14& TiicoUi CdbafiU
fand* mcnfs non condemnandumexhibeat, purum ab
inquinamento carnis 8c fpiritus: aos aucemqui vnapre-
cantur, fideles, vteffe myfteriorumparticipesdigniha-
beantur, abfque reatu 8c conderanatione, & picecerea
cpsiorum regno dignibabeantur. Et orationisrurfuscau-
fa eft Dei gloria, in quam omnia facere iubet Paulus, di-
cens; Omnia in gloriam Dei facite. Hie fit, inquic, nobis
temper fcopus, Deum glorificare. Agricol* laborumfi-
bifinemproponunt, frudtuum produdtionem, propter
quos lubenter laborant: mercatoresautem lucrum, 8c
alij aliud. Vos autem in omnibus quae fadtis , gloriam
Dei qusrite. Serui enim fumus , hoc Domino deben-
tes minifterium, vc qui pro ipfo.&ab initio conditi fumus
, 8c poftea empri : propterea inuenies Ecdefiam,
Dei gloris vbique curam gerere, & hoc verBum fufque
deque clamare, & earn per omnia laudare, & earn omnia
exiftimare, & ad earn omnia facere, oratio nes , pre-
ces, myfteriorum feufacramentorum celebrariones, ad-
hortationes , quicquid facrum. Et hsc quidem'hoc
modo.
| C a p v t X X IV .
InintroduStione [tier or tun donor urn ad altare.
SAcerdos autem, poftquam cumclamore Deum glo-
rificauir, venitad dona 8c cum ea in caput valdeho-
nefte & reuerenterfuftulit, egreditur : & ficcaferens,
ducitad altare , de induftria oircurriducens in ternplo
propterpopulum, quiete 8c pedetentim. Ipfi autem ca-
nunt, & genua cumomni reuereritia & religione infle-
dhint, rogantes vt eorum fit memor indonorum obla-
tione. Ipfe autem procedit comitatus lampadibus &
fuffitibus, 8c ita fe Habens, altare ingreditur. H sc autem
Hunt quidem ad vfiim, oportebat enim afferri & in
altari reponi dona qu* funt facrificanda , idque cum
quam maximo fieri poteft honore 8c reuerenria. Ita e-
nimintroducebantur dona Dei, quandoa uidem 8c Reges,
cum oporteretipfos dona offerre, remnon alijs com-
mittebant, fed ipfi per feipfos ferentes, ea coronati intro-
ducebant.
, PofTimt autem hscetiam habere fignificationemvlti- j
rose Chrifti oftenfionis, per quam maxime Hebrsorum 1
inuidiam accendit, quando etiam profedlus eft via quae
ducit a patria in Ierufalem, in qua oportebat eumfeefi-
ficari, quando & in afino vedfcus, yrbemingrefluseft, a
multis dedudtus, & canricis celebratus. Oportet autem
etiam tunc ad facerdotis genua procidere, & orare vtil-
lis orationibus noftri meiriinerit. Neque enim eft alius
modus fupplicationis qui tantum poflit, & qui magis
firmam 8c ftabilem nobis lpem prsbeat, quam qui fit
per hoc venerandum facrificium, quod impietates &
iniquitates mundj gratis pttrgauit. Si qui autem eorum
quiSacerdote cum donis ingrediente humi procumbun t,
tanquam corpus &fanguinem Chrifti, dona qua: defe-
nmt adorant 8c alloquuntur, abingreflu prsfandifica-
tqrum donorum decepti funt, ignorantes differentiam
huius & illius facrificij. Hoc enim an ipfo ingreffu non fieri
ficat a habet dona, 8cnondum perfe&a; illud autem
I perfedta &fancrificata,& corpus 8c fanguinem Chrifti.Et
1 hsc quidem fic habent.
C a p v t X X V .
Deprecibuspofipresioforum donorum introduftionem &pra-
ceptis Sacerdotis ad populum.
S Acerdos autem dona quidem ponit fiiper menfam:
Ipfaautem, vt qui iam verfetur in myfteri) celebratio-
ne, & Venerandam fit hoftiam contredlaturus, ad hue feipfum
componit, &perpreces purgat, &adfacrificium
prsparat, & non folum feipfum, fed circunfiftenrcm
etiam multitudinem prsparat, 8c difponiit ad gratiam
o ratio ne, & inter fe inuicem diledfcione, & fideiconfefi-
fione. In his autem confiftit vniuerfa prsparatio, quam j
Dominus iuflit, dicens: Eftote parati. Hie enim fides & I
opera: fides quidem qu*apparet per confeflionem ;o - j
j pera autem per charitatem, qu* finis omnis boni operis.
8c fumma omnis virtutis. Sed h sc quidem paulo poft.
Ante hsc autem fideles qui circunfiftunt orare iubetpro
ijs pro quibus tunc orare oporret. Pro propofitis , in-
quit, donis orate Dominum. Pro eoquodeft proptofi-
tum Deo fupplicemus> vt dona fandtificentur, & adfi-
nemperducatur, qu* fuit ab initio propofitio. Deinde
cum alia etiam adiecit pro quibus oportet Deum orare;
j 8c tandem cum feipfbs,&interfeinuicem,&totamfuam
vitam iuffit D eo commendare : deinde cum ipfe quo-
que vltimamorationis partem, quam apud feadDeum
! fecit, audientibus omnibusvtmoseft, altavoceclama-
uit, &glorificauit, &ipfbs glorificationis participes ac-
cepit, poftea pacem omnibus inter fe inuicem precatilr;
&fuadet.
I Poftquam enim dixit, Pax omnibus. Subiungit,Diligamus
inuicem. Qupniam autempro fe inuicem preca-
ri, eft præceptum Apoftolicum, propterea populus quo-
queeiipfam pacem precatur, dicens: E t cumipiritutuo.
Quia autem noftram inter nos inuicem dile&ionem,etiam
amor Dei, Dei autem diledionem, fides in eum per-
fe<fta 8c vma confequitur, propterea qui dixit d ileâio-
nem,&fe inuicem diligère hortatus eft, ftatim in troduxi t
confeflionem fidei: vt in concordia,inquit,confiteamur.
Et fideles clamant queraconfireri oportet, Deum, fan-
(ftamTrinitatem. ,
. C a p v t X XV L
De (ofifefione fidei, & de iis quapofi ipfam facerdosfideli-
bus fuadet& precatur & de its qua illi ipfi
refondent,
DÈinde Sacerdos âdhüc iubet omnes dicere qua: de
Deo didicerunt, & credunt, veram fàpientiam de
qua dicit Apoftolus. Sapientiam autem loquimur inter
perfeftosI quam fapieritiam mundus non cognouit, fei-
licet mundi fapientes, &qui fenfibilium cognitione nihil
maius necaltius norunt, neque omnino effe credunt.
Inhacfapientia iubet omnes portas aperire, ora noftra/
aures noftras. Inhac, inquit, aperite fàpientiam eademaf-
fidue & dicentes, 8c audientes, & hoc non focorditer,
fed diligenter facite, & attendentes vobis ipfis. Ipfi autem
omnern exclamant confeflionem fidei fymbolum.
Deinde fecerdoSjStemus, rede, ftemus cum timoré. In
hac, inquit, confeffioneftemus, nec propter aptumad
perfuadelidum hæreticorum fermonem moueamur. Ste-
mus cum timoré : quia magnum eft periculum ijs qui du-
bitationem aliquam de hac fide in anima fiifeeperunt.
Ita firmiter in fide ftantibus, inquit, etiam donorum no-
ftrorumadDeum oblatio fecundum rationem fiat. Qui
autem fec^idum rationem ? In pace attendamus, inquit,
fàn&am oblationem in pace offerre. Recordeminienim
verborum Domini : Si offeras munus tuum, &recorda-
tusfueris quodhabet quifpiam aliquid aduerfuste, pri-
mum reconciliare, deinde accedens offer munus tuum.
Fideles autem rèfpondent : Offerimus non folum cum
pace, fed etiam ipfam pacem loco muneris & alius fa-
. crificij. Mifericordiam offerimiiseiquidixit; Mifericor-
diam volo, & non fecrificium. Mifericordia autem eft
foetus firms & puræ pads. Quando enim animam hul-
la perturbât a ftedio, nihil vetat quo minus ea. fit plena
mifericordia, & facrificio laudis. Hæc autem poftquam
dixerunt, precatur faperdos quae funt omnium diuiniili-
ma&maxima. Gratia Domini noftri Iefii Chrifti, & di-
ledio Dei &Patris &corhmunicatiofandi Spiritus, fit
cum vobis omnibus. E t ipfi etiam eadem pro Sacerdote
orantes : Et cum fpiritu tuo, ad eum refpondent, çonue-
nienter præcepto quod iubet pro fe inuicem orare. Hæc
autem oratiofumpta quidem eft ex epiftolis B. PaUli. Po-
ftulat autem nobisà fendaTrinitare bona,omne donum
perfedum: &hæcab vnaquaqueexbeatis per fouls pro-
prio quodam nomine appellat. A filio quidem gratiam: à
pâtre vero,diledionem: à fândo autem SpiritU çommu-
nicationem. Quia enim filius ijs qui nihil contulerant,
fedetfed
etiam adhuc debendi reierant, feipfiim nobis ferua-
toremprsbuit: etenim cum impij adhuc effemus, inquit,
pro nobis mortuus eft,eius noftri cura,gratia ^ft.Quia autem
pater per paffiones filij humano generi reconciliatus
eft, 8C dilexit inimicos, proptereaea qu* ille in nos fecit,
appellatur diledio. Quja autem amicis exinimidsbffe-
d is oportebat eum qui diues eft in mifericordia, propria
bona communicare, hocfacit Spiritus fandus qui venit
ad Apoftolos. Propterea illius in homines benignitas
communicatio dicitur, Sed dixerit quifpiam, haec omnia
bona, cum aduenitSeruator ,hominibus data efle: quid
eft ergo adhuc opus oratione pro bonis qu* iam data
funt? Clarumeft, quodneeaacceptaamittamus, fedea
perpetuo habeamus: dddeo non dixit: Dentur vobis o-
mnibus, vt ea qu * iam data erant, fed fint cum vobis o-
mnibus. Non recedat, inquit, a vobis gratia qu* data eft.
Poftquam autemeoseiufmodiorationedignatuseft, 8c
fic animas erexit, cogitationes eorum a terra extollit, &
dicit: Surfum corda habeamus. Q u * fupra funt cogite-
mus,non qu*interra.Illi autem confentiunt,& dicunt fe
illic corda habere, vbi eft thefaurusnofter, vbieftChri-
ftus in dextera patris fedens. Habemus ad D ominum.
C a p v t X X V I I . ,
De fanftificatione donorum $pqua earn proceditgra-
tiarum act tone.
» Vi autem pulcherrime &fandiflimeficafFeduseft
quid reftat, nifi .vt ad gratias agendas conuertatur
Deo,qui bona omnia fuppeditat? tnaxime primum facer-
dotem imitans, Deo 8c patri gratias agentem, antequam
daret facramentum communionis'. Ipfe etiam ante ora-
tionem myfterij, per quam fandla confecrat, hanegratia-
rum a£tionem firndit ad Deum 8C Patrem Domini noftri
Iefu Chrifti.Gratias agamusDomino,& cum omnes con*
fenferint, & dignum 8c iuftum eft, dixerint, ipfe Deo of*
fert gratiarum adtionem: & poftquam ipfum glorificauit,
& cum Angelis laudauit, 8cgratias pro bonis omnibus e-
gitqu*ab *terno in nos cotulit,& poftremo arcan* eius,
8c qu*omnem fermonem 8c rationem excedit incarna*
tionismeminit,deinde preciofadpna confecrat, 8c totum
fecrificium peragitur & quomodo ? C um venerandam il-
lam ccenam narrauit, 8c quomodo ipfam ante paflionem
deditfandtis fiiis difcipulis, &quoaacCepitcalicem, 8c
quod accepit panem,& adtis gratijs fandlificauit, 8C quod
dixit ea per qu*fignificauit myfterium 8c cum eaipfe ver*
ba dixit,deinde procidit,& orat,&fupplicat,diuinas illas
voces ipfius vnigeniti Seruatoris noftri etiam in donis
propofitis applicas, vt fufeepto eius fandtiflim o & omni-
potente Spiritu, Conuertatur quidem panis in ipfum corpus,
& vmum in preciofum 8c fandhim eius^anguinem.
H*cquum orauit, & dixit, vniuerfumfacrftcium pera-
dtum & perfedtumeft, & dona funt fandlificata, & hoftia
integra,& perfedta effedta eft,& magna hoftia & vidlima,
qu* pro mundo madlataeft, fupra fecram menfem lira
ccrnitur: panis enim noiiamplius figura Dominici corporis,
neque donum ferens imaginemvetidoni, neque
ferens aliquam deferiptionem ipfius Seruatoris paffio-
num tanquam in tabula: fed ipfum verum donum,ipfum
fandtiflimu corpus Domini, quod omnia ilia vere fufee-
pit,probra,contumeliaS,vibices: quod crucifixum,quod
interfe<ftum, quod fub Pontio Pilatopulchram teftimo-
nium confeffum eft,quod colaphis appetitum,contumc-
lijs affedtum, fputa paffum eft, 8c fel guftauit. Similiter 8c
vinum, ipfe fenguis qu * exilijt occilo coipore, hoc Corpus,
& fenguis qui ex Spiritu fendto conftitutus eft, natus
ex Maria virgine,qui fepultus eft,qui refurrexit tertiodic,
qui afeendit in ccelos, 8c fedet ad dexteram patris.
C a p v t X X y i H .
Vndenam Sacramentum firmiter & fecure ere-
dim us.
ET qu$nam eft fides? Ipfe dixit:Hoceft corpus meum,
Hie eft fenguis meus. Ipfe etiam iuflit Apoftolis,;&
Btbliotb.Vet.Patr.Tom.i^.
perillos vniuerfieEcclefi*, hocfecerc.Hocenim, inquit,
fecite in meamrecordationem. Nonibfliffetautem face- j
re, nifi effet poteftatem daturus, vt poffent hoc facere. Et
qu*nameftpoteftas? Spiritus fan&us, qui ex alto Apoftolos
armauir, ficut a Domino ipfis didhim eft: Sedete in
ciuitate Ierufalem, donee induamini virtute ex alto. Hoc
eft opus illius defeenfus. Non enim femel defeendit, deinde
nosreliquit, fed eft &erit femper riobifeum. Propterea
enim eum niifit Seruator » vtnobifeum maneat in
*ternum. Et ahum, inquit, aduocatum mittam vobis, vt
maneat vobifeum in *tei?num fpirituin veritatis, quem
mundus non poteft accipere, quia non videt ipfum, ned
cognofdt ipfum:vos autem cognofeitis ipfum,quia apud
vos manct,& eft in vobis. Is pér manum 8c linguam fecer-
dotum myfterium peragit. Neque vero fpiritum foldm
mifitadnos Dóminus, vtmaneatnobifcum:fedipfeet-
iampollicituseft, fenobifeum manfurumvfqueaacon-
fummationem f*culi:fedparacletus quidem adeft inuifi-
biliter, quiaipfe corpus non geftauit.Dominus autem vi-
detur& contredtatur per venèranda 8c fecra myfteria, vt
qui noftram naturam &fufceperit, & ferat in sternum.
Hsceftfacerdotij poteftas, hie eft facerdos. Etenim qui
feipfum femel obtulit 8Cfacrificauit,afecerdotio non cef-
feuit, fed perpetuum hoc fecrificij munus nobis obit, per
quod etiam eft aduocatus pro nobis ad Deum in sternum.
Qua de caufe ei didtum eft, T u es facerdos in sternum.
Proptereanullaeft fidelibus de donorum fandifi-
catione dubitatio,nec de alijs myfterijs, fi fecundum pro-
pofitumv& facei^dotum preces peragantur. Et h sc quidem
hadtenus.
Duo hac integra capita nempe 19.& 3 o.merito in totum effent
expungenda, nam delirat Gracus ifiefchifmaticus exifiimans non
I folis Verbis ifiis confecrationis confici Eucbarifiiam, fed aliis quo-
que,quaex Gracorum Liturgiis apponuntur. Verumfeedum iftum
Gracorumerrorem egregieconfutarunt Beffarion Cardinalisüi-
canus lib.de venfiis confecrationis, & alii innumeri orthodoxi. Vide
Bellarminum lib.4. de Eucbarijha,cap.i 1 . 13.14.
C a p v t X X IX .
HIc autem Latiniquidam noftra reprehendunt. Dicunt
enim poft verbum Domini, accipice, comedi-
te, & qu* fequuntur, ad hoc vt fendlificentur dona, nulla
amplius opus habere oratione, vt qusa verbo Domini
perfedta fint: propterea qui poftquam hsc verba dixerint,
panem&yinum nominant, & tanquam nondum
fendtificatis precantur fendtificationem, prsteridquod
infidelitate laborant, inquiunt, vanam quandam rem fu-
peruacaneam faciunt. Quod autem hoc verbum quod
dona perficit, beatus inquiunt Chryfoftomus teftatur,
dicens, quod quemadmodum opifex fermo, hie fei licet,
Crefeite & multiplicamini, femel quidem a Deo didtus
eft, femper autem operatur: ita etiam hoc verbum femel
aSeruatore didtum, perpetuo operatur. Qui ergo fu * o-
rationi magis confidunt, quam verbo Domini, primum
quidem eum accufent imbecillitatis. Deinde fibiipfis
magis videnmr confidere: & tertio, rem tantam, nempe
facramentum, a re dubia videlicet humana oratione,
volunt pendere, 8c quod oportet firmiffime credere, ef-
ficiuntplenum dubitatione. Non enim necefleefteum
quiorat, exaudire, etiam fi fit virtute Paulus. H sc autem
omnia non eft foluere difficile: 8c primum ab ipfis
verbis diui Ioannis quibus nituntur. Si enim hoc verbum
id poteft quod fermo opifex, illud confideremus.
Dixit Deus, Crefeite & multiplicamini. Quid ergo ? Poft
ilium fermonem nullo adhucegemus, & n u llo nobis a-
lio opus eft ad generis incrementum ? an etiam matri-
monio 8c coniundrione, & alia cura opus eft, & fine his
fieri non poteft, vt genus conftet &propagetur ? Ergo ficut
illic ad liberorum procreationem matrimonium ne-
ceflarium ducimus:& poft matrimonium pro eo ipfo rur-
fus oramus,nec videmur opificemSermonem habere de-
fpicatui, feientes ipfum quidem effe caufam generatio-
nis, fed hoemodo per matrimonium, pernutrimentum,
per a lia : ita etiam credimus ipfiim effe quod operatur
N 3 myfte