo
exierimus, reuertentes * iterum ad nos, vanitatum imagines
in troducimusi & co * plenum fimulachris, ad locum
quietisferentes, nodes ducimusinfomnes,variaque négocia
inipia pfalmodia, vel orationibüs noftris , otiofis
difeurfibusordiuamus. Eft adhuc aliud curiofitatis pef-
fimum genus »- quo tarnen h i foli »■ qui màgnatum fibi
virtutum confcij fu n t, attentantur ; exploratio fcilicet
fuæ fanditatis, per miraculorum exhibitionem , quod
6 ^ eft Deum tentare. Vnde y Non tentabisDominum Dpum
tuuin.
C a p. L IV .
De quorumdam fententia, qui exteriores labom ebaritati, &
inter tori dulcedun duimt ejfe con-
S E d affiduis (inquies) vigilijs corpus tabefacere,qup*
tidianis laboribus carnem affligere , viliflimis cibis
membrorumlabefadarevigorem, non folum non mo-
dicilaboris, fed&e i, quam tantopere niteris cotnmen-
dare , adeo charitati conftat effe contrarium j vttotam
mentis fuauitatemeuacuans , omni earn fpiritalidulcedi-
nereddat effeetam. Haec eft ilia ridenda quorundamo-
pinio, quifpiritalemdulcedinem in carnis quodammodo
fuauitate conftituunt,aiferentes corporis amidionem
contrarian» efle fpiritui, exteriorifque hominis paffiohes,
interioris minuerefanditatem.Cumenim (inquiunt) ca-
ro ac fpiritus affedufibinaturalicohasreant , necefle eft
fuasinuicemcommunicentpaffiones,acfiimpoflibilevc
non huiusoppreffione alterius hilaritasperturbet;ur , ita
vtinilludgaudiumfpiritale, mceroris quadam auXietate
deiedus, fpiritus nullatenusvaleatrefpirare: Acute haec
velinueftigarividentur,velprobari. O rempudendam!
vifceribus,acumine falutari debellàt. Ego prorfus
contrafehtio,audaderque pronucio carriisafflidionem,
fi fana praecedat intentio, & fuerit feruatadiferetio, quam
tamen non propria coniedura,fed e»templis maiorum ca-
pereoportet,nèforteremiffio & diflolutio fub colorefe
diferetionis oppallient, fic (inquam ) carnis afflidionem
non (piritui contrariam, fed ncceflariam jfed nec diuinam
minuere confolationem, fed potius fentio prouocare; ad.-
eoyt hàec duo femper aequariinhac duntaxat vita exifti-
mem , exteribrem fcilicet tribulatipnem, & interiprem
confolationem. Quidenim ? Forte Dcustiiiicdiuitijs, ôç
delieijs affluent!, (u* confolationis dulcedinem impertit,
qua à pauperculo fuo,pro fe quotidie moriente, rigida cé-
furafufpendit? Abfit,abfit* Abfithocdeillpdulciflimo,
fuauifllmo , compatientiffimo fentire vel credere : fed fi
ego dico,pbtesforfitandubitare ? fiautem Chriftus dicit,
haereticum eft non credere.Quidergo(inquis)tuçne fen-
tentiæ magis,quam propriæ credam experientiae ï Et quid
fi alius,longealiùdj feteftetut expertum ï Çerteillc,quo
magis aftligitur, eo maiorem diuinae dulcedinis gratiam
experitur.Plane cuivult miferetur.
• C a p , LV.
Apoftolica &j>rophetica au^ontate,pratniJfa fententia con-
futatur.
A Ccedat ergo illeathleta fortiflimus » teftis fidelifli-
f \ mus, difputar or egregius,in quo. Chriftus loquitur,
! qui quotidie pro Chrifto moritUr,quiomnem tribulàtio-
nem patitur, cui foris pugnae, intus timorés, qui caftigat
corpusluum* &inferuitutemredigit, quinon gratispa-
nemfuum man ducat, fed in fatigatione node &die bpe-
ratur, cuius manus & fibi, & qui cum eo funt, neceffaria
fubminiftrant, qui deniq; in labore & *rumna> in vigilijs
multisjinfame&fiti, in frigore nuditare fub fignis Iefu,
! acerrimus miles infudat: illefinquamjhanc dirimatquae-
ftionem,& vtruni tanta tribulatio, tam mirafatigatio, co-
folationem ei fubtraxerit (piritalem, oftendat, Dicat ergo
Paulus, vtrum fiios in prasfenti tribulatione , pius ille co-
folator fine confolatione relinquat, & haerefim Iouinia-
ni iterum pullulantem,fua audoritate pr^occupet.Perni-
ciofior tamen haec hærefis, quant Iouihiani videtur j nam
cum ilia epulas abftinentiæ æquarit, ifta præponit. Ergo
qui maiorem diuinæ dulcedinis confolationem, in carnis
fuauitate quam tribùlatione cohftituunt, Paulum audiat
dicentem. BenedittusDeus,.&pater Domininoftrileju Chrifli,
pater mifericordiarum , &Deus totius confolationis , quicon-
folatur nos in omni tribulatione noftra. Siue ergoieiu-
nijs macercmur, fiue afficiamur vigilijs,fiue laboribus at-
teramur | benediâus Deus, quiconfolatur nos in omni tribulatione
noftra. Et fi lapidibus obruamuf, etfi vinculisaftringa-
mur,etficædamurvirgi$ , etficarceristolercmusangu-
ftias i benediftus Deus , qui confolatur nos in omni tribulatione
noftra. Fremat diabolus, fieuiat mundus, infedetur o - 1
dijs, aggrediatur m àledidis, diripiatfiibftantiam,com-
maculetfamam; benedïiïus Deus,qui confolatur nos in omnitrt- \
Tfil-ïî-W'
buldthnem(lra,vtpofimiB(inq}iit)&ipficmfoUrieos,qu'tmo- ritatispcoficicrlihertatem.-atfifctuens fpijitu.fidiligcsac
w»iprf/arrtj«i*t.5thicnonhisqi|iindiaitijs&dcHci]'s,fcd
his quiin oroni pteflara funt, Clam confolationem pro-
mittit.Et nihil quseftionisrelinqueris adieci i.Quoniamficut
abundant pafiones'Cbrif tin nobis y ita & per chrifiumabundat
confolationofira.
Quid manifeftius? Hoceft plane quod paulo ante dixir
mu^duo fcilicet haec coaequari,exteriores pafTipnps.&in-
teriores confolariones.Denique Salomon, qiiibus diuina
confolatio fit infundenda, myfticis verbis de,clarat dices.
Dateficerani mcerentibus,&vinum hisquiamdro anitnofunt.Bi-
bant & obiiuifcantur egefiatisfuat&doloris non recondentur dm-
plius. Aperre his verbis vinum illud,quodla!tificat cpr ho-
minis, non otio difft)lutis,non diem in cach|nnpj& fabu-
lis expendentibus j fed his, qiiiamaro funt animo repror
mittitificeramque illam,qu? de pomis nouis,& veteribus,
quaeinfponfi delieijs fponfa conferuac, conficitur, non e-
pulantibus & potantibus,fed propter anguftias huius vitae
mcerentibtis, & egeftate & dolore laborantibus , pro-
nunciat efle donandam. Bibant(inqmt)&obliuifcanturege-
flatisfiu',\%botis videlicet magnitudinemjdiuina confolatione
aflerens minuendam. Cui fententiae apertiffime
concinit i?fal mifta. Secundum multitudinem{ inquiensj dolo-
fum meorum in corde meo, confolationestua lattficauerunt anipfal.
76.4.
mammeam. . .
follicitusjfi difererionisvirtutefudatufe, afliimptis fpirica.-
lium exercitior u inftrhmentis, vitio'rum germina ab agro
cordis fui poteter euellat; inäures confcienti^ purioris ci-
tius refpirabir, ac iügo cupiditatis excuffo, ac oriëre depo-
fit <ipaffiouu,inueniet quia iugumDominifuaueèfi& onuse-
iusleueefi.
O copfolàtip quae infirmos fanat,debiles roborat,alle-
uat defperatosilpfa eft ebnfolatiogemetibus,paufatiola-
borantibus, tentatis prbtedio, viaticum itineraa,tibus,.
Quam qu id err. confolationem ill! fibi a d im u n tqui fta-
tim ad ptimos fudores refilientes, vel in priftinnm torpor
temdeuolüuntur,vel viles quafdàm cbnlölationes in cre-
bra eonfabülationeivel âmicorum vifitàtione>vel certé in
ptbpriae voluntatis libertate conquirüht; Quas eonfola-
tionum fordés fantlusPropheta<:onternnens,Re««it ( inqiiit
)confolarianimAmea. Quid ergo ? Sine omne confolatione
tëli&us es? Abfit. Manor fui Dei, & déleftâiusfum.Nc-
DIVI AELREDI
ABBATIS RIEVALLENS
mo ergo arduam illam viamj quç ducit ad vita,exhorreat.
Nemo remiffionern, quam femelabiecic, timidainfelici-
tate répétât jfed ficut ait noftéf lçgislator,fuftinens nô lafe
fefcat nec difeedat, feiens, qüiàfecundum multitudinem
4aborum,quos tolérât pro Chrifto, confolationes cius ls -
tificabunt animant illius. Verum guftata dulcedine fpiri-
tali,non ftatim otio diffoIuâtiSi moxenimè latere fpirita-
iis infùrget Amalech,non ar mis,fed orationibüs euincèn-
dus. Quotiesenimintétarionibusanimusplus nimiqfa-
tigatur, follicita oratio num deuorione aq materna vbera
Iefuproperandum, ex quorum abundantialactibi miras
confolationis eliciens,dicascumApoftolo.Bewe*fi#w*D£ftf,
quiconfolatur nos in omni tribulatione no fra. Et Sïçutabundant
paf tones Chriftin nobus, ita &per Cbriftum abundat confolatio
nofra.
C A p. 'LVXÏ.
Quantafitin voluptdtum contemptu, viäorta^ iucunditas.
SIcque probabit expertus, non modo nullius laboris,
imo fumm* efle iucunditatis, pudicitiaè fuauitate per-'
fundi j quan qua onerofum fit naturalia in centiua ,immu-
d aq-, defideria •, qu s de concupifcentia carnis emergunt,
fraeno temperamix cohibere. Similiter non fohim iucun-
düm,fedinfupergloriofum,cumgul^fueritcóncupifcen-
tia fu p er ata no n fe feruum fui ventris, fed Dominü in tue- jr
riiilla mira exultat iohe tripüdians. Ego autem didici in quibus fhil^
futhfuffctensefe.Scio humMiaftfcio&abuhdare^vbic^Scin o- I
mnibusinftitutusfum) & efurire,&fatiari,&abundare, & 'I
penuriampdti. Sed & amor carnis fi fiierit perfekte fopitus,
velcerteigné diuiniamorisabfbrptus ±nullus eritinexre-
rioribuslabor-, quia no prodérit méns eius aflliólione tur-
bari, cuius nön poteft dileólione diflolui.Suauitas ergo hi-
gi Dominici j öcleüitasoneriseius, involuptatumcontemptu
cojnfiftit. Nemo,ergoaéftimét maiorem in vitijs,;
quam in virtutib us efle dekiftationem;
Quomodo charitas& cupiditas inprofeienteoperentur.
HActenus haec forte non inutiliter praemifimus-, quae
omnia fi attente,fi diligenter, poftremo fi humiliter
infpiciatur,erit ni fellor perfacile intueri, cqnuersü quéli-
bec ex noua charicatis infiifione, alacri conacu, ac leuifli-
mis quibufdam mentis fuae niotibus ad altiora fuftolli:fed
cupiditate deorfum premente,& omni, cui inhacferit, na-
turalipondereadimafempervrgente, inipfofuoconatu
nonnihil laborare ; & quanto frutex pernitiofa altius in i-;
pfis animaereceflîbus, radices infixerit,tanto inearu auul-
fione maior difficultas, perinde in afeenfione minor facilitas.
Sed ficut piger quis, ac defidiofus, acagticulturae
impericus agru fuu m,parualice,t ex parte tribulis, aç fpinis
obfitum tardius euacuat,& emundatiimpiger aiit ac folli-
IS SPEC VLVM
. C H A R I T ^ T I S .
Epiftola cutufdam ad Aelredum defequtntt opere.
STquidem fan&orurri virtus permaxima
humiliusifedfivera,fedfidifcreta: neque
enim hm^flh25 in parte conftituenda eft
mendacijmecinobedientiapfacrilegioconfernanda.
Rogaui fraternitatem tuam, imo
prxeepi ,iroo fub atteftationediuiui nominis adiuraui,yc
mihi pauca quxdam feriberes,inter quae etiam quorudam
querimonijs, guide remiffioribus ad ardtiora niruntur,
obuiares. Non aamoo,no reprehendo cxcufatiopemjfed
prprfns ob.ftinationem accufo.Fuerit humilitatis excufaf-
fe;fed nqriquid humilitatis eft non obedire? nunquid hu-
militatis eft nonacquiefcere ? Imo quafi peccatum ariotandi
ef repugnare.&quaftfceltts idololatria nolle acquiefcere. Sed cla:
mas feminepshumexos grauifarcinxfubducendos.cau
tiufq-, onus oblatum non fubire,quam fub fafce,cum fub-
ieris.ruere. Sit ergo grauc quod iubeo,fit arduum,.fitirh-
poflibile. Sed nec fic ex^ufatidnem babes. PerfiftoinfenT
tentiamea;prxceptum ingemino.Quid facies? Nonneis,
in cuius verba iurafti,Sciar, ( inquit) junior hoc fibi expedire,
&confidens 4eadiutoripDciobediat?feciftivtiqi
quantum debuifti, fi non plus quam debuifti: quoufqj licuu,
procefliftKCaufastuaeimpoflibilitatisoftendifti,diceste
minus grammaticum,imo poeneilliteratum,quide
coquinis, non de fchplis ad eremum veneris; vbiinter ru-
pes&montes,agreftis & rufticus vi<ftitans,p.tq diurno pane
in fecuri defudes & malleo ; vbim^gis difeitur filere
quam loqui ;,vbi fub habitu pauperum pifeatp^um, cp-
thurnusnonadmittiturOratorum. r f •
Accipio gratiflime excufationem tuam, quadefiderij
mei feintiilam augeri potius fentio, quamextingui; cum
citus,achuius difeiplinae induftrius, etiafi oem agrifuper-1 dulcius mihi debeat fapere,fi id Pro^ C n i r i r n ! San
ficiemoccupaueritivepriudefitatemcitiuseradicat,acde 1 iu?libetgrammatici, fedmfcholad^icet'sSpiritusSanfterili&
ihfflecundo,pinsuemreddic&vberem;ficnimi- fti.-curh forte thefauru ob id a eas,inva e ’ _
ru abrenuncians quis mudo,fi tardus,fi tepidus,fi fuas pur- r limitas fit yirtutis Dei non ex te. quoq, q
gationis minus fuericcuriofus,quanqinfieculo minus ex- dum, quod quodam prxfagio uturoru ,
tititinquinatus,tardus in confcientixferenitatem,ac cha- j translatusadetemum?cuiforcea oranam egia o mo