nibus,qu* videlicet nee hominis,8c beiluarum; nec bea-
d & miiemmi CommunescHè polTurtt: & amitti inuitis
nobis non poffimt ; quaque vero hominem bonum SC
laudabifemfaciunt> He a quibus homo hue laudatur,. Sc
bonus appéllatur: manifeftum eft, quod in fola vita vir-
I tuofa bearitudo cohfiftit; Sc virtusfe iplaeft contenta, ad
bene, beateque viuendum. ~ '
' Reliquomm Vero,nihil ad veram bearitudinem petti*
net ; led dum homo virtutibus eft imbutus, Sc omnes fflas
coguationes&aaiones, & Vitam Virtutibus regulariter
& moderatui?, Sc dirigif.omnibus alijs rebus nafeentibus'
8rcadencibus>8c quoquo modofe habe ntib us; nil adimi-
tur aut additur ei,quo mqgis, minuive fit beatus. s
C a v Y T X V ,
Secunda & tertia, qua vocanturjium forma quarenda
beatitudinis includi debeant.
DE fdentijs quidem & artibus, hulliPhilofophorrim
dubitant, vtrum neceflarium fit aut omnéf feien-
tias,auÉaïïquas attes, in forma qu&rendae beatitudinis includi.
i)e diótisvero corporeisbonisScext'ernis •, qusfe-
cunda Sc tertia vocantur,magna eft quteftio.
Quidam enim nil prater virtutes, homini fbonum elft,
in quantum homo eft 5 non dubitant, fedadimentes
jgdiifta definitioni, pofttemam addidonem, 8c fimpli-!
' lonentes beadtudinem , complexionem elfeq-
bönorum hominis: nituntur aggregare ädjjea-
im explendam | & corporea omnia | & externa,
quafifine iftis nequaquam ilia integra valeat elfe. Qui vehementer
errare conuincutur,exhis qua communiter Sc
naturaliterde beata vitafenrimus. Bearitudine enim tanquam
llimmjum bonum omnes intelligimus; quo ip la res
fiimme bona fuogenere efficitur. Ergo 8c fummum hominis
bonum intelhgendumeft,:cuius pnefentia homo-
femme bonus efficinir. Porro virtutum pr*fentia, nullo
adiunCtoalio, fumrrie bonris homo efficitur. Sol* ergo
Virtutes Beatitudinis obtinent prindpatuiri.
C AP V T XVI.
Beams qualis eße debeat.
I Tem vóluriius ilium, quernperfe&ebeatumintelHgi-
* mus j tutiim elft ,inexpugnabilem, feptum,munitum‘,
feis bonis inerrabiliter eonfidetem, ftmper habere quod
vult,8c nunquam, quod nón vult: hunquam dubvitare, v-
trumadeft fibi integre bearitudo , an non ; nunquam ri-
mere,ne inuitus amittat earn; forti', Sc robufto. ;8c excello,
& magno animo elft, ftmperque in animo tranquillita-
tem, & fecuritatem, Sc placidiffimam pacem,^ conftan-
tem hilaritatem habere, Sc rerroribus Sc angoribus, &
mceftiria vacuum dft.
C A P V T XV II.
£u}d in fe con t meat Beatitude.
H;
i£c autein omnia continet ftntenua confe&e con-
clufionis.Nam.fi quis,cum fit yirtuolus, ita Conclu-
lam dè bearitudine ftntentiam, viuam & efficacem habet,&
totum animum per omnes partes penetrantem, vt
Sc omnis appe ti t us fi t coni onus illi, Sc aliqua repugnans
opinio non fit in animo latens; quae poffit aliquando ad
-contrariura appetitum animum diftrahererH i c cum nft
hil habeat in bonis nifi virtutem, & quodeaagatur: reli-
quarum.vero rerum>nihilfibi bonum vel mqlumreputet;
vidvacque quod folum bonum nouit ftmper fibi tötjum
pr*ftns,Sc amitti inuito non patiensmecefle eftvt omnia
i i ; ei conringant; qu*^cpoliiimus communiter vere de
bearo intelligi. Talls enim ftitus^,incxpugnahilis, iner-
rabiliter illis quxlu’a bona ft it, confidcns: ftmper habet
quod vult, &nunquan),quodnó-vult. Vacatenim vitijs,
qu* non vult habere, & fi terrores, & mceftiti* , & ängo-
res, Sc alias perturbariones, qu* cÖnringünthominibus?
propter corporeas Sc externas res: quia pucanteas malas
vel bonas eile; &perrinere ad luum bonum vel malum
ftatum ; manifeftum eft ,quod fi quis huiulmodi ppinio-
nem &apperitum ab ijldem rebus penitus remouerit; nihil
quoquo modo acdderit,terrere &perturbareeum va-
lebir, aut angi, & dcohftahtia egredi, Sc mcererefaciet.Et
ideofemper erit tranquillusfibiqiie placatus. Propterea
fortis, magnanimiilque, ftmper inuiâus, à nullo rrangi,
Sc demitti animo patjens. Maxime cnimlcit humànas res
Contemnere, Sc ab eis nec efferri, nec frangi : qui éas nec
bonas nec malas fui gratiaiudicat«Similiter &quæcum-
que alia de beato intelligentes,prædiâ* conclufioni ple-
ne concurrunt.
G a p v t X V II I.
Ad perfeftam bearitudinem num fetunda & tertia,
fintnecejfaria.
SI vero liipponamus aliquem cum bonis animi eriatn
quæ dicuntur bona corporis,& externa omnia habere;
Sc fir fibi ilia in ammo fenterià mfica, Sc apperitus fen ten-
tiæ congruus, quod ifta ftcunda Sc tertia àdperficiendam
plênam bearitudinem funt necelïaria: impoffibile eftei
omnia ilia conciirrere,quæ de beato intelIigimus.Ëf ideo
per confequens, cum credat habere fe omnia quae luppe-
tantad beatamvitam, non erit tarnen beatus. Nam cum.
feiat vires,valetudinem,lahitatem,velocitatem,venufta-
remjintegritatem ftnluum, vacuitatem doloris, denique
vitam iplam; Præterearegna, imperia,magiftratus, digni-
tates,honores,fecultares,copias,opes,potencias,diuitiasj
liibditorum beneuolentiam, optimorum amicorum, &
conlànguineorum lbcietaceni : hæc omnia caduca natura
lua die ; & fimul inuito amitti polft, Sc eorum contraria
euenire: quo modo beatus eric, fi tot bonis, fine quibus
non reputat integram bearitudinem fibi polft adelft,
non confiait ? Et tot quæ reputat elft mala, & beatitudi-
nemviolanria fibiimpendçre videt ? Ita enim lapiens Sc
intelligens, & ilia bonapermanere fibi, & non delabi ap-
petenSjCum vult dft ftmper beatusrquomqdonon ftmper
terrorum, & angorum, Sc fo Hi ci t udinis plenum animum
hàbebit ? At vero nec cbntemnere, & delpicere res
human as fadle poterit : qui ad bearitudinem vel mife-
riam aUquod pondus eas habere crediderit. Sed fine de-
Ipicientia rerum humanarum forritiido &jinagnanimi-
tas& excelfitas, non videntur polft in animo gençrari:
quibus virturibusinftru&us virtuofus in omni for tuna æ-
quabiUtatem conferuar. Carebitigitur qui beatum ft elft
pu tat,iftis virtutibus.
Ac etiampoteft contingere cafes in quo, quumlalua
fine fibi omnia bona externa : . tarnen ipft ignore t , vcrum;
faluafint necne; dubitabit ergo vtrum adeft fibi integra
beatitudc^Ergo non habebit quod vi|lt: vellec enimnon-
dubitare. Concutietur ergo tranquillitas Sc pax animi i-
ftius à conftanria fea. Nonfergo tutus, vt dominus bonorum
feqrum : non inexpugnabilis, non quietus ; net beatus
ergo. Senténtia ergoilla, quæ corpqrea&externa ag-
gregat ad bearitudinem, quern fiipponimus elft beatum;
fecit noli, elft bçatum:lal|a ergo eft: nihil enim-verum eft,
ex quo impoffibile oritur.Magis autem dignitas Sc lplen-
dorièntentiæ,quam defendimus,indc apparebir.
C a p v t XIX.
CoUatic duorumnonBeatorum.
O Vpponantur duo non Beati,fimilem defedum in ani-
3 mb, in corpore, Sc inexternis parientes : Sc ilia quæ videntur
elft excelletiora corporis, & externorum, nequa--
quam habentes, Sc aliquorum ex eis, quæ défunt, delpe-
ratafit acquifitiq,&ita pmnibus quæ mentis,quçnaturç,
quæ fortürîæ fent,per omnia adæquaris: fît vni illorü pef-
luafem,quodft)tah'eaticud6in virtutibus animi vertitur^
Àlfj vero tripartitailla fententia, & habeant parém appetitum
beatitudinis ; manifeftum igitur eft, quod primus
minusægre, & minus anxie, Sc iucundius, & tfanquillius
ducet foam vitam, quam fecundu?;tribus ex caufis; quod
minora fibi videt deeftè ad plcnam bearitudine : Sc qnod
non eft delperata fibi illorum acqüifitio:& q> eorum quæ
habet, tanquam perrinentia ad bearitudinem, non exifti-
mat aliqua elft in poteftate fortunæ, quibus delapfis mi-
ferior ipft.fit. llle vero non mpdo pluradeçlft.fibi ad explendam
bearitudinem videt, & de illis, quaehabet, ali-
quafentit, polft delabi,quo ipft fit miferior,ftd etiam ad
integram prouenire aftquando bearitudinem, delpefe-
t um eft penitus fibi.
C a p v t XX.
Virtutum dequifttto vtri drfficilior.
AT vero &acquifitio virtutum plures habet in ifto dif-
ficultates; qua in illo 1 Prima enim difficultas eft, poft
ftcognoftere, quantum bona animi, ad complendam
bearitudinem, excellunt bona corporis, & ifta externa,&
proportional iter dilpartiri, Sc compenlare iftis appetitum
beatitudinis. Ille vero nofter,cum peatitudmis fententia,
& totum appetitum ad folas virtutes mittat : nileihuiuf-
modidifficultatis eft;quin etiam vehemencioreniapperi-
tum ad virtutes habet : quam ille qui aliquas partes, paris
apperitus, corporeis ttibuit & externis. At Sc hoc manifeftum
eft,qiiod quanto'amplius diliguntur corporea Sc externa:
tanto magisimpeditur ad acquirendas virtutes. Fà-.
cilior eft ergo noftro virtutum acquifitio.
C A ; p v t X X L .
In virtutum acqu'ifitione v ter fort tor.
NEcilluddubiumeft,quinilleaffedlusanimi, quiita
fit conftru&us Sc fitmus, vepoffit in omni cafe Sc
fortuna, æquabilitatem conferuâre ; ita quod ne c aduer-
fitaribus ftangacur; vel molle aliquid 8cabieâiam, Sc ef-
fæminatum Sc anxium patiatur ; nec fecundis rebus effula
laecitia geftiat, leuitaceq; ad atroganriam Sc fuperbiamfe
efferatrlfte, inquam ,afre6tus melior Sc beatior fit, quam
ille, qui non tantæ conftanriæeft : Sèd manifeftum eft,
quod duorum feppofitorura virorum noftro facillimum
eft, exercitatione 8c çonfeetudiné adiun£ta, peruenire ad
eiufmodi affectum.Illivèro tripartitP,aiit impoffibile,aut
difficillitnum eft.Ergo fi npftra ifta fententia in meliore o-
mnimode conditionefacitellc hominem : quam ilia tripartita:
non dubium eft,quæ magis eftapprobända.''
C a p v t X X I I .
Virtutum aftio in quibuspotifmum bonis confiflat.
AT vero, nec ilium errpremoporteriincurrere, quod
a&iones virtutum, in folis bonis corporis Sc externis
verlantur: in contrariis vero hon: Vt fi beate viuere eft vir-
tuoft agere : hoc autem non ppteft efiè, nifi in bonis .corporis
Sc externis, necelferio concludatur, quanto ifta di-
labuntur, canto vitam beatamftefici. Nam iron eft cafes
invirajhecfortiina,necfempns,inquo Uohpoffit vir bonus
elft conditipne,quam ft. Etideo tranquillo viuit animo,
Sc minime turbulento, 8c ad interiores adiones, Sc fi qua;
fentexterioreSjmaxime expedito. T ali igitur firmitari, 8c
conftanria:, animique a«ftiones,quas ppflint agere virtuo-
fi diuites, Sc potentes: non font poftponendz. Dum ergo
bonus vir viuitSceft,non vacat virtuofis adiohibus.Qua-.
renecrfto modo corporis qujedicunttlr Sc*externa bona,
verae beatitudinis partes erunt.
virtuoft agere. Decenter enim 8c rationabiliter cogitate,
iacere, federe, ftare, ambulare, tacere, loqui,tribue- j
re corpori necelïaria, viderevèlaudire aliquid,-membra ;
corporis mouere,alicuiallèntire Scpatere: vel proconfer- :
uanda conftanria Sc fide dolbres Sc damna non reculare:
quibusnonpoteft virtuôfeàvllo tempore omnino carere: <
acriones Virtutum font, 8c à virtute proficifaintur.Omit-
to dicere quod fortitudo, Sc magnitudp,8ceicelfitas ani- i
mijinaduerfiSrebus totam luarn vim habent,fcireq; béne
aduerfitatibns vti; fernmæ pmdentiæeft.Néerion multa,!
quæ videntur elft negationis \ locum habent femmarufn
aftionum; Gum enim yirtuolus, pauper Sc igripbilis, de-
formis, Scclaüdus Sc infirinus : n obiles S^diuites admire-
tur, porentelque Sc fanps: 8S ftmilertlni, Sc illos beatb^i
Sc fælicès reputet, 8c ideo odio cos habeat, Sc iniiideat fis,
cupidicateque immenft, ardeat, Sc arigote Sc triftitia, Sc
mpîrore tabefeat, Sc depximatur, diuinamque prouiden-
tiam opinionis errore: aut nùilaih,aut iniuftam elft exifti-
met : vir bonus Sc totus noftræ ftntentiæ , cUm in fimili
cafu eft, nil iftorum patitur, nec reputat illos ,inmeliori
C A P V T X X I I I .
Diuifio bonorum & corporis , &qua externa vocantur.
VT autem non yideamurde nomine tantum laborare
velle.commodanominantes, quae omnes bona appellant;
vt vocabuli mutatione a bearitudine vidcantur
ftgregari; ita fit procedendum.
Omnium, qu* bona corporis 8c externa dicuntur,alia
referunturadnoftramiplam febftantiam. Qua:.quidem
ita fe habent, vt fine illis elft 8c viuere non valeamus.
Alia vero adhoc habent foam vimjVtminus mplefte 8c
deledabilius vitam ducamus. QiU* quidem ad ipdolen-
tiam vltimo 8cvoluptatem,qu$ per corporeps ftnfus per-
cipitiir, referuntur.
C a p v t X X I V .
De membra primo.
TT Rgo vtde primo membro prius dicatür; quia fob-
C-iftantia noftra8c ipfem elft noftrum bonum quidem
nobis eft: Tale vero bonum, vt non fit aliqua pars.form*
beatitudinis: fed vt communiter, tarn femmx-miferi*,
quam beatitudini febiiciatur. Differt enim hominem ef-
ft,8c Beatum hominem eire,8c miferum hominem elft: vt
ipfe homo ytriq; fobiici valeat: ftquitur neceflario, quod
Sc ipfa bona corporea Sc externa;qu$,vtfimplicit;er fimus
Sc viuamus, requirantur: fimiliter lint 8c no minentur bona.
Vt videlicet, rion informa beatitudinis ponantur led
tanquam communia miferi* beatitudini lubmittantur.
Itaque ficut noftrum elft refeirtur quidem ad bearitudinem
5 non tarnen vt pars, led vt lubiedfcum, fine quo forma
nonexiftit: fimiii modo, 8c ilia bona, quaeadipfiim
noftrum elft referuntur, mediante ipfo noftro Elle, ad
bearitudinem referenda fent.Igicur liefe qui eft, in quantum
eft, non eft beapior illo, qui non eft: ita Sc qui habet
plura, de huiulmodi bonis, non ideo eft magis beatus,
quam qui habet pauciora. Beatus enim Sc minus beatus
homo efficitur, additione 8c fubtradione illorum bonorum
; qua: font partes form* beatitudinis. Noftrum vero
Elle Sc bona, qiuead ipfem referuntur, non font partes
form* beatitudinis, pro vt oftenfum eft. Sed videntur, fi
placet, reliquum membtum prsmiffie diuifipnj?.,., JO
C a p v t X X V .
Secundum membrum. Indolentia & Voluptas , non
Beatitudo.
C T primum oftendendum fit, quod Indolentia 8c Vo
C^luptas corporis iri, forma beatitudinis , poni minime
pollimt. Nec enim cum virtutibus beatam vitam explere
poffimt: nec fine virtutibus. Quod fi fine virfuribus,fin
liimma lede ponerentur :contingeret viriofiffimum hominem
8c penitusdeprauatum 8ccorruptum an.imum ha-
bentematq; i'mpium Sciriconftantem;bcatumelftsquod
eft cofitracommunes notiorics. Atveroneccum virtutibus
bearitudinem efficere poffimt, cum enim beatitudo
fitoptimus totius vit*ftatus: oportet , vt conftet , non cx
difcrepanribiis roterdum 8c repugnantibus; fed «x.con-
cordibus ftmper 8c conlonis. Bona enim omnia anficitia
Sc concordia ftmper gandent. Sed inter Indolentiam'Sc
Voluptatem, 8c virtutes magna;repugnantia, vt plpri-
mura eft. In plerifq; enim impoffibileeft Indolentiam Sc
Voluptatem: confcqui: nifi omittamus honeftum 8c decorum,
Sc comraittamiis turpe Sc indeconim.Nam fi vbiqiievelimusiqu*
ratio Fortitudiriis,Iuftiti*,Teijiperan-
! ti«, 8c.omnino natura honefti exiftit, conlequi: necefia