©
2 Ü
PJil. 117.
ei no..
LVCÆ TVDENSIS
EPISCOPI , SC R IP TO-
R E S A L IQ V O T S V C C E D A N E I
C O N T R A S E C T AM WAL-
D EN S IVM :
N V N C P R 1 M V M I N L V -
C E M E D I T I C FM P R O L E G O M E N IS
&M/viir>quibusde yrdienfmmfiShombm,
peruerjisfo dogmttu copiefe
t dijfertturi
a v c t o r e , e t e d i t o r e i a c o -
BO G R E T S E R O , SO C IE T A T IS
I esv T h eo l o g o .
I N D E X C A P I T V M ,
O VÆ IN P R O L E G O -
M E N I S .
Cap.I. Deperniciofafitta buiusfcecunditate.
II. DeVValdenfibus, pauper'tbus deLugduno,Leomftts ,Gazaris&
Catbaris.
I V . De aliis VValdenfium fittarum nominibus,de quibus mefioinConftituftoneEriderkilmperatoris.
V. Quid de V Valdenfibusfcribat Abbas Vrfpergenfts inChro
n'tco, Anno M. CC. XI I .
VI. Quibus mo dis fitta V Valdenftum nimtumfi dtÿundentt
obuiamitumfttï
V II. Vtrum Lutheran's & Caluintani ftnt Vratrum Waldenfiumfratres
?
V III. Vtrum in Gaüiis VValdenfes vfque ad noftram atatem
dwramintl
IX . Quifint Auct ores, quos nunc eiiulgamus, & quapdeluyhuncfecutus
Freherus, R einerum euulgam t ?
P R O L E G O M E N A
IN s c r i p t o r .e s
C O N T R A S E C T AM
w a l d e n s T v m .
C a p . I.
Alihquamuis impudenter, tolerabilius tarnen » incunabula fitta:
d Sylueftro Pontifice, & d Conftantino Magno repetebant -, inftgni
qutdemvanitateyfed pro more &genio omnium Hareticorum, qui
vetuftatem affettant, ne finudiustertius demunttxorft videantur,
omnibus ludtbrium dele ant. Noftros Nouâmes intuere, necquid-
quamcaujfzerit, curaliosviderevelis,qui cumnevnicumquidem
eacrediderit, qua Lutherus fuis credenda propofuit, tablant tamen,
feab tpfis Apofiolisgenus ducere, & fua placita,ab eorundcm tempore,
vfque adLutheri atatem, continuata drpropagata tffimon quidem,
in comntuni omnium luce, fed incauernis,& nefcio quibus latibulis.
De per mao fa fitta buiusfcecunditate.
Onfinftunt ferme Auttores fittam VValdenfimn ex-
fiitiffe in Gallia, Lugdtmi, progemtorePetro Waldo
(vndefed* nomenclatura) due Lugduntnjipradiuitr,
drca AnnumDomini M C L X. Non enm ajfen-
........ tior G in do ni, qui infua Sumnaa VValdenfes decenniopofterioresfacit
: nam quod ficundiTrattatusnoJhtAuttor or-
tum VValdenfium refert ad Innocentium II. Pontif.tdnimiscitum
e ft. Si dicas, in locum Innocenta II. fubftituendum Innocentium III.
procliue enimfuljfe librario vnam numeri Nottdam omitterr, id ni-
musfirumerif, quia confiât cum aliunde, tumexAnglicanaHifio-
ria Rogeri , tarn Anno Redemptoris M CLXX V II. &
MC LX XV 1 1 1 dm ante Innocenta ill. Pontificatum,VVal-
denfes non modo natos ; fed & damnatoseffe,fub nomine Haretico-
rum Tolofanorum, & Albigenfium ; nam bos non fwjfe alios, quam
VValdenfes, in comperto eft,&fatetur quoque Plejftus in libro,quern
infcripfit My fterium Iniquitads (CaluinifticafeuPlelJaanaadde-
re debuerat, nam alterutrum borum vocabulorum infcriptionis
complement0 deefi ) qui ne nouitatis arguerenim, baud erubefce-
bant quidam illorummentiri, profiftonemfuamab Apoftoluori-
sfmem ducere. _______________
Quanquam ne cuiquam mferamus iniuriam, fia prima firrpe
fiemmafittariorum exquirere velimus,fatis antiquum inutniemus,
Quisenim abnuat Simonem Magum ejjevctufttfiimum > quippe auo
Apofiolispartm\ At omnes, qui quoquo modo adulterant
veritatenf, &pr*coniuroÈcclefi*l*dijnt»Siraonis,Sa”
maritani Magi, difcipuli&focceiTores f o n t inquitBeatus
Martyr lrenaus, lib. 1. cap. 50 ^uamuis non confiteantur nq-
men Magiftri fui ad fedudionem reliquotum , attamen
illius fentendam docent, Chriftiquidemlefu notion,tâ-
: quam irifaamentum.preferences,-«Simbqisautemiinpie-
! tatem varie introducentes mortifieant multos , per nomen
bonum fentendam foam male difpçrdentes., & per
dulcedinem & decorem nominis, amarum malignum
Principis Apoftafiæ ferpéntis venenum porrigentes eis.
Quam vetufiatem nemo nee VValdenJibus, nec Lutherajtis, neque
vllis aliis Nouatonbus inuidet. 7 -
Porro, vtLutberifecta quamprimum in pluresaliasdiffettafu-
itfttavtnumerofitatefobolisvix cuiquam ex prifeis cédai » fie &
VValdenfiumfattio derepente totpropemodum deliramenta pro-
tulit, quot capita ; vfqueadeo, vt hie etiam vfurpare Uceat ijlud B.
Irenailib. 1. cap. 30. A Petro Waldo multæ propagines mul-
tarum hærefum faâæ funt,eo quod multi fx ipfis, ooo°-
mnes voluntDoflorescfli, 8£abfcedcrequidcmabhæ-
iefi, in qua fuerunt. Aliud aueem dogma ab aliafententia,
Sc dein ceps alteram ab alceta componentes, noua doccre
infiftuntjfcmetipfosadinuentoresfententiae^quamcunq',
compegcnnt.enarrantes■' püîriCjd/roïoitfj'ïiVraregulisluis
varientintetfc.dumvnufquifqiproindearbitrioiuompdulatur.
quæ acccpit, queniadmodum do iiio ntbitrio e;
compofuitille.quittadidit. Agnofcitnamtamfuam, &
origi nis Eire morem ptofedtus rei.atvwe &[crteTertullianus
in libro dcpr./cript.feripjit. liemücmtAihigmfibmqmi VV»l-
do j idenMtartnù , quoiCntharis, idem iniquefumjforibiu,
quodantccefforibus.
tonproptcrrtnommibw.fc&opinmtbMaxMirfedifirtp*
re utperunt,n in[uo rraSbm ofeniitMinirim^minbiinomb
MdUciSiMddogman.nliMliuniefemtifumi&flerommque
mminttlrideriiue II. Iwp.iMutl)e»ti«deftatutis&côfuer
tudtnibuscçntralibertattmEcclefiï.vÈiImftraW.Gazaios,
PatarenosLeoniftasO»aie quqiamEditmes, Lcnom-
ûasJSperonittas,AtnaldiJas.Cilcumcilos, & omnes ha>
retiçosvttiuique feras, qnocUnque nomine cenfeantur,
perpetuadamnamusiniima,&c.
ixprepminConJl'mtion\cmr*eofdem,qutexJlatlib.i.EpiJt.
TarideVintiHitp.xi- Patlienos.Speroniftas,Lconiftas,
Attianiftas, Circumcifos, Paffagidos, Iofeppinos.Cana.
ccnics, Albanenfes, Fra^cifcos, Bannatolcs, ComiftaS;
VValdenies>Burgatos,Ccmmincellos,Battinos1&Oltb)
leups, Sc cumilbsde Aqia Nigra, Sc omnes Hsereticos
vttiuique let us, quo cun epe nomine cenfepntur, perpe-
tuadamuamusinfamia, S|c. v
In cap. 1. Excommunicànus.Mn-. de Hmtkü. Excom-
municamus 6c anathemalizamus vniuetfos Hsereticds,
Catharos, Patarenos,Pàujeres de Lugduno, PafTaginos;
Iofeppinqs, Arnaldiftas, S jeroniftas, & alios quibufeup-
que nominibus cenfeanrui facies quidera habentes di-
uerfas,fed caudas ad inuicen colligatas, quia de vanitate
conueniuntinidipfom, .
In Conctlio Lateranenfifub j^exandro III. cap. i j . Quia in
Gaiconia,Albegeiio,& paribus Tolofoms, &alijslocis,
itaH*rericorü,quosalij Caharos>alii Patrinos,alii Publi
canos,alii aliis nominibus vacant, inualuitdamnataper-
uerfitas, &c. Vereinwàaï&diutur, quiavixaliquaregioab
baepefieimmunis & intact a mari$\adeo fefe diffuder at,&çüplurimorum
exttio in varasprouincias infuderat, pracipue tn Inlu-
bùiim,fèuLornbardiam,vttefiatumfacmtcumalÿfiriptores,
tum ißi,quosnunceuulgamus.
C a p. II.
De VValdenfibtUypauperibus de Lugduno, Leoniftis Gazaris
& Gatharis.
yrtTVAldenfesalio nomine appeUatijWPauperes deLugdu-
y Y no, quodvitam inopemprofefii, dominio & pofief tone om-
mum facilitation fefe abdicarefilerentiDtctiinfuper funtheqni-
ftx,nonab Auctore,vt vult CaluiniftaGoldafius infuo Irrationa-
li\adprimum Tomum Gonftitudonum lmperialium fed a loco,
in quo nati,nempe a Lugduno, cut Germanice nomen Leon, Gallice
Lyon.Htncigitur Leonift? , quod rette etiam obferuatum aFre-
hero in Tomafiriptorum Bpbemicorum,cui ex illyrico infemtfru•
JlumlibeUiReinerianieumnotulisadoram feu marginem. Etipfi
lllyricusCent.XlI.cap.8. Leoniftx cognominati font, quia
Lugdunum vulgo L^onappellatur.
Ridet Caluinifia i11os,qui Leonifiasa Leone IV. Confiantini Co-
pronymifilio,appellationem accepifieaiunt. Perridicule, inquit,
cumfedahtecin Galliaortum , non in Gracia habuerit.
Quafi vtro, bac obieftiuncttlafinteritiam illam labefattet. Vbi Cal-
uinifmusexifiitl Nome in Gallia,velpotius Subaudia ? SiCalui-
nifias Copronymianos vel Copronymiftas a Copronymo nomine,
an ideo ridicula eritappellatio,quodfitta Copronymi in Gracia
natafit,fitta? Caluini inAllobrogibus ? Certe vt hoaie Caluini-
jia,itaolim Leonyfta Iconomacbt & imaginum euerfires erant.
Quare non inconuenienterfiue a Leonelfaureo,fiue a Leone Arme-
niofiuc a quocunq,alioLcone IconoclaflicoLconiftxtiominaripo-
tuiffent. Hac dixerim,non quod it afentientibus a dfl ip tiler,fed vt o-
fiendam, Caluinicolanh Goldafium nugas agere, necnifi plumbeo
pugione,£imillosoppugnat,dmicarc..
■ Dices.In CohfiitutionePriderici,Leonifias,& VValdenfesfepd-
ratim enumerari; quodargumento efi, eos non folo nomine, fid &
opinionum varietateinter fidiferiminatosfuifie. Rejbondeo, hot
non fequi, hac enim difiriminatio tantummaiorisclaritatis caufia
introducta eft,vtfiquiforte VValdenfes tittilo Leoniftarum,ve/
viceuerfa,Leoniftas tittilo VValdenfium nonagnofierentidoseo,
quod cognitutn bab ebant, nomine affettos; fictitqui bo die non a-
gnofeit Hugonotzsvel Genfios,isaudito Caluinifiarum nomine
ignotius per nottusfacile cognofcit-.
Additlllyricus-fV Valdenfes etiam Ipfabba,tos<ii#<w. Verum
ifiinonfolo vocabulo; fid & ritu a V Valdenfibusprimis,& , vtita
loquar,purisjabibqnt,vtJuo loco dicam. lfValdt& VValdenfium
fioloneserant,vthodieLutheri.& Lutheranorum, Interimiftae,
Adiaphorift*. Vbiquift*.
Nunc ad Gazarosfie quib. quod ditturusfum mult'ts paradexu
videbitur, dicam tamen. Gazarifunt Catnari. Caneautem,cum
Catharos nomino,antiquosillos Catharos Nouatihos intelligas.
IHi hoc nomine defignantur,de quibus mult a Reiner us & plura ad-
hucEcbertus infirmonibus aduerfus CatharosTomo ficundo Autta
rijadBibliotbeeamfanttorumPatrtim.Hos, in quit, Germania
nofir a Catharos; Tlandria,Viph\es,Gallia. T exerant, ab vfu
texendiappellat.CathariergoGermanicumnomen; nonGracum,
hoc quidem loco .Et efiillud ipfum, quod hodievfurpamus Kater,&,
vtaHjcrafiitu,KazarT mutatoinZ more Germanis filemni ,vt
videsin bis,Catus,^a^.Platea,piai.;.Hw ergo ex VValdenfium
fitta vocabantGermaniKatberfeu Kazar,ex quo Latinefiriben-
tesQi£\izxosprocuderunt.lndenatavoxGo.z&u,CinGtransfor-
mato,quafi Ca zati/e« Kazari,Net eft qui nefiiat C &Gfibifaa-
lefuccedere,vt Cafpar & Gafper Catus.ltalis Gato Glathri,
(Satter.Ef boe tpfumrette vidit Ereher.us, nam Porno i. fir.ptorum
Germanicorum,adimtiiim Annalium Godefridi Monacbi,adhac
wtaQuidam Haeretiei de fe^ta eorum, qui Cathari nun-
cupantur\in marginenotatiQui& Gazati^Ht/jewt. Gazaros
Cod. de Haret.cap. 8. & 9.ext r.cod.
Idem aliquomodoanimaduer tit Lihdanus inEpift. adlmpera-
torem,qui Germantcum vocabulun^a^ev/ d Catharisdeduttu
ait,tefteSerariolib.i,RerumMogunt.cap. 6. Rettius tamen nomen
Kathari, quo latinefiribpnpesytuntur , aGermanico deduxtffet,
velpotius nihil aliud nifi Germantcum vocabulu m Kazer, Latina
Jpecieindtitum, dixijfet-,quifittan, communealioqui omnium haimmenfitmmjibipnpritimfecerm;
mimnque tmhrn Sit-
inanis hac vox aduenerit.
Serartus loco cit.ait,Germanis efie dmidere.Vnde qui
populumDei diuidunt,&ab Eccleftafantta diftrahunt,haretici &
fibifmatfciM^erVocatifunt-pquafidimlores.Htsinlocishacnotio
bum vocabuliplerifque incognita eft; nec vfu loquentiutn trUa:
quamuis&fytm/ptoafflittionefatis vfitatumfit; quid entmnotiusiftis,
2X?as ttfotcJ) Ia»g f4 ^em d nt> pWgeit 1 fUtlmtM
Ia»ggiW0 gep[agctfenl)<jer4^ret. Ego ptopenfmeofum; 1Vtdmuem
^dger/ a cato, quafi Caz ar. Cur autem maiores nojlri Germani
hareticisnomend Cato indiderint, pfomptumerit intelligereei,
qutproprietatls cati cumgenio & indole hareticorum confine vo -
, let. Siquis tamen ficus fintit,& Haretkos iftos d Cazeres, qui eft
locus nonprocul Tolofa, nomen accept(feper tend at, cum hoc ego non
contendam.
De Catharis refert Godefiidus in Annaltbus huiufmodi hifto-
riam.Hoc etiam Anno MCLXIII. quidam Hsretici de fe-
&aeorum,quiKatharinuncupantuCideFlandri£partibus
Coloniam aduenientes, prope ciuitatem in quodam hot-
reo occulte manfuare cceperunt. Sed, dum neque Domi-
nicb die Ecclefiam intrarent, acircummanentibus com-
prehenfi&detedifunt. QuiEcclefi* Catholic* repra-
fentati,& diufatis de fe£tafoa examinati, dum nullis pro-
babilibus documents corrigi poflent, fed in fuo ptopofi-
to pertinaciffime perfifterent, eiedi font ab Ecclefia, & in
manus Laicorum traditi.Qui eos extra Vrbem educe n tes,
Nonis Augufti, ignibuseostradiderunt, maresquatuor,
& iuuenculam vnam: qu*, dum miferatione populi pro-
p6 feruaretur, fi forte interitu aliorum terreretur,& fanio-
ri ronfilio acquiefceret, fobito de manibus le tenendum
elapfa, vitro ignibusfeiniecit, &periit, Vide Cafariumlib.
f.cap.19. I
C a v. I I I . '
P At aren't, feu Paterini,feu, vt aliqui appellant, Patri n ifattio
VValdenfium,dperfecutionumperpefitone, hoefibinomenin-
diderunt,teftefridericoll.Imperatore, quiinquadam Conftitu-
tionefua aduerfus Haretkos : In exemplum Martyrum,i«<j«if,
qui pro fide CatholicaMartyrium fobierunt,Patarenos fe
nominant.velutexpofitospaffioni. Huiufmodiveromi-
feriPatareni, àquibusabefl: fan’£ta credulitas diuinitatis
stern* , fobvnocontextunequiti*,infimultresoffen-
dunt,Deum videlicet,proximos,&feipfos,&:c.
Ad idem nominis Etymon refpexitluo Narbonenfis in Epiftol.ad
Giraldum ArchiepifiopUm NarbonenfimapudMatthaum Baris in
Annaltbus Angelkanis; Accufatus quondam vt noftis, ab s-
mulismeiscoram magiftroRobertodeCurzun,Romanç pag.fö.
Curi*tuncLegaro,foperh*rëticaprauitate,nonconfci-
enti*fcrûpulum,fed caufsturpitudinem erubefcens,iu-
dicium declinaui, &hocip{ofaâ:usfofpeôIior. Auditis
igitur illius authentici viri c6mminationibus ,fugi à facie ,
perfequentis. Multasproindecompulfoscircumi.rePro-
uincias, Paterinisin ciuitare * Cumeacommorantibus *Comi.
conquerendo narraui,'>qùaliter pro fide eorum, quam, H
Deo tefte,nunquam didiceram,ve 1 fequcbar,pr*cipitatis
inmefententijs,exulabam.Hocilliaudito,gauififunt,&
mefelicemcenfoerunt, edquodperfecutionem propter
iüfiitiam toleralfe m.E«, vtoh ex agit afwies, quibus meritoex-
ercebantur.palpumfibiobtrudunt.
Subdit idem luode Paterinorum in fi höfpitalitate & infitta
fua diffundenda impigro ftudio. Ibidem apud eos tribus méfi-
bus iplendide, aevoluptuofe procurabar,&multos qub-
tidie errores, imo potius horrores, quos contrafidem A-
poftolicam afl'erebanr, audiens,fobdcebam, mequebè-
neficiis obligarunt, ad promittendum fibi, quod ex tune
€hriftianis,cum quibus morofompoflèm habere colloquium
, prædicarem., perfoadendo, quod in fide Petri
neminem contingeretfaîuari, & hanc fentendam perd- ,
nacitcr edocerem. Hocquemihi, fide interpoli tâ , prb-
mictenti, fua coepcrunt îècreta detegere, prohibentes,
quod ex omnibusfereciuitatibus Lombardi*, &quibuf
reftiorumnomen,perimprobitatis&nequitiafuaexcellentiam& ^ damThufci*, Parifios dociles tranfmifilfent feholares,