. Qu« foegràiLi.
Card.
B
Neque enim rrancifci noftram, fedipforum geftimus glo-
riamjne inanis gloriæ recepta mercede inuenrivarii, rneri-
tifque indigni, poena vero dignirepetiamur. Centefimi
igitur exordium capiemus.
IN L I B R V M D E IV B I L E O I A C O B I
C a r d i n a l i s , I v l i i
Rofei Scholia.
TAcobi S.Georgtj.Cumegodehocquifham effet d'tuaddubitaffem,
t undent cj,iliumBonifaiij VIH.nepotem velfratris, velfiororis
filtumfuijjeftatu ffem : eccereperio inlibroquodamvetuftiftimoM.
S.in quo omnium Car dinaliummemoriacontïnetur,quifnam effet
I ACORVS btc,necàmeaauflorisilltusabhorruitfententia,liber
efi in multibus Alphonfi Çecharelliytridoflifiimi, cumin omnibus
pene liberalibùs artibus, tutn inmedicmapretfertim. EaveroquA
j in libro babebantürhacerant.1 A C O B V > Caietunus Anag.Diaconus
Cardmalis s. Georgij iri velabro fuit nepos Bonifacij 'V III.
Pap£ , a quo fuit creatus Cardmalis, in prima creatione Cdrdina-
liumabïpfiofacta anno M. CC X C V . Pontificatusvero primo, in
quatuor tcmporibus aduenttu Rom. Hacille,cum igitur ea effetau-
hontareapudPontificem,vteaapudiüumplusvaleretnemo:fcripfii\
hiftoriambanevniuerfam, vt temporum-ittorumfty lus éreruditio !
ferebat.brat emmbac vetuftifiimorum temporum lilcrunie^ndmo,
vtquo magis doquentiaftudïa iaccbantjta maxime Philofopbia &
Tbeologirftudiaflorerent.Nampofi oflauumannum à quo bac qua
de lubïleo dicunturgefiafunt, obijt iUefubtiltfiimus &acutifiimus
loannes Sertus decus & ornamentumfamilia D. Francifci : fuit & !
jjstemporibus Ietrus de Palude, floruit Alexander de Villa, Conra-
dus Domtntcanus,Henricus de Gandius,quibus omnibus maximum
lumen Theologia vniuerfa illuxit, bot uni credo dificipulus lucobus
bict autantJibi eruditionem &gloriàm comparauit. .
L i b e r in c i p i t . ] Additur,indpity & adcalcem, liber
explicit: quimosnoneftampliusinvfu, fedpropriusittorumtem- ;
porum fuit.Ita enim in libro quodam Alexandre Fornefijlegiturjn-
cipit libergeometries, arris conditusdDominq Gêrbefto Papa
&Ph11ofpp:ho,qui &Syluefter Il.eftnominatus. Quem ■
locum eo attuli, vtquodvoluideclararem&confirmftrem : & vt
et iam pat eut ex Onupbrio, vterrarit Platina exijliinans eum Pon-
tificem diabolic a domtnandi cupiditate fuiffe imptdfum, & eum
tandem Fonttficatum adept us diabolum fcifcttaretur, quamdiu ea
omniaqua bic adfert interpret adwyltieft.I I .referendafun tin Pon-
ïtficatu vtfltiruseffet yrefflondit bumani generis hoftts ambigue vt
folef.finonattigeris Hierufalem diu viues,&iumDei nutùfaflum
èft id quod fer tur in Bafilicafiait fla Crucis, in Hierufalem Romafia-
crifiiaret, factomornmunifieftahm cogmmit : Ac cèrtefabulant
miratur Ohtipfrrm dofltftmtu>, érdentonftrat, ex Annoniolib. 5.
derebmgeftisPrancorum,cap. 46. & aliisfiflumtotumcffe. Quo-
hiam veràtemporibus illis, pauct étant Mathematici,fi qui ijs difci-
plints operant dediffent Magi, & Necromantici vocabantur. De-
monfiraijttealibitkloanne, vtfuiùtimpofittim Ecclefia Rom.fed
de hoc tpfe légat (if.
I n \ o c a t a i t a q j E.]Mir4 piet as oflenditur illorum tempor
urn: & certe, banc raitoneni inuocandiTrinit at em initio operant
Cbufiianumeft, cumitaetiamdeDeoditturus, Dionyfius A-
reopagita Athenienfium uidiciorum fplcndor, &.ornamentumfue-
ritexorfusiTrmitas effentta Deitate,bonitatefuperior,diuin&Chri-
fiianorumflap ten tialtux,dirige no i iritpfumfupertgnotum, & pra-
ffilgensexcelfuwq. myfticorum eloquiorum ctilmen.
I n n s or m.] Qttam ntodeftebifioriapi,rem nouant
pofierts & inaudit antfierir turns loquitur. N on ita ij qui vt libros e-
dant,nihilJpeftaittquod ttouum, quod inauditum, quod vtile,quod
pojieris demumfructuofiumfit. Ego certe ijs affentior qutpropnum_
Cbriftiana modefiu effe arbitrantur,nonfiuapofieris dare,fed a mas
imbus adepta,&explicata fieruare.Et id turn verum eft in omnibus,
tu m in ijs qua ad Ecclefiam jpectant, vr egregiè V in cent tus Linnen -
fisjeribitydequo offert tile exempla,qutbus ad id imitandum inflam-
rnemur, hie vero, & nouitatem in bifiqria in doclrina de Thefiauro,
& mdulgentia matorum nojlrorum auctoritatem, & admiration
tient i ei diuinitus comeffa fiequutus eft.
N e G^VR. EN IM NAN CISC'! NjOSTRAM. ] AtCOltWO-
datamrationem adfert, curfibi ^Det, dtnorum^auxilium iniplo-
ratulum putarit, quod non ad fui ipfeus, fed ad Dei gloriam opus re-
ferret ,nec ahum expe floret frtidum labor urn fiuorum. Exemplum
certe mirificum omnibuspietatis &rdigionis., btquidtth Ægyptij
iplicum veÜentdóflrinam dejertberi, torts vbernmam copium cvelo
delabentem exprintebant, quodcogmtionemfcientiamq3diuinitu$
in bominum mentesdelabiarbitrarentUr.Quantobremmehto3Deo
Opt.omnium donoruni gratia flint babenda.
ANceps & pene ci tra opiniönis fidem de proximo
Dunefbturo centeiimq,cummillefimuintricenteli^
mum præ foribus (fccuriurum monebamür,ad Rom.Pön-
tificem delatus rumöradueneratj qui tantam eins fore aii-
ni viip, vt quo Romani ad Prindpis Apoftolorurii Petri
Baiilicam pergentes j omnium pleniffimam peccatorum
dilutiphemfoxtirentur,pöllkeretur. Hinc vetuftorum re-
uoluilibrorum monumentapiüs pater edixitj quibus,eiàs
quod quærebatur, nee ad plenum in lucem venitcogni-r
tio:forlitan ( patrum li liceat tetigiflefamam) exdefidia;'
lèuex fchiirnatum.vel bellorum ,q u o Roma iæpiùs vafta-
rijlugerepotiùs quam mjrari vacet libris deperditis j feu
quia nee taptùm veri taris vt opiniopis fubeiat : in Latera-
nenfi Patriarcluo,eodem refidente Prelulejçeptefimus o-
ritur. Mira resftotapenè prima lanüarij die, nouellæ my-
\fterium remiflionis occubuit : prPçliuo verb in-veiperam
ible quoad mediæ fere no <5tis intempeftæ iilentium, par-
tiufnque eo Romanis patefaâ:o j frequentes ipli ad lâcram
B.PetriBafilicamproperant:qpprelu,altariaftipant*,alter-
natimque,ie(vt vix accedere ras eilet) impediunt Ptanqul
ea,breui finienda,diei expiraregratiamvelmaioremau-
tumarenr. Acceilerint ne ÿ moti, cum aliqualis matutinus,
de centefimp ièù Iubileo, in B^liçàto^tuscieretlèrmpv
iponténeiuaiara (quod cretduHt^ magis proximum eft)
cceleiHtradiPutu,quic^rirefi5nitranfada memorare t,vel
äd ventura diiponeretjliaüd nihil ambigentes, affirmer
musJjs initijsjin dies, ciiiium exteronimque fides &pere*-
grmatio augeri coepit;qu i buidam,primo centefimidie, o-
mniumculparumiordcs dëleri ailerentibus'j cæteris; an-
norum centum,indulgentiam fore. Sicque,fere vique ad
Bimeftre tempus: & iimiliter,die,qua tori orbi venërabilis
feüelatur effigies (vulgo fudariumteu Veronica dióta)lon-
ge plus Iblito compadtis turbis conuënirent 5 vtrunique
4ubijfperanteseraht. v
I n L ateranens i.] Hinc luce clarius apparet,aliquandö
Pontifices incoluïffeeam partem adium ad Lateranefiem Ecclefiani,
cuius ruina cernuntur ér nunc. Eft vero ratipni nyiximè confienta-
neûm amphficaffe & exdr na ffe locum iUurn adificiis,Conftanfiinum
Itfiperatorem,decuiuspietate&liberalitatetnemini me mult à vi-
diffe,in quodamlibrovetuftifiimoM.S.&nonnul'alegerequifqué
poteftapud Platinum in vit am SyluefinprimiyquiUcus etiamvim
maximum habit urns efi, ad cor um confiât andamtemeritatem qui
! negant Conftantiuni a .syltteftro baptizjtumfuiffe : quanquam de
hoc egregiè Card Polusad ealeem libelli fui de Concilio, vt vero ad
propofitum reuertamur,non dubitanditm autem eft illam aliquan-
dofuiffepdem h'ontifi(iam,qiiod & confirmai hic idem qutor,pau-
lopoft,adcalcennapitisquartivbi a it , etiam confiftortum fiuiffe.
QutverocaufiasWiaationislociyVel quia primus mutant ades ficire
volueritylegat aliosmonenim ad nos Jpeflat iftud docere. F latino
veroinloanne5. itaficribitloannes,itaqUevtrfingularis religionis
&manfinetudinisvnoomniuconfienfiuPont.creatus inEcclefiafial-
u at, qua Coytftantmianus appellat ur ad Lateranum}qui textus va-
netatem ifiam illuftrabit.
P a tr ia r ch 10,] Onupbrius,vir in bifionis veter urn maxime
exercitatus, quirurfus edidit vitas Platina & illuftrauit an -
notatto'nibusfiuuùtavt mibicerte praclaram in eooperampofiuiffe
videatur.Isannotationibusfuisai vitam Bonifacii 3. tammulta
teftimonia de Patriarcbaliumfiediumpriuilegits offert,vt putidum
fit aliquid addere. Legat ur ille, lotus eftenimdignus quilegatUrv-
bi multisprobatur Romanam ecclefiam primum locum obtinuiffe.
Svdarivm SEV vERONiCAM.] Eft Soluatortsimago,
ad ingreffum portafianfla, quo religiofifiimèafferuaiur,oftehdi-
turque. Et vero cumfiemperfiuerit, e'mmaximapietas&obfier-
uantia, turn tempore Nicolai yapud Platinum legiturmaxima.o-
iwium bominum frequentia colebatur. Nam ita ficnbïtür invita
Nicolai 5 lam utttgerat annusiubileus, cumfubitotaritamultttu-
do Romani venir,quanta nunquam an tea, vnde cum femel è Vati-
catio vifia Saluatoris imaginead vrbemrediretuxffafla obuiam mu
laquadampetriBarbtCardinalts. S. Marei, cam nequevenien-
tes neque re deunt es.oh infiequetem multitudinem CAdftepjffentyCaplatina
11
Bonif- 8.
dentevnoatq3altero fupermulam ifiam iam a multitudtne opprefi-
fiam,ad ducenta bominum corpora & equos très obtrita& fuffot-
tain ponte Hadrtani confiât.Rèliquaeo loco legantur.
\ T Erum promotor nofter Dominus Bonifacius 8 .fum-
V musS. fan&æ Romanæ Ecdefiæ Pontifex; vt erat
ingenio yigili,refertufqj fblertiajconferuabat hæc omnia,
conferens in corde fuo fiioqj more.j pnefentia dumhaud
pfohibebat, frequentiamacceptamelle coniiciebat, ve-
nientumqifirmabatvotum.Ncc viuuspraeteritorum de-
fuit teftisj quiperegrinationis fuæ centum & feptem aflë-
ueransannPs,multisetiameodem Praefule edrara (qb id
ipfumafdtis) aftrueret ï méminiflè, patrem alio centefi-
mPjRomae (quoufq;,quemfecumdetulitagricola, fuffe-
citvi<Slus) ob indulgentiam mpratum : feqj admonuiffe ;
vt,fi(quodnonputaret) adueniffiet; vt venture centefi-
mo,Romæ nequaquam puer adeflb pigritaret : Nobifque
idemfcifdtantibusintimt, vnaqiiaqueèiufdem annidie,
illiç centum annorum indulgentiam lùcrifieri poffe, ob
quam peregrinaturusaccefTerat. Aft, Romæ, pleniffime
dilui culpas j apud Gallos vulgate credi : tanti æui duos
adhuc dicecefis Beluacenfisjplurefq; alios Gallicifoli fu-
pereftè, quimerniniflentnobisaflertum. Quorumdam
ver-oadipfamprincipis Apoftolorum Bafilicam, dierum
trium peregrinationem oppôrtunam re cenfe bat autuma-
tio centèfimo , vetuftamiierationeperituris: fed.vtiam
nobispraeta«5bim,iniismultiplex lama vacillabat.
IGitur de centefimi noua iam ad plénum digefta mate-
ria,âcrum Patrum confultafle ccetum, nolentem ex-
D
jringuereSpiritum,præfulem,fauoràbiliterq;^)b\Apofto-
lorum mérita, relponfum, confultantimemoramus.
Quamobrem quolimpidius feriptogerendæ réi claiefce-
retveritasj exararilitterisconcedendum difcutiendifmq;
priuilegium i uftum,ipfius fepiufculeforma interlitä ac ex
hocpolitiorefa&a, poft collocuciones ad concilia præ-
uias : eamPatres,manere,ingyrumconfulti,fuaferejdiffi-
nienfquedeçreuitPræful,cuiuseamenseft: Bafilicçprin-
cipis Apoftolorum De i, ipfa tantum fama crebrefcente,
tame tiiincertUm centefimum indultum illibatumqi fiib-
fiftere. Quinimo*, quibufcumque venerabiles Apoftolorum
Ambo nos
nodjcpul
;pitvnh' vb-
camus O-
nuphinin-
terpr. vo-
• E c d ç '
m m
!>iuencs .
iguntur..
c-fcauin
motibus.
Perri& Pauli Bafilicas j extends, quindecim j R o manis,
diebustriginta, yifitantibusj quoqùp ccntefimo
vberrimam omnium peccaminum abolitionem imperti-
ri : fhnftiferam,liquidem fi pcenitentes & confeffi, velin-
fraid temporis forent, quamneeiustenori celeturvetu-
ftas. Alttramq-, ipfiiam tadæprincipàliformæapodaueâ:
‘quia^us&inobedientesfcifmaticiqijextorresnùntjfuis
vtriufque infra compledi verbis extimamus. Hæc eoram
decernente Pr^ftile,Patres confcij etfi mulfitarenc, clam
cætëriserant. Publicandiaderattempus,Cathe^ræBeati
Petri celebfitas : offerendum principii, in fuo quam alibi
fioneftiustemplo doneçpublicatur, fericïs aureifq; am-
- boni drcumfiJta,qüoRomanus Præfulpatrefq; cOnfcen-
derant,orationeque fadta ad turbam grande lætitiç mu-
nus litteræferiæappenfis bullis difTetuntur, quæ etfi Lé-
tcranæpriuS datæcontineretur, illic tarnen datas apud
fanélumPetrumfuis iuflit Præfullitteris afçribi, altarique
impdfitumdonumnonimpari forma Doétorum Gentiü
•Balilicæmixtum. Eain certa Iubilei luce iubilans popu-
lus acclaniare veniæ fpe Deum reducitur, ac quiq* eo dierum
explendumnumerum accingitur.
HÆc mora fotius orbis caput Roma ciuitatispopu-
lus,nullo fexus vel ætatis dumpubertatis annos ex-
egiflèt difcrimine ad fùorumpatronéïumBaifilicas,quoad
dierum interuallum finemaccepifîfet curfitabàt. Nec de-
fiiere innupcæ,die ob virginitads pudorem domi virorum
afpeélibus obte<ftæ,node fub fidamatronarum euftodia,
ad facras prin,cipum ædes:migrânres,quid mirum?cü fàcri
coetus primu quifq; in idviueretvel fènilem çtatem ageret
vifitando,vtipfis exemplar eflètfà eile, nempe quimaiorü
exhorrârioiiüin præeeps ruuht,: ipförüm vita diriguntur ;
I multoq; falubriusmorib. qua verdis minores informaie.
i Necme laboriofum forijnèc-virtuofumreddit:operari vero
noncâdifficile,quaquovirtus.pariendaeft, opufqj fane
* B iVl toth. Vet. Pat.tom. 13.
latum dum poflîbile ex alterius operatione confpicitur.
Nec forfan tulere obliuia,qüod perfçpe eiufHem lueis mane
poft confiftorium, magna ætaté maturiPatresvtram-
queBafibcamvifitauerint : Nobis vero magis quod ipfie-
gimus votum, non vt magnum, fedvtmotiuumpofteris
pandamus. Concefla quidem indulgentia cum trans T y-
berim iuxta Ecclefiam Dei genitricis, vnde in Saluatoris
noftri natiuitate, largo riuo olei fonsvfque Tyberimfca-
turifïcperhibetur: Iamdudum tâbernammeritoriam di-
élam,vnde que nobis natiuæ ac patérnæ originis orfus môr
ram trâheremus die bus triginta continuis principum v-
tramque Bafilicam peregrinationis caufa ingrefïi fùrnus,
nee minus fæpius priuscadëm die Lateranumad confifto-
rium matudnaluce properantes.
I v-xta E c c l e s i a m D e i .jg e n i t r i c i s . ] Platina
in vita Califtiprimi ita ficribit,hune adificaffe Bafilicam in tranfty-
berna regione in honor em B. V irginis Dam a fus ficribit, non tarnen
credid.nm banc illam effe, quam bodietamcelebrem& amplam
cernimus ,cumea tempefiaieob crebras per fequutiones occulta effent F
omnia, & facettapotius ata, eadem abdita & plerunnfcfubterranêa
quam apertis in locis acpuolicisfierentfiiàc ille. fgo verofi turn illam
ibi tarnenfuiffenon dubito, cum ittudquod diuinituscontigitibiac-
ciderit.
O l e i fonf.] Idipfiumetiamnunccelebrimemoriaconfiât
faflum fuiffe y & Platinam Chrifii vita quaprima efi & debet effe,
apud ipfum itaferibitur : è taberna autem meritoria in tranftyhernia
regione ex terra oleum crumpit,vt ait Eufebius,Eutropius,vt notât
OnuphriusfiuxitçfetotOyVelfineinteruattô Chrifiigratiamgen-
tïbusyid vero templum exornatum nun*eft,a Iacobo. Sabetto Car- Liy h
dinal.amplifi.&fiapientiff.cuius fidei creditifunt iuuenum concio-
rtibus y fed quod ad oleum fpe flat miraculum putandum eft, licet
Strabo ita feribatin Afiadefcriptioney ijprope ocbumeffodientesolei
fontem inuenerunt : nam verifimïle quidem efi , vt nitrofa quadam
& aluminofa é r fulpburea & bttuminofa terrant perfluant, ita
quotfepinguis inueniantur : Raritas enim efficitadmitationem, at
boc ego &rarum arbitrornecà naturafolumprofiuxiffe, cumalta ^
eo die contigerint, é r ipfeAuguftus Domini appettationemvt homo
declinauit.Orofius lib. 6x.zz. PlatânChrifto.
O Quam ciuibus nondum Romam ab exteris vento 'Cap.j.
Concurfus
'Opulo-
um Rom.
Iub. caufa.
maturare viam,opportunumetenimper Italiæ, Vn-
gariæ, Alemaniæque plagas,, quitus & alias Apoftolorum
pecegrinatio notiör, centefimi indulti rumore, quam o-
tiüs inualefcente,'catematim populorum turmx e veftigio
vrbem ingredmntur tanta numerofitaté , v f quocunque
pergerentexerdrwwexÂwenvepræfigurarent. Nam&intra
&êxtra vrbem moeniacompaétamultitudoaggerebatur,
eo amplius, qüo magis in dies erat proceflum : Plurefque
multitudine oppreffi deinde remedium etfi haud penitus
fii ffi riens fàlubre apppfitura fàéta in moenibus a lta, qua
peregrinantibus compendiofior pateret via inter monu-
mentum Romuli ac vetuftum pbrtuminopinus Romipeta-
rum concurfus cumtribüs ferme menfibus ipfis in vitae né-
ceflarijs abunde fuffeçiflèt Roma, inediam minariccepit,
præcipue quia multîtudini nec furni neeprouentus, n ec
'fuffiturææftimabanturmoræ: vulgique opinio ne redun-
dans ex pluuijs aliquantifper Tybæ nutriebat: -licet reuera
r e ifrumenrariæfatisforet, duplicitarnenremedioocius
fiibuentum eft,vno namque priusRoinam-frumêntum vi-
cina oppida^fblita ea tempeftatepancm ferre iuflà. Altero,
nam & afpernati cafam fë animaliaquç venientes onufta
efeis eohferebant, dato ex ijs breui prouidentiæ fpatio re-
integrata neceffitas adëo y t môlendina,fiiïni, panifque e
caniftris in vicis venalis fuperero^nte/fàtis eflènt. Nec
-quod praefentes vehementer mirati fprfan miratüri venturi
forfan vehementius fi coaeeruatam lioc Cenjiefimo
mulcitiidinem ifiteïhgerént per totuni Iubjilei gyruin, née
Romæ cibus potufve defecerë,quia&in,effismagna,.yi-
noque torcularia redundauere, magnaque fertilicas, nifi
duntaxatcarioribus rebus feéëis Oétobri pluuijfqueautu-
mnalibusremanentibus jië d nec quicquamrerum pretia
j deuotioîïem Dominici quæfitum inuenitur caufàndum
talibus nunquam terracum fpatijs omnipotentis Chriftia-
nitaris , omnium fùturarn prouidens verdeem Romam
conftituit, vt ibidem & pro femet acGentium turbis exu-
Marc. 6.
Suc. 9.
P/Â/.84.
bera