276 CWanuelis Calée*
tefercur: neque enim ad pattern, fecundum quod pater
t f t : eflet enim fpiritus filius: neque ad filiitm , fecundum
quod films eft: adfilium eriimfic pater referturfolus: ita-
que quoniam vnum aliquid,adi mpleX eft, in patfe,ac fi-
\i o ,ad qtiod refertur fpiritus,merito,& vniea relatione ad
eos teferri dicendus eft. ^ ,r ' ■ _ .
Infuper quoniam idem & Vnus SpkiraS lari&US indiffeeft:
omit mu,tutfimt,& tut,mu finit. fit illud: Om«tt,qttt
We tMt o, quod abfmdiffitaumeftiSahïtOmtn*
quefententijspefiitusaduetfuiUi jj .
' Ait eitim Cyrifitosbeatlflimus fuper illud : Omrl'ld, qtu
baitt pita .met/tint. ttttßusigitur,&figura cxfnjft pttetHt
fub)qmuftiti!umfi:tmuM,qUtifpsfmtperMturam,fiU
ùnàctt:idiitcttit:mnit,pMet}tter,U51 UUUUllUlliUVW V»----------- ------- - I . .1 ' . . *» . mie tfiiilt,idm£itiri)- t ' Äi ■*' '
&unealiquâadie6tionisvaîiçfate,patrisJ âcfilij t bis,quid, demeoaccipiet,&dnmtHUdbttVobis,JpirttUsJciltcet,qut
foki tus dicitur: necêffc eft, fecundum èündemmödum, ’ peripfum,attain ipfoeft.
. . . I. .. . r . ,r .. . 1 : . . f i l ::. J Pri^dtn riirliiciiinpl'l
C
in.
• H o e e f t ,
n ih il p ro -
b a n t is , fe d
a u t o t iu t c
a fle u e rä tis.
etiam ambprüm fit :firi alias, filij adpatreminaäquälitai
feqüitüri firnilitudiniTque incômmutâbilë hirictöllitur*
Siéut énim fàpientia, bonitas, iuftitia, cottditiohifque ratio
, pàtri filioque diftributa, eis itidem, & fine vâriétâte
teddüntur ! ldeoqüe vna effenria, & vnavirtus, &vnu$
Deuseft: itä,& in Spiritü fâriâo, æqualiratis ratio, necéf-
iarióihabefldaeft.' Aliasquippe, fîcut itt illis, cum non fi-
militer patri reddunfürSc filio : diminutio, vârietàfq ué
èflenthe fill/ adpâtremjfequitutiVt di&um eft, fècundüni
Arianörumptópofiriönëm; pro/edoSc in fariOrofpiritu
Et idem rurfiis fuper illud:Hof irai inpHncipiOApUdDeUm:
Deum,iftqait,veïUm expéo patreverogetium feipfumvntgemtus
oftendens ait : Omnia, qüà habet pater, nie Afunt : ômniuthfyprô*
prie tat um, qua patri infant ndturaliter, hares filiüs eil, Pt exïpfo
fecundum nam am exiftens, etidmft non intelligatur efiepater : <>-
mttia aüttm perfeétiin fe ipfo habeas, qua font paternafubßamia
propria diçLpracipHdt
Idem mper illudÿfcMf tu me mififti in mündumiQ.Uóriiam,
inquit,ex pâtre, & in pâtre, fecundum naturam e ft filius, fru-
äus exiftens verus fubßamia ipfius, patrie proprium (piritumfibi
eum athböbuS fimiliter, âé fine vllä vâriétâte reddatur, fi ’ per naturam vendit Ai.
dnobisdi0îmiliter,acvarieredditur, Idemneceffariofe» I ' SçdômaghüsBàfiHüsin libr. de Fide, ciiiusinitium
quitiir: mültötjue hicatnplius, quomam^&deconfub- ckibeiquidcmmemiHifiefagiter ifiiius quidem, inquit,vtFiftaritiàlitate
fpiritüs ipfisfermo èft.
Id & Magiftri Edcießae fenferurit. Ait quippe Cyrillus
beätiffimijä eurri illud expörietet : tgo rogabopatrem, & a*
Uum paracUtum ddbit Vobis, Deiehim &patris naturalium bono*
mit ejfentialiter fotirn, confer, aiirt fit eddelh modo habet jpiri•*
tum,quo habere eumpater intell;gitur,non induätm, nefy exirin*
'ficus 'miettUM -, id quippe fintiré, fümnia vtfaHk eil ; fed , ftcuti v-
tiufqUistfe no fir um propriumfibi continetJpirïtutn, atfy ex intltnis
Vdceribusad eXtmord profundit i propter hoc ipfum denify infuf-
fm itcorporaliterChriftus, oftettdetis, quoniamficUtexhumatio
oreproceditcotporaUtefßlritiis, iM,&in diuittdfubfiantia,qUi ex
ipfaefl ujpiriiusdeifice, digrtefaprofUndituti
Idem rarfiiSGum iliudEu^flgelicum exponeretJfrDewi
er at verbum : it on ergo, inquit, minor est, qlùedftdçiï habet effici->
enttarn, qtidm perftftus pater,genitorisfeßiritum habet proprium
natura botutm viUumcf, &fibifubfiantialiter inßtuM, quemad-
modum vtdditet &pater * .
Hie, fi rurfiis quis duos pröceflus lâûdti IpiritüS pÖj
riens, vnum * intemporalemac üubftantialeni, temporalem
alterüra,nec lubftan tial em, pàtri qüidem ambos afli-
grtet, filip verö fècundum ac temporalem , fecundum
quem &mittidicituräbipib,& dari,& infiiüdi, & fi quid
äliud huiufmödi de tanta ré dici conuenienrius poteft:
Primo qüidem-^ id legem ferentiseftmeq; enim id i quo-
quam fandorum didum eft:atq; vna höd ipfum iäpriniis
éft,quod minore m patreßlium oftendit.
L Deinde nón diciturtântiim:quiâperipiummittinif,&
. datut:icd,quia etiam procedit,quOaprofe<Stö fubftantia-
lemS. fpiritüs proceuumfignat j qui etiamætérnus arque
ante iècula creditur. Sed enimiâmïupradeclârâtum eft,
quæifleptiæ,quç indigna hüiüfmôdihômines fequantur.-
Præteridnâmq-,, qUodfilio, miniftri otdinem afligriant,
etiâm accidentia{édundümtçmpUsfilid, acipiritui, im-
perfedionemque fimul alîîgnare cogentur.
Sed, rie in has nugas decidamUs, dicendum èft, ieéun-
dum mag.Bafil.:quia,qUodex Deoprocedit,nQrtpröce-
dit in tempore, etiamfiin tempore eius efficâciaapparèât:
Et quia fecundum id quidem,quod dicitur, ex quo, vnicus
proceftùs: fecundum veroid, quod dicitur, in quod, gemi-
nus effe fecundum noftrùm habitum agnofeitur, & quæ-
qüe alia fupradida fünt. QUatiqiiarri nunquam a filio da-
tenir,nili ao ipfo efièt. A quoenini,ait magnUs Athanafius,
dart oportéat jpirituminifiab eo, cuius eft t A lus quippe mini-1
fter e fie t filius. Et certe, fi priorerii ilium, lubftau tiale mq;
procédant, fecundum quem âb ep prpeedit,. parer apud
feipfumquafinon commünemfilio fèruâtet, miflionifq;
tantummodo ilium cOmnluriiône dignaretur: éx menfu-*
ira ergo dàret pater filio fpiritum, & non, vt Baprifta dixit,
non ai menfuram.
Pftèterea fiquidemmilfio patri , filiöq-, communis fit,
proceffio veto a pâtre folo nonr communicante fibi filio,
omnia quidem filij patris ernnt : non autdm ortiniapatris,
& filijvNon ergo verum eric, quod à veritateipfkoiéluni
lius,naturaliter,qiidpatrüfunt,pofiideti vtautem vnigmtusjOm-
nia hqbètinfeipfo collecta.
Si érgo,omlua,qüæ habét pàcèr bônaprçdpüâ,&prÔ-
pria pàtris,& filius itidem habenpoeçjpnys aiitém eft fpiritüs
viuens, & fubftantialitei inntus, iiqj proprie filij ria-
turæ bontttn eflè à Thedlogis aflèritur : quâmûis etiam
præter patrem ëfle fplum, omnia qûæ partis funtfiliiiill
habere itidem afïeueratm:conftarprôfe&p qüia&filij eft
Spkitus fànâuSificut & patris:ac fecundum euridemmp-
dum* Alias enim fiimmâilla cttm pâtre identicaté&incommutabiiltàte,
filiumexcluderernus.
Verum, etfi eandem fubftantiam habet & pater & fi-
liuS, fieu t in diüina ilia, fi m pli cillîmaqj natura digne ha?
here irttelligi£ür:eâtldem tarnen pater itahabet,vt ànüllp
âccepifle,cüm fine caufa fit,intelligatUr:Filius auteiii êàn-
.jjçm icâ habet,vt d pâtre accepèrij, y t à caufa, filij d; ràrio-
nem nafcertdo fibi Viridicaüerit.Similiter autem & de fpi-
ritu dicendum, quod eandem cum illishâbeatfubftantiam,
à pâtre qüidem procedens, à filip autem àccipieiis
éaufabiliter,hoc eft proceffus rafiöne : fiüee^pâffèper fi?
lium fecundum fuüm fubftâfitialem proçeflum, leciiri-i
dum quem èx pâtre,efïèper filiu m affèritun
Dicere àutem : fi omniàpatris hâbet filius, & filiüS fié-
céfïario iam pater éfhhomirtüm éft pàrfim cpnfideratelo-
quentium, laluatorifque delenrium vpcem, âc perfona-
rrim or dincm omnino igfioranrium. Neq; ertim iaiti effet
filiüS,filiusi neqi pater,patêr, fêd miftâorania,d£ COfifiifa
efient propriecatibus fublatis. Cætcrum confiât feruaris
tantum préprietatibus, qùæperfbnas coramendänt,reli? |
qüa omniajefte,communiai Namqj hic patris,àç fui men- i
tiôiiem faciensbominus,& omnium jO/fr»w«#M#;ifiqüif,
qua habetpatèr mêa funt,, his, qüiTrinitâfêm, &Vnitâtém
coiifitenturJ d^cendo, patér, & filius, ihteUigèhdas pro-
prietates dedi£,difcretionêmqüe pêrfotiàfum. Omitia, aq-
tem diceûdo,cunâ;^ naturæ boha, quæ pâtér habet, ptâ5J
terqüam elle pâtrem,intèlligi volüit;
Vride iriagrius qudq;BafiIius in libto dé fiàè:Ômniaqua
pater eft,filius eft. Patrem dixi,&filium,hds mihiproprietdtes fcr-
tta. Manensigiturfilius,filiiiSjOiïiniaeft,quapaterjuxtd ipfiuspß-
mihi votent di Cènt is : Ömnid,qua habet pater, nteaflint. Re enim
■perd imdglnisfunt omnia, quaadfutltprimitiua forma.
Beatus item Cyrillus in fècundo adHerm.iâm ait i Coa-
ternum pdtr't credimusfilium.omniajg aqu aliter hafientem .prater
foiiint gijjwcre.ldemqite iniibrp füö,de T4tin i täte; Infilio,iri-
<^iiti ¥nigenito,peromniafimUipdtri)&aquali,pt‘atei‘ldfolum,
quod patCr non eft. ,.
Diuusifem Chryfoftomusin homilia jeji fuper îoan-
nem, friperillud: Vt omnes honorentfiliumficut honorant &pa-
trem: tfum et go, Inquki&patremipjum appeUabirttusi Abfit.idr
circo enim dixit ifilium, vtmanentemfiliunt, vt patrem honore-
mUs.Qm dute ipfum d'uitpattern,nùn iam vtpattern filtum MonotAt,
fiapermifeet,& corifundit omnia. AcÿokfivAlinrtttDedit,
autem idcirco diftu, neingenitum ipfumfußicer'mnecf duospattei
Ë
ejfcpHteSt
277,
(Jßputes. Omniaenirnquapaterefti hoc&filme ft, genitus,&
m*¥orxo, fiquisetidrftfpifihim S.eiufdemeflèntiæcqm
patre ,& filio cuiriTït * & ipfum quafi neceflario feprodu-
cere fubinferat: audietfhinc qiiidë efTe nihil, quod ipfum
feipfrim proférât, ipfumqufe fuiipfius caufafxt : hinevero
nullam aliam nobisperfonam prçtët très,in diriinis tradi-
tam,vt illamproducat fpiritus.Jcaqi cogecurperfonam a.-
liamjquçproducatù^inuenirerqüandoquidé.qupdproducit,
ÔCijuod producitur, idemefTeriön poteftj firnulqv
fermonis tolletur fiindamerimm.Ptæfupponitur quippe,
iuxtafacrieloquij pofitionémifpmtüm prpduei,velprocedere:
foIumque,vnde,quæritur,&fipater,&hliusvnus
produ6feoreft:at quod pro,ducit,S^ quod producitur, idë
eflèrionpoteft.Sicenimriëcefïàrio'eius,quôddicitur,vndc,
caufa tolletur.hac vero ratione, &: quod dicitur ex pâtre
per filium prorfus auferetur. hîOn ergo eft putanda inftantia,
quam & ea, de quibus fetmo cft,& qu« à difpütâtionibus
cönceflafiint,;tollunt. . ( . r
Quanquam etiamfi aliaperfona detur,' hoc ipfrimec
de iUTquifpiam inquiret, atqjita nufquam fiftétur infini-
ras. Pari emmràtione, aut in infinitum progrediturpro-
tefluum nUmerusiautjfi ftabit vfpiam,cur nonhocmägis
in fpftitu rertia videlicet pëtfbnâTrînitatiSjVtSi Trinitatis
nobis confeffio feruemr i & huiufmodi vanitas Omni-
no arceatur? Nam præter id,quodhuiufmodiratiocina-
tores vani, nihil concludunt; ëtiam, quæ nobis de Trink
tâte font traditajmouenturiPofito enim etiam ex folo pa-
tre eflè fpiritum j eadem & ad illos nihilominuseritin-
ftantia, haefitâtioqj manèbit. V t ergo & eis ipfis, & nobis
nihil ad difputationem cöferenseiufmodi lnftantiaimo
etiam propofita deftruens abijciatur. '< ^
Ex nis ergo,quæ diximus,appàEet, & ipfuin filij norae,
mflia tlntetrpganribus Arianis, quomodo eiifläern eflet
eflepria,qui riritteret,& qui mitteretur, refpondit dicens:
Rurfus adhumana ofaimm conuertis^neefe intelligis,ifiapropter
nihil aliud dichmfi vt&caufam feiamus, & in Sabelliimorbum
non incidamusi Conftat ex his, quoniam rhitti, vna. quidem
diuinarum perforiarum diferetionem cornmendar.fimut
etiam caufam,& caufale indicat-Propter nihil enim aliud
rriitti di&us eft,nifi vt caufamfeiamus,& inSabellij mor-
buni hon incidam us .S i autem mittere,& mitti, caufam, &
caufale fignificat,afilio autem mittitur fpiritus faniftuSjli-1
quet fecudurti D.Chryfoftomurri5quia,hlius caufa eft fpi-,
ritrisfaridti: & quoniam a pätre & filio mittitur y pater er-i
go,'& filius vnus mittens, vnaq-, caüfa S. fpiritus e ft. Iraq*,
norifolum per id,quod dicitur procedereycum fpiritus ex
patre per filium procedere d Theologis,alJeueretur: verum,
& muitum quidem, ad piopqfitum comefre.Neqyenim
pater verus, patér eflè diceretur ; nifi fe ipfum pènitus co-
municàret filio: neq’> filius, Verus effet filius,'nili patris o-
mniahaberêt in fe ipfo,fed neque effet incornmutabilisi-
[ mago patris, fiillo minor appateretmeqyfigillum vnifbr-
I me eflét, quod in fe oftendit patrem, iuxta magnum Bafi-
liùm il magin is quippe funt otnnia,quacunq^ iftfuntprim'ttiuafior-
j«<?,vt ipfè ait, & ficut Gregorius Theologusin fermomb:
de filio dixit:H<ec enim imagmis ndtura efifimitaiionem ejfepri-
mi exemplarisjdemfy ejfepotius,quam aßmutatione,nefit inalio
fimilis, in alio difmilis. Etadietit; Hicauté eo etiam magis,
quo viueris, viuentisefi imago. Sedneqj Chrift. veraprofe-
cutus efletdefeipfo dicens : Omnia, qüaS patris eflent,fe
1 habere:Habet autem pater proprium nâturç fuæ bonum,
fpiritum fanétum.Ét quoniam vnam,eandemq-, riàtUram
fSius expatre genitus etiâm cum pâtre habet, quis audëat
haepræditum filium aflèrere^aternorum bonommalijs
gaudere, alijs priuari? Atque hinc omnium, quod dicitur
^efinitionem tollere, eum Dominus patrisfmnia fe ha-
berèdixeritï Vtxtcrea. diänrnek-, qui videt me, videt&pi-
treni.Quodautém dicitur;,vider,pro eo pofitum eft,qüod
eftjintelligitjita exponeritibus Patribus.
Et hincitaqi confiât, quod qui filiumllrie fpiritri cogitât,
etiam patrem fpiritu deftitUtum intelliget.Quiaenim
filiüs patris éft dehnitio & verbumj & ficut definitio'ad
definkum, fiue definibile i fie fe habet filius ad patrem iu-
xtaThéologiUri Gregoriumiomnirio, qui definiti defirii-
tionem rifefeiq^éque ipfum definibile,ac definitum fcîet-.
Itaqy fi qüidem patér fpiritus fànéfci caüfaeft,& filius-cùm
eo.Quod fi nô filius, neq-, pater quidem.Nam quod ih in-
coriimutabili imagine non pernitür, id neqj in primitiua
formainfpiéietür.Et qui filiu ni fpkitus fânifti caufatn non
infpicft, ne patrem quidem cau^m huiufitiodi viderc po-
teritvQuod énitri ait Chriflus,veluti breuiS rjuædâ patris^
& fili j parilitatis,& çqui honoris définitio eft.Q^ntç igl-
tur, & quam pericqlofæ audaGiæ eft, cü tanta fit ambobuS
incômutabüitàtis,idenritarisqikatiOifpkicüàfilioaufer-
ïé',cpntra Domini,patrünîq;fenten ti^vthiric etiaimagk
nisincômutabilitas.tollatur,eflèntiæqj differentia neçefi-
fario fequatur,Vnde fane confiât,patré ,& fiUum,vnl eflè
S.fpiritiis caufàm,gighedi,naftéft4iqVptoprietatë fèrùata.
j loannes item Chtyfoftomus iri^S. fuper Ioannem ho^
per id quoque,qUod mitti per filium fpiritus dicitur,
filius fpiritus fandli caufa fecundum fubftantialem,& vni-
cum,^£ fimplicemproee fliim,iuxta Ecclefia: Theologos,
fideiq-, priricipia efle inuenitur.Et illiidvnaapparet,quod
non darefolümmodo, & audire, tkaccipere ,in diuims,vt
iripra derhonftratum eft^caufamy&c^ufalemerfonarum-
que difcretione,& ab alio efle,& caufam efleittdicat. Sed
8c mittere,8c mitti,caufam itide,& caufale fignificar,mitti-
queab alio ejfe demonftrat.Ideo,& pater mitti no dicitury
qupniamexnüllo eft:Filiusaute;&,fpiritusfandhis,quo-
riiam ex caufa funt, fecundum fiii pro cefliis differentiam
mitti dicrintur jFilius quidem,apatre folojquia,& ex folo
eft: fpiritüs autem fanäus a patre, & filio : quoniam per i-
pfum,&abipfo eft. Aliter enim fi accipiantur ifta, locpm
in fandaTrinitate non habent,vbi fubftanti® incommif^
tabilitas,atqy identicaseire,pro eonfeflb habetur. |
Liquet autem ex his, quodin filio quideni gigrii ^mitti
eft, in fpiritu vero procedere eft. Neque mitti foluriu fed
quselibet Verbä,proceflum fimpliciter fignificantiamlio-
queacfpkitui conuenientia: in altero quidemnatiuita-
t e r iiin altero autem proceflionem commendant, iuxta
feilicet illctum, proprios, fubftantialesqy proceflus. H*c
enim 8c fandi Patresdicunt.
. S.deniqy Cyrillusyfiiper ifltid Euangelicumy Qmautem
. accipitillius tefiimonium,fignauit,quia Deus verax eft-, pater, in-
quit ,filium ex propria natura protulit, veluti ex famineJplendo-
rem,fecundum ineffabilem, at<f inenarrabilem diuinanatiuitatis
mown, quodipfe quoefenobisofiendttdicens: Vnigenimego expa-
treexiui,& venio. Exiuit quippe expatre inpropriam fubfiant 'tam
filius; & fiintpfo femper fecundum naturam efi, quodque nobis in
iUo exijfefigmficat,hoc rurfum htemitti indicat.
Idem fuper illud-MUdofttina non efi mea,fed eius,qui mißt
me, feien dum vmunquit, quod per id, quod mijfumfe itefum di-
tit, non fecundum feejfeapatris dignitate oftendit,neque enim fer-
uilisillamifiio inteUigenda efi, &fiquammaxme feruiliforma
veftitus, has defefine ermine loquatur. Mijfus'eft autem it a,fie vt
verbum ex mente y ficutJplendorfolis ex ipfo.
Idem fuper illud i Sciensquia omnia dediteipater in manus:
8c certe, inquit, nonignorans) quiaomnium habetpoteftatem,&
quia a Deo exiuit,hoc efi, expatriseffentia natuseft.
Idem Cnpen[lud:Credidiftis,quia a Deo inquit,
quod ait, txiuid Deo, hicrurfwputabimus dittum, vel,quia natus
fum, atque ex illius fubfiantia illuxifecundumprocejfitm,vteJfem,
& inteüigerer,fortaßepropr'ie, asfubfiaMiflliter,non tamenpeni-
tus duufim.Eft enim in filio pater-,mfumqUe.fecundum natliram,
inpatrefilius. Siueexiui,pro eo,quod eft,fitUusfumhomo,vefiram
formant,, naturuniqueßfeipiens, Quafienim locus iUmlibetreiefi
propria natural qua exit,cum ad aliud quodlibet miff at,& quod
notier at efßcitür. ' '
Sänftuskem Maximus controuCrfiam AhomgifeuA-
riani curiiortliodoxo in mortem dialogi eorifcribens, A -
nomaeum interrogatpm fa’eity quidnam iitgignere,8€ nafei,
Scemtttere, zia^producere ? Orthodoxumqyitarefpcmden-
tem introducit: Pater quidemgigntt, hoc eft,genuit-,filius autem
gignitur, id eft.genitus eft-, atque ipfepateremittitjpiritum, hoc eft
emifit) jpiritusque protedit, hoc eft,procefiit.
Confona' his, & B. Gregorius Romanus Pontifex in
homiliä fuper illud EuangClium y Cum fero tjfetdie illavna
fabbathorum,loquitur dicens :ficut mißt mepattr,&igo mitto
jos: Hoc eft ,eavos charitatedtligo, cum interfcandalaperfecuto-
E
u .
MóWiiS:
fu p e t EU4Ö*