t 164. Philothei Patr. Confiant.
ces habere : folæ enim illæ rem pro dignitate çonficerent. I ad anfini fenlâ explicandaùntelligentia liquidem,quæ ex-
Alioqui,Petrum ego,& Ioannem,& Paulum,coryphæo- plicare le nefoit,motus torpentium eft) fuis relis rcïfæ do-
rum, ac primorumdifcipulorurnApoftoloramque Ver-J bfcrinæ fidei adqerlànres, 8capudfemetipfosfapiençesac
bi triadem, Spiritus làndti præcipua domicilia & inftru- (cientes fèriendos,& lupercilium, inanemq; inHacionem,
mencaaffirmarem ego dignos elle, qui hocnegotij fui- 1 ac Ipiritus illis detrahendos exiftimarunt; neue inipfo-
ciperent, & æque honoratis, amicis, ac ftudiqfisfui ,& . rum difciplinis ruditas & imperitia, lacræ rationis rtoftræ
cercaminum fociis congruentematqueaccomtnodatam : imbecillitasabinfipiennbus exiftimaretur, etiam in illis,
laudationem contexerent. Vcrum quoniam id vobis non îeuiter,nec molli brachio.vtquilpiamdixerir, verum
quoque alfentientibus fieri prorfus nequit, tènuitatem adeo fedulôy&infignker le exercuerunt,vtfupra fieri nihil
noftram moderate feretis, làt fcio, vos, qui aliéna fentitis polfe.t, Cumque foelicitatem ingeniqrum pari diligentia
incommoda : vos hiuuani., 8c qui modeftiam locisöni- | curnulalïènt,quibusduobusfcientiarum,artiumquero-
nibus reuera commendaftis, Chriftumque in hoc et- burcontinetur,vtait( Nazianzenus) breuilpatioomnes
iam,vtfiquialij,miranduminmodumimitati eftis. Præ- , earum candidatosluperarunt. Sicigituroratoriam facul-
fertim cum haudà nobisexcogicatis8c inuentis, led ver ’ tatem,& philolbphiam, immoomnesPhilofophiæpar-
ftris potius de Deo, & inter vos lèrmonibus confiden- * tes non infoelici luccaflii percipiunt.De A ftronomia vero,
tes,veftra vobis quantum pollumus retribuamus.id quod 8c Geometria,dequ*umerorum proportione, cura tandem
ceps oratio deciarabit. I tumdidiciflent, inquic(puta Nazianzenus )vt ab iis exa-r
Legesitaque&locosencomiorum,àprofànisdicen- gitarinon polfènt, quihisrebusmflantur, id quod iam
di magiftris prælcriptos;qui patriam,genus, diuitias,cor- dixi, luperuacanea & curiofà ( quod iterum magnusille
porisitemrobur,lpeciemliberalem,&fimilia curiofein- feribit ) vtpietatemfedlantibus inutilia, contempferunt.;
primis inquirendà 8c fc-rutanda cenfent,in hocargumen- j Quanqnam 8c ea fiç callerent, vt neicireshæcne, an ilia
to prçceribimus.npnfolumquodhiviriomniailiadelpe- I nVagisinillisadmirarere. ItalëeundumIcopumluumge-
xerunt,fefeque fiipra res infimàs,& fupra mundum iplum nere fi ifti,&quemadmodum râles oportebat,cum res fixasin
hisquoqfinftituiflènt,modicum mundo & fcençgrati-
fieati font, mulritudinilqi© defiderio quoquo modo ler-
nierunt. Necenim taquam in theatro hiftriones plaufum
extulerunt:lèd quod ipfimet, quemadmodum equos ge-
nerofillimos, autabiedtillimos non ex forma, aut colore
probarij ita nee hominem externis depingi acdelcribi
iuftum 8c decorum percomraode fcEÎpfèruht, 8c iis captarunt, aut le magnifiée oftentarunt: led hicitemDeo-
duntaxar ad eorum præconia partem aliquam vtemur,1 virtutique potilfimas partes rribuerunt, 8c in iudiciis op-
quæ ipforum inprimis propria 8c germana fimt, &quibus | prelïbrum çaufiàm, quantum ingenio & arte valebant a-
ftiifimiles,acDeiamicos,martyres,ïnquara,PatresacDo- ; gente's, lànc;rilq; iufticiælegibus patrocinantes, & eam
dfcores fuos in fcriptis fiiis-admirabiliter collaudarunt. ! pro virilifiua corroborantes,breuiadmodumfiii ipforum,.
Spiero igitur neminem alienarum or-ationum cenlbrem ! 8c Dei euaferunt; totoque mundo, 8c omnibus quæ in eo-
aCiudieem,alicuiusineptiæ, autfiirrinosdamnaturum, lunt relidtis, advitam-folitariam, fîue potiusangelicam
fi eorum verbis , diuinilque di<Stis àe lèntcntiis vberius 1 conuerfi,omnes tum veteris.tum nouiTeftamentilibres,
adhibitis,cumiplbs,tumorationemnoftram cohoncfta- I vtinquit,meditandqficperlcrutati lune, quomodone v -
uerimuSjidqüe remote fortallîsâb oratorum conluetudi- num quidemalius;& ditatilùnt contemplatione, ditati
ne, vt nonnulli exiftimabunt. Primum enimCion lolum à quoq; morum ac vitae Iplendore, vtrumque mirabiliter
iuftitia acpietate abhorrens, lèdrapinæ & auaritiæ quoq; I conneâentes,catenam vereauream,&quçà plerifq;haud
affine arbiçror, vbi ipfimet lua proferre in medium pofi , cônedlatur; vira quidem ad cotemplationé duee vtentesj
funt, nos illis lèrmonem non cedere, locum que dare, &
contemplatione autemvitam ipfam obfignantes.Quin vt
cum filentio ( ficutin myftriorum ritibus) aufcultare : vè-
accuratius, quod res efi dicam, non lblumhis retfie lupra
rum impiidenter,-&-corifidentér agere, & propria audere
alios funguntur, &hanc eatenam mutuo praeclariflime
contra obtrudere. Deinde iftuc nec inufitatum e fi, neça
conne&unt,verum etiam horum febitum longepr^ftan-
more làn&orum optimorumque virorum alienum.Cpn-
tilfimum, & Icientiamin admirationeponendamconle-
ftat enim non modo maiores noftros , homines làpientes
quuntur eoruq; magiftriapofteris luis omnibus,la cerdo-
& integros iftam rationem perftudiolç tcnuilïè in oratio-
tijjvitre folirariae,&vt paiicis compledlar, aftionis&con-
nibus,quas de clarilfimis hifce viris contexuèrunt: lèd in-
templationis canonibus-, formulis,'praeceptis, laeris videlicet
fitper hos iplbs làpientiæ dodores inclytos in fiiis ipfo-
c6mentariis& opulculisrefi<fiis,appellant,urrquae
rum voliiminibus id fadfitaflè comperimus, vrfiiaà le-
quidem propter magnitudinem & abundantiam gratiae
metipfis velut mucuarentur& cum ulera myfteria' rraéta-
quantum debemus lulpicere nonpollumus. Hincillis ad-
renc, 8c cum vicilfim lèlè, & amicos fanéfcis laudibus pro-
Deum afcer^us,& lpeculatio,excellentilfimaq; vnio^c il-
lèquerentur: qua quidem rationehuiusreiquafitypum ■
luminatiorqHBpdq; defiderabilium lupremum eft, lecudu,
& exemplar imitatoribus luis præmonftrarunt. Iam fi ter-
fimilitudinemhabitus. Quoquiperuenerunr,inquk,eorum
tiam refponfionem requiris, efi in prpmptu etiam tertia,
contemplatio omnis q uiefeit, quando nec in ampli-
ardcy:,&amor inéredibilis,&vt ira vocemus.malaeiaquç-
tudine lua habitus, nec mens quamuiscontemplandiac.
dam erga fcripta, & tonitrüa ilia diuina, & fine dubio là-
penctradi lumma vi pr^di ta, q uidquam fublimi us reperit,
crum ne£tar,quo nos ilia fiue audiendo,fiue legendo,fiue
At enim illis ipfis potius etiam deinceps orationem co-
feribendo, fiue vt vfuspoftulauitadhibendo fiitiari & ex-*
cedamus.Iidem namq;fimul agendi illa,&explicandiex-
pleri nunquampotuimus. Quamobremadeos, eoruih-
quifiti praeceptores & artifices lunts necerit vnquam, qui
que laudes deprædicandas aliquando accedamus.
cum ipfis de nac palma contendat.Cuiciinq; lgitur con ti-
Hilècundum altilfimam,vereque inexplicabilem ac
git, per rationem & contemplatione terrena mole, &hac
diuinamprouidentiam, quæmulto ante ( vtipfi quoque
carnea nube, fiue tegumento perruptis, cum Deo verlari,
docent ) magnarum rerum principia, & fundamentâ po-
puriffimsq; luci, pro captu humane natur*commifceri,
nere lbler„in mèdio Ghrifti Ecclefiæ riati lunt, fiue terre-
hic^beatus eft:& quia hinc furfum alcedi t:&quiainde dei-
nam ; &,corpoream generationem, fiue fupernam ^fiibli- ;
ficationem naifius eft,quam fincerum philo fop hi<j ftudiu
memac diuinam, quamS. Dauid dieigenerationem, & !
conciliat,mentifq;fiipra terrenum binarilim euedtio,propter
nodburnægenerationi côtrariam dixit,fiue ambas fpeéta- |
earn , quam inTrinitate vnitatem intelligimus. Qm
revoluerimus.Et cûhâclolâ(lpiritualégenerâtioné )lïbi& l
matrem,& nutricem,& patriam,& genus,dc qiiidquid eft
autem obanim® cum corpore coniundfcionemfadus dc-
terior, lutoq; tantopere implicitus haeret, vtnecveritatis
huiulrriodi,ftatuilIenr,primumab eaaliti funtyfideiqueac lumen intueri, nec fupra hare infima fe attollere valeat,
pietatispurum, aefinedololac, introdudlorios & initia- quanquam defuperoriundus, &adfupernavbcatus, hie
torios Term ones eiushaulerunt, & cumillis, acpofiillos j mihiobcaecitatemYideturmiler,tametficaduciscircum-
orbem difeiplinarum liberalium excoluerunt. Vbi vero j fluxerit:tantoq;miferior,quanto magis rebus ad voluhta-
perfedtioribusillisdocfinnis ,-extqrnaque fapientia opus temfluentibusdelufus,&aliudbonum,vero bono pr?fta-
fuk ( requiritur enim,inquiuntipfimet, etiam vis dicendi tius credere in animum induxerit: malum vtiq; mala: opi-
A
B
MalUt.
Jlt.t: _
t. Ctr^U,
D
Sxti, 7,
Marei iS.
In SSS. Bafil. , Gregor. & Chryf.
nionis fi:u<5l:um carpens, vt aut tenebris damnetur : aufc vt
ignem videat,quern vt lucem nonagnouit.Hçc non muP^
tis, inquit, tam nofiræætatis, qua véteris memoriae homi-?
nibus ftudio.fuerunt ( pauci quippe funt Dei, licet omnes
ipfiusfigmentafintfiegislatofibusjbelliducibus/acerdo-
tibus,Ptöphetis?Euangeliftis,Apoftoiis, pafioribus, totr
Ipirituali coetuiunter ömnes vero his qjiam,y t nemini nia-
gis,de quorum laudibus nunc dificrimus. •
Hæc mea eft Theologomni T rinitas ,Bafilius,Ioanes,
& Gregorius,Haud enim timebimus vel eos qui ante, vel
eos qui pofthosnumerantur.Qm ita inter fehærent, tarn
func vnanimes , claritateq;^ç yirtutis honore pares. Quae
cum aliis certauit, cü aliis eodem numéro habita eft, alios
fuperauit,nemini vt ego lentio,primas concelfit.Et alioru
quide fermonem 8c do6trinam, alioru aélionem perfekte
exprelîèrunt.Illorumitem manfiietudinem,horû zelum,
aliorudifcrimina, quorundam plura, nonnulloru omnia
imitati funt.Etaliud ab alio bonfifumentes,ficut qui formas
feitiflime pingunt jdicendi peritosaâione, rurliim in
agendo exercitatos, efoquétia&dodlrina poll ïè relïque-
runt.Autfi mauis, ab eloqùétiaçelebratos eloquentiâ,a-
(fiione autem in agendo é^cellentes antegrelfi lunt, & in
vtroq; médiocres, alterius præftantia luperaruntûn altero
•autem eminentes,hoc iplo præcurrerunt,quod ambobus
fingulari modovfifunt.Et fasft nquum miraculü,omniq;
-oratione fiiperius eos nominandos arbitrer,- quod mirifi-
•ce omnium aures atque animi obftupelcant. Propter hæc
nepe Petro,& Paulo,ôcfiliis tonicrui ,eorumq; lociis illos
annUmerari æquius fuerit, quam àlios quolèunq; Chrifti
dilcipul osraeprop ter hos ante alios quolcunq; C hriftu m,
poft reditum ab inferis in coelum pitoficilcentem dixiflè
exiftimandum, ecce ego vobifcumfum omnibusdiebus, vfqüead
çonfummationem fik«/i,iihiftrem fiiccefllqnem,& cömmu-
nemhorumcumipfisapoftolatum minifteriumque, honoris
ite m æqualitatem infinuantem.
Vera autem&iufta me dicere,nec ob fingulurem quo
eos diligoamoré quidquam^.vtalicui videripolïim ) non
conuenièns ad gratiam de his Patribus affirmarefinde cô-
ftabk.Etiam hos Ghriftus dilcipulos & Apoftolos diuino
(piritti, quemadmodum illqsinftituit,&Euangelium,&
prædicationem,&cqmmunemhqminum falutem perin-
de illis commifit. Etiam hilingüas igheasdeluper àlpiritu
delçendentes,diuifî.qhemq;, & diftributionem gratiaru,
& infigniumoperationum,vtilli lufçipiunt:nec humanis
■ ac barbarisjlèd angelorum linguis,& voeibus arcariis coe-
leftibufq; loquuntur:diuinqq; lpirituimbuti.à Deo inlpi-
ratarum feripturarum lublimia, & f econdita intèrpretan-
tur,&prophètant,& cumProphétismifoquodam modo
. non aipeàabfiem afpiciunt,reuelationibufq;,& myfieriis
inexplicabilibus digni habëntür. Et' miranda opera effi-
ciunt,& morbqsdelpératos j.vtiUi, folaChri^i implora-
. tioneeurant:nee,GOfporumtantummôdojltirianimarum
quoque : immo vero per peccatumiam mortuas in vitam
reftituüt^juod maius eft ,quam cörporibus fpiritumred-
dere.Præterea dæmones à mçbrfs humanis fugant, vitio-
fiirum affeëtionüjdæmonumq; dij,pergratiam,ab eo,qui
folusper naturamDeus cft,ereati:vt olim ad magnum illü
Molèn,ette,in quit, tonftitut te Deum Pharaonfs i quibus ver-
ibis Ægypti cladem & plagas, atque in prqfundo mari ex-
tremam Ægyptiqrum perniciem obfcurius fignificauit,
quas legislator & dudtor admirabili illius potetiainuexit»
Primum igitur difcipuh,& miniftri Verbi, ab eo ad gé-r
tiumvocationemmiflî,’hochabitulûirituali,& omniar-
mqrumgenere propter faluandos homines,àduerlüs dia-
bolicam iq êosqqnùnationeminduuhtur.Àit enim. Eantes
predicate Euangelium omni creature Qtt} crediderit & bàptH
zatUs fuerit, falutts erit : qui vero non crediderit y condemnabitur.
Signa autem eos qui crediderint betc fequentur. in nomine meo do*
monta ciitientdinguis loquentur nouis-.ferpentes tollent : &fi mot-
tiferum quid biberintynon eis nocebit:fupcr agros manustmponenty
& bene habebunt. Quæ omnia nimirum iuxta Domini prq-
mifla,à mendacio aliéna, éuentüs çomprob.anit, quando
Apoftoli adtierfum gentiles, idolorumque cultores fibi
aduerlàntes, fermone parum egueruntî maximamq-,.partem,
vel potius poene totum fîgnis inufitatis, & prodigiis
t 6j
cqnfecerunt:ôchanç exethnids congregâtam Ecçlefîam,
Ipbnlàm eiimmacùlata,lècundum Paulum y exhibucrût.
; Græcorumporro liiperftitione, falforum deor.um, &
creaturarumadqratione, & dæmoniaca in homines ty~
rannide Chrifti yirtute perlànâros Apoftolos pulcherri-
me de mèdio fublatis, aliam viam tentatperlêcutof, non
iam palam, & aper te (haud enim iftiufmodi certaminum,
y t vndiq; expulfo ac deui&o,locus ei de in tegro dabatur)
lèddolb complurium dëomm cultum , & rurfus
inducens: quam cum à principio quondam contra proto-
plaftosiiiparadifo fi:audulenterpeperiiïet,multifq; læcu-
îis natufain noftram ea tyranhide opprellam renuiflèt, ad
le denuo diuinum cultum honorernq; tcuocareimpudés
laborauit, nec crucem, nec Dei làngüinem reueritus ,per
quæcrudeleeiusimperiü deftrublum eft: lèd poft deftru-
<ftionem adhuc cauda palpitans draco,& ad vlrionem,lu-
btamq; amens, & impiuslèipfumtürpilfimeexfufcitans,
I H oc autem nihil aliud eft, quam impro bilîîmar u m hære-
fiimçpntraChriftiEçclefiamnouatyrannis, & inanis fidei
per lèaido:poftNerones,inquam,Traianos , Dectqs,
Diocletianos, Maximianos, & MaximinQs, & qubtquot
primæ impietatis & præfidès ac duces exçiterunt,
. Sabellios, Arios, Apollinarios,fecundæ mB-hxç defenfores
nobis exçitaus , & Ecclefiæ Chrifti perlècutores, non minas
quam illos, nifî etiam acerbiores : quod cum Chrifti
. nomen ferrér,inquit, ( magiftromrh enirh mëóram; verba
iterum vlùrpabo)Plèudoehrifti,&Chriftianbrum oppro-
■ briâ eranuquibus & lacéré impietas,& pàti dedecus vidè-
bacur:quodnon purârét nosaffiçiiniuria neq; in nos ma-
gnificum martyr: j nomen conuenire.led nos etiam hic fu-
rari quodammodo veriratem, &pativt Ghriftianos,cum
interimvtiinpijpoenasexlblueremus.Atq;idcireo excita-
tumeft nobis,inquit,cornu falutis, 8c lapis angularis, fibi
nos & nofmetmutuo eade compage coniungens. Immif-
faeftfiio tempore admiranda hæc TheblogOrüTrinitas:
atitigQis purgans foeces ac fordes.-aut ventilabram rufti-
cum,quole(3kas&grauitas dogmatum lècernitunaût fër-
rum,nequitiam radicitus exfcindens.Et V erbum fiios fibi
adiutores inuenit : 8c Spiritus qui pro iplo Ipirare velint
nancifcitur.H in elè cunda vo catio & apoftolatus, & Eua-
gelij nouaprædicatio, chori Patrum Theologorum ,in-
quam,contra Cecundamîmpietate'm,&ââ’ftavjApoftolo-
rum fciliçet poft A poftolos, & Euangeliftarum poft Euär
geliftas ,& 'Theologorum poft Theologos : & Petrus , &
Ioannes,qui videnrur, & lunt columnæ Ecclefiæ Chrifti;
& poft illos tertius illis con^lutinatus, & æque honoran-
dus Paulus, tametfi tempore paulo pofterior:zeJo tarnen;,
ftudio,arte,& Ëuàngelicis certaminibus par, eiuidemque
&confoéderatus:ipfi vertices,& præfidès chori huiusfiic*
utantememini.
Verum çnim vero, primorum difcipuloru, & Apofto1
lorü,roburin fignis acpqrt5ns,in linguis,reuelationibus;
variciniiscqfiftçbat.per quç vniuerlum fub foie mundum
yiuificamt,& ad ea verbis non multis opus habuerunt, id
quodlupratecigit Atiftis prindpibus, Apoftolorum fuc-
celïoribuS ac T heologis , ne hic quidé vllarationepaupe*
ribùsjin fermone,& cif ca lèrmqnes àtq; dqdfcrinam omne
certamenac roburfuitfQuoniam nó aduerfus idola, ma-
nifeftümq; çreaturaru cultum, fed contra lubdolam qua-
dam,& occultam in Deum impietatem,&nouaerga crea-
tilrâs feruitutem cofiiétus à gubernatoribus iftisnauis Ec-
clefiæ totius mundi fofeipiebâtur. Quid enim fibi volea
bant perlècutores,cum vnigenitum, 8c confubftatiale,&
honore, æqualè Dei Verbum communi nomine Deu ap^*
pellarenr, & idc nihilominus ad creatüram vfq; déprimé^
rent:connaturalêm porroj&eiuldem throni fociura Ipiri-»
tüm nec Dei voCabulo nomiriarent,&ad creaturarum or-
dinem fimiliter detraherent?Penierlà,inquain, diuifiq &
ci&êîu Arij.Quid Sabelliana commiftio, & triüm ih vnuin
éonfufioîvt fecundû illos neq; tria,neq; vnum elièl,quod
âdoratur, noua 8cablurdaatS-H«. Oûin etiam Chrifti no-
men gérentes, dubium Chriftianis, fiue Chriftianorum
fimplicioribus & rudibus certamén, 8c Vëritatis inuentiq-
nem faciebant. Quocirca ab ipfis magiftrorum coryphæis
opera omnis in ferm one & dodtrinam collataeft, vt dixi,
eundèm-
E
F
G
<3*Ut.x,