A
j na-ret ic i. ->'
P u ic h e rri- ;
’ ’•ft'« !* f c fta -
I B
I'.-. . ’
I
XXV II.
er fare, hominum ejfe. Sedifta profedo improborum nimis |
hominum funt : &eorum, qui D o lo re s omnes vna de-
ftruerenituntur, Quid énimprohibeteadem ratione, o-
-mnfes pariter exploderent?H omines enirafuerurtt & ipfi,
acveluri in profunda: nodis verfaci tenebris. Hoc enim
conceflo , omnesaibirrabimur circa fidem cundabun-
dos ae dubios hærere; nulloque horumiudiciovtemur
ad fan darum literarum inrelligentiam. Ne illiquidem,
qui hæcdiciint, habebunt, v ndcfua firmarepoflïnr, mn-
tantibus omnibus. Quibus enim rarionibus, quos vo-
lunt , magiftrosarguunt teifdem & ipfi arguetitur. Nem-
peenim non omnium fedebuntiudices, communes qui-
dem EccïefiæMagiftrosexcludentes îipfi vero, velutifà-
pfentiæ, aefdentia:, thelaurospenesfeconditoshaben-
tes, eosque fupra humanam naturam fuifiè glpriantes;
quæ ipfi proferunt, folaobcinere, ac rata eile, ac firmifli-
madicereaudebunt. Arque, vtdaturintelligi, eosqui-
dèm, qui omnium confènfu, fapiencia, & fan d i tare no-
ruerunt, firagilitatç conditionis humanæ in errorem la-
pfos dicent 5 tibi autem ipfis tantummodo errore decipi
non poflè,peculiare erit ?
Sedifta, vt ûiperbiæ, ftultitiæque pleniflima illis relin-
quantur, qUosaeledathuiufmodifatuas,inutilesq;glo-
riolasfèqui : maxime , cum, peflibile non fit, eofüem &
fandos, confèntiente orbe vniuerfo, fuifiè ; & , à fide de-
uiaflèjfine qua,Deo platere impoflibile eft,vt ait Apofto-
lus.. Nos autem honorem illis ab vniuerfalibus Condlijs
attribuçum (èruantes,hosq; vtpr*ceptores,& ducesÇrç-
r cos,Latinosque,fequen.tes; ln Ghrifto enun Iefu,netfe ludaus,
neque Gr&cm eft 4%Mtdquodqueaquolibetdidum, vera-
dter eandem habet vim, Jibrantes, fibiipfis, atq; inuicem
de fàndo fpiritu, valde concordes afpicimus. -■
Alij enim ex filio-procedere aiunt fpiritum fandum;
Alij eflè exfilio, atque àb eo, eflehabere; & abjpfomaru-
raiiterprddire,& profundi,& emicare,&.profluere;ae per
filium, & e x filio proccdere : & ,di quid eiufmodi intelli-
genfiæ proximum ab eis dicitur. quanquài#, etfi qua à
Mâgiftris obfèurius fottaffisde hac redida videbantur;
prudentiæ fneraty ea ex manifèftis didis interprerari ;ne,
propter nqs videantur & fibi ipfis, & inuicem fieri Do-
do'res ad u er fart :.id profedo pro certo habentes quod a
Deo traditiEccle'fiæ Magiftri, nunquam diuerfis inter iè
dogmatibus diflèntire portent: per quorum os vous ille,
& diuinus fpiritus, de quo iermo eft,locutus fit. i.v .
His ita pofitis, confiât ex his, quæcommuniter,.& fin-
gulariter à fandis patribiw dida pramotauimus; qu od ipfi
fandi viri, qui ex patre per filimnproeedere fpiritum fandum
dixerunt,& ex filiaprocédere, ôc ab ipfo eflè,atque
ab eo,eflc habere,& ex eo naturaliter prodire, & proflue-
re : & , fi quideft huiufmodi, prætërid quod ex ipfis fidei
prmcipijs neceflariofic ifta concluduntur, ex ipfis falua-
coris vocibus occafionesacceperunt ; ex patre quidem ilium
ideoefle ailerenres, quod faluator in Euangelijs di-
xerit ,qui à patreprocedit.Vetfïlinm vero.ç^è,& ex filio; quia
ipfuin Dominus, nunc quidem veritatis fpiritum dixerit;
nunc autem ipfum difeipulis corporaliter infufflauerit.
Atque nunc quidem ad difcipulosdixerit : quia, de meo
accipiet, & annuntiabit vobis. Nunc vero ad pattern;
Omnia mea tua [tint,ér tua m'ea funt.
Atq; ex eo, quod mitti quidem fpiritus à patre,&do-
nari, & fi quid huiufmodi eft :mitti vero, & qaçi, & à filio
itidem dicitur, neq; fèorfim mittit pater-fpiritü fandum,
ac feorfimfilius; fèdex eo,quod à patre per'filium,atq; ex
patre,&filiovnadatione,vnalargitipnejvnamiflioneda-
tur, & mittitur ; quemadmodum 1 cilicec vnaprpcefllone
ex Patre perFilium procedit, atq; ex eo, qe od Filius con-
fbrs fit paternorum omnium naturalium bdhcfrujn » Pa-
trisque bona habeat' propria, atque præcipua. Acexeo;
quod non ieruiliter, acminiftri officio à filio mittitiir, vt-
potequi eft incommutabilis imagoqjatris. Hxc enira ex
prædidisinfînuatafuntietfiplurimaomiflâfint. Etillud
Vnaapparet, qupdquado infufflauitin difcipulos Domi-
nus, & dixit eis:- Accipiteftiritum 5; qui ex patre perfilium
naturaliter prodit, & perfè proccdentem dédit eis. v
HocigituriVcdi'dumcftabEcclefiæ Magtftris, fàtis^fiipra
declaratum eft.p rçcipu e tamen magnus Bafilius fiiam
'de hac re opmionemindicans, praedida confirmât : Nam
in quarto contra Eunomium in vno capitula, quod in-
fcribitur,(^uod diuina naturafit fpiritus :-Jpiritus enim, in-
quit, viuenti verbo ad creanditm comunctus, viua virtue
nat tira diuina,ineffabilü ex ineffabili ore prodiens^ineffabiliterper
infufflationem in homtnem imtffa, dr fecnndumformam a Chri-
fto corporaliter oftenfam, rurfus abipjbper infufflationemreftitu-
ta. Concurrerequippe oportebat antiqu&nouitaciprafentem quo-
querenouationem,& huiufmodi conturfionem expreftt wfufflans,
non alius exiftens, quant is, qui ab initio infujfiauerat. fed tpfeyper
quem dédit Peusinfufflationem, tune quidem cum anima, nunc
autem,in animam.
Magnus quoque A thanafius in epift. ad Serapionem
de fpiritu fàndo, cuius initium e(l-,Leginunc quoqueferiptam
a tua venerationeepiftolam ait ; Denufc pâtre mittente fpiritum,
films ilium difeipulis infujftans dédit. Omnia enim qua h abet patter,
filijfunt.
S.item Çyrillus ià IV. ad Hermiam aitfimtilenim,atque
fummi opificis ineffabihbusnutibus, naturabominis ad fubftan-
tiam proueél a eft, habitu etiam ad fpiritum componebaturJnfuf-
ftauit enim infaeiem eius fpiraeulum vitat non aliter,vt reor,animait
hoc luCem fanftificationis ,proprietatisque adDeum bdbitu-
ro,nifi participât tone fpiritus fandi fuijfei ornatus. ltaque&
quandovnigenttusfattus eïl hofÿo, defer t am, ac deftitutam anti-
quobono, &quodàprineipioacceperat, inueniens naturamho-
minis, earn rurfus in illud transform are curautt, veluti d fonte,
propria fcilicetplenitudine ilium immittens, acdicens; Accipite
fpiritum S.euidentioreinfufflationepercarnem fpiritusnaturam
optimefignans. ' / , - A
Prætèr ifta vero,quteàfàndis viris dida funt,quibusa-
perte indicarur, fpiritum S.perinfiifilationemdifcipulis
datumrquandoquidemhic magnus Bafilius fpiritum verbo
coniundum ad creandum, quem & viuam virtutem,
Ôc diuinam dixit naturam à Ghrifto per infufilatipnem
homini fuifiè reftitutam ; quant etiam corpoream appel-
lauit formant ab ipfo derhonfttatam ; manifeftum fane'
eft, quod quando infufïlans dixit; Accipite fpiritum fandum
: per hocipfum, qui ex patre procéderet, fpiritum
infinuauit. Hoc enim eft verbo coniundânt fuifiè ad
creandum, viuam virtutem diuinam naturam, parade-
tumfcilicet. ■' ;
Q up d au tem formam aiut Bafilius; Cyrillusque, adum-
bratïonem per carnemfpiritusnature, hoc Auguftinus, corpo-
cralem infufïlationem appellauit. Et quia forma,& adum- i
bratio.fpiritus naturæ eft : infuftlarioncm illàm nonefiê
fpiritus fandi fubftantiam dixit ; fèd documentum
a riant & coAgruam fignifi cation em, q uod hicfpiri-:
ndus etiam ex filio procederet.Et merit© fane, quo-
niam enim nihil eorilm, quæàDomino,fichant , fortui-
tum eraçîdc quæin fignis traduntur, relacionem aliq uam t
adea,quæfj^nificantjhabent; ficutbaptifraa,quod,per^
aquam datur,inuifibili ter operanrem emundationem iu--
dicat : emundat quippe aqua, & ffiluit corporum lordes; |
! myfteriumque Dominici corporis in fpecie panis & vi-i
ni traditum,m^fticum animæ fignatalimentum : & quod
in linguis igneis fpiritus fândus delapfus eft , rationem
profedo habet ad ea,quæ tunefuntgefta diuinitus ligna.
Igni$ quippe.Deitatem fignat; linguæ, .magifterij proprie-f
tatem. Ita feili cedilla infiifilatio aliquid fignifi cabat. Etat:
' enim argumentum euidens diuinæ fubftantiæ fpiritus.
quippe nihil omnino cerporeum ita diuinum. indicar
fpiritum, ficut flatus h u man us. ficut enimilla i nfuffî atio
per os ex intimis, corporeisque vifccribus prodic: ita i
pfè fpiritus fàndus cuiusforma çorporalis fpiritus, eft, ex j
patre per filium fubftantiam habet.Natura quippe diuina
djdus eft ineffabili§ ex ineffabili oremanans, Manare au| !
tent, vtfupra monftratumeft ,in fubftanua^fpiritUs fàndus
accepit. . .
S. quoqué Çyrillus ait ; ficut & vnufquifque nofirum fpj-
ritum,qui in fie ipfo eft,contihet, atque ex intimis vifceribüsad exterior
a profundit : Idctrco denique d"corporaliter ilium infuffla-
uityoftendens; quia Jifuthumanus fpiritus ex humano oreprocédât,
ita & ex diuina ejfentia, quod ejc ipfa eft, dmneprofunditur.
Diuinam efièntiam, pattern, &,filium nominar, quorum
paulo fuperius memoriam diftridius fecit. Ex quib.us et-, j;, Quoniamdgitur * accipitefpiritum fandum, dixit Saliia-
iam conftat, ex patre, & filio veluti vno prdeedere, ac tor;qttod folum paracletum figrtificatjileqiiaquamChry-
prodire. % V,. . , j foftomus illi coiitradicit,n6n Ipiricutiifaiidum, cUneda-
• Patet itaque, quod^ui per infufflationemfedam^ori tutri dicehs: e i eo;quod ccelefti magiftrq,feiidisque eon-
efie datum ApoftoUs fpiritum fdridum i t patre jdbee- . iordat j Chryfriftomo habetur honor» Milncenimarbi-
dentem,fed donum aiiqiiptlfitie fubftantia dicurit; aS.S» | tranttirquidatiidixifle, donum quoddamfine fubftantia
n ___ _ J i ( r r p n m r arriiif* a r in rh f in n r i (ubii- f n n f A n n f tn l ic f la r l im i n n ia i l lnd Patrum intelligetitia diferepaitt » atque ariathemati fiibij didumexnonens. ait:
ciurttur. Sanda enim vniuerfalis quinta fynpdus iti quo-
dam capitulo ita p ofuit ; ft quit f heodoro Mopfueftia Epifco*
p0 fauet dicenti, alium ejfe DetitH Merbum, &dlium, Chriftumi
atque cum ceteris innumeris blajphemijs fuis dicere audentem,
quod poft refurredmem wfufflans indifcipulosDominus, &di-
cens-, accipite fpiritumfdnduni, non dedit eis fpiritum fandum*
fed figuraliter tantum infujfduit ; his igitur <,qui eadem, & hup
milia vnquamfenferint, & vfqumfinm ineaimpietate dura*
uer'tnt,anathemafit*
Ex his, fimul oftenditur, riön.places fpiritusfandos o^>
portere cottfiteri in Deo^ ytqüidàmfinguhï^cum Apo-
ftolus quidem dixerit; vtius fpiritus fândus,in qt$qmnkvm%>
gnÜSqüè Bàfiliüs âd Amphilochium; nils Deus? &pdter,
vnus,vnigetlitus film-, & vdiit,fpiritus S.& ipfe/ingulafiter enun*
tiatus, & pér vriuiu filium patri miutidus : &per ipfam impleni
venerandam, Ac beatiftimdm Trinitatem. Et ïutfus : via, diuina
cognition is db vno fpiritu, pefMum filium ad vnum pattern ed.
Gregorio item t'heologo i^libro ad HÉ;rónemPhilöfo-
phunt dicéitte 1 Définies autem & noftrdm religionem, docens
Mum quidem nop Deum ingenifum patrem \ vnum autem geni-
tum filium -, vnunlvefd fpiritum fandum proiedentem expatre,
fiue prodeuntem : prâifato item B» Anaftafio in præfato li-
bró ità dolente ïfpiriïumpero S.fie did, non àlterum inuentes.
fpiritus enim, vtdixi, Üéüs dicitur -, & fendus Deus. Ambo ve*
to nomina compofttaei, quiptoptïe appeUtutfpiritus fanduscon-
graunt-ficut pat ris appeUatio cdüfa,filijqué iUi,quiftne yllo niédió
txcaufdeït. ^ . .
Itaqiie licet qütdem pluies nomiharé fpiritus. Aliüró
quidem fpiritum adoptiönis i àliüm vèfo fpiritum dile-
diónis ; fàpicntiæ âliùm ; àliurU fidéi vàïium timö^S Dei :
àliùm confili,& förtitudiUiis,& patife^i*,& coiiiinëiiti^.
quippe Operàtiphès fpiritus,IfaiaS fpiritus Vocaré cönfue-
üit,j fecundum Theologuiti GregOriUrtii Qmniàèhimp*,
pèràti vnum,eUUdemqüe fpiritum ÀpoftolUs ait; quæétj
iam operàtioiies vôcât 4 diceriS ; Et atUifioHéi operdtmuni
funt,idem duiem Deus, qutoperatur omnidiH omnibus*
D. quoque Chryfoftomusifi fermonedê S/plritU; éüa
fus initiüm eftjHm quidèm,o amatores Chriftiaduètiiusfandi.
devenerandi fpiritus a nobis laüdabatur : quid, iriqüit, quod do-
natur,fpiritus fdndui eft. Vocdpur& donum fpiritus fândus à do-
ndtotenoménhdbensi quandofqto fpiritUs fdridus dicitur, nôtl
alium inteliigerefaseft, qudm eüm^quiex patre propriè,fubftdn-
tialiterquê procedit, Sicut enim filij, & pàtrisnomén fübftdntijs
congruit, ita & jpiritus fandi appellat 10 Vnt perjonssTnnitdtii
Côhipetit. V f enim didUttt|Cft:fpititus, & faii^tüs Cömpöfi*'
tâ;ei4qüi piOpriç vocatur fpirituJ fândus eonuCniühn
- Atteftàtür&iiis magtius Athaiiafiüsin ËpiftolaadSe-
rapiortëm,eüiüSiriitiüm(efti Literas fdndidrtioristui. dicit
eniiii :Dicité,ficübi inferipturii legiflis,fpititîtm S .fiiïiplicitet di*
ci fpiritum fine adiedione velDei, velpatris ,vel tiieuiti, vel ipjius
Chrifti & filij, velàme^qtiod ettà Deoj leifitle articulé Grata lo*
cutionismote i néfimplidterinteülgaturfpiritus. ÏJapiifidicatut
jnividgtftriépracedenté articula,de quolibet fpiritu inteiltgipoteft»
SiriverOdpportaturarticulus, itdicdtUtiè unv(ààc,n *ytov,fi*
gnifiedt fpiritunl fatidum, Velpatacletum) vel vtfïtat is fpiritum-,
tdeft,filij, ipfo dyentr, Ego füm veritas-.ne audieniesfpirttütnfim-
pltcher did, veffinepUcedentearticulo, veifineddiedioiiefubfe-
quente, fpiriturii faHcluni diCl.drbitŸeminu ItdqUécumaudieri-
mutfpiritum fandum, vel cum articula fpiritum$non de quolibet
fpiritu intelhgendunrfed de illà,quiprocedit exptàre,fpirituveti~
tatis ,'vel quomodolibet cum aliqUd expràdictis adiedloHibuspro*
feratur. Nempe énim., fi qUotliam à fpiritu dâtur fpiritalë
dortumvfpiritum fàrtdum quifpiamdiCaC : Filij etiam, aC
patris dona; Filij âc pâtres-erürit ; àfqüe lfà nihil prohibe-3
bit Ttirtitâtem tnùltiplidàre.Imôi cum fit commune do-
Uum, 6çcommunia mütïera, horuih quoque nihilprohi-
bebit,&patrem 6c filium,& fpiritüm fandum appellare,
Sed ifta nimium abfutda utht<
Biblioth. Ÿet. Patr. Tom. ïjp
tune Apoftolis datüm; qüiâillud didumexpOhens,ait :
Nonrtulli quidem dicunt,ilium non fpiritum dedtffe,fed idoneôs ad
percipiindum fpiritu ilia infujflatioriefèciffe.TSon autem quifpiam
peccàuerit,fidicat,eos,&tunepoteftatem quandam accept fie fpiri-
ialem,&gràtiàm,vtpeccata dimitterent.Ideo &addidit-,quorum
remiferitispeccata, rcmittuntur eis ,oftendens quam fpedemope-
radonis det. Àtqtii Sandus per h ic non contràdicit. Neq;
enirfij vt fiiani Opinionem ; fèd, vt ab àlijs iniiedam obij-
cic. Quofdam enim, ait: dicere, quia non fpiritum dédit Chriftus.
*Ac deindë illoruqi comgens Opinioném : non autempecca-
bit quifpidrn, inqiiit, & tune eoSpotefiatem aliquam fpiritalem,
&gïatta accepjffèidicéns; quafi dicat.lllis qpidem nô yide-r
tur A poftolos tune fpiritum S .accepifié, atq; ideo neque
illiüsaccepiflegratiàm, idoneo.sq; fblupimodô effedós
efle peream ifafiifflatiqnem ad accipiendiim fpiritum S.
Confeqüens eriim erat, vt qui eos fpiritüS.acêepifiè tune
tlCgabintietiaUi gratiiperceptiohëln tollerent, quàni fi-
UC fpiritu cuiqUampOflibile non eraf adûënirei w
Deiiide & fuam fenteritiam infêrt : tioii Autem peccabit
quifpiam ; eos& tüncgratiarn accepijfe dicens ; quafi illorum
fententiarri çoitigens j qui negabant fpiritum S. tune datum
fîiiflè : oftenditapértius opinionem fuam efiè, quod
tuncacceperintfpiticum 5. Nam cum gratia fpiritus & ;ÿ
p fè vna àdëfle intelligicür. Atqiie ho c in de i il primis confiât,
qvtod poteftàtem peccata rclaxan di tune aetepèrunt
per fpiritum fandum > quod Dei foli us eft, vt&magnur
Bafilius in iV . contra Euhomium oftendit, dicens : Siigi
tur piccata dimittére nullius éft,nififolius Dei-, dimittit autem pec
cataper Apoftolosjpirttus fanctus,Deus ergo tftJpintusfanduSi.Si
mul & illud cdilftat, quod-, nifî datusëflètfühc fpiritus
fanóhist^fcöftolipeccatadimitterè non poflèht: quia veto
dimifèruhr,liquèt,quia dimittëndipeccatapotéftàtem
vna cum fpiritu fando acceperunt.NôH ënimhahc nabè-
i rent,fiiUeftônâdeïïèt.Ideô& Chryfoftômusâiebatjneq
peccabit, qui dixerit eos 6t tüncgratiarn accypiflè fpirita-
lem,vt per hant in eis fpirirusfandus habitâref,qüem negabant
qüidâm eis tum à ChriftddatUm fuifiè. 'M
Idem Sandus fiiper Ioan.Eiiartgelio;c«r Autem, inquit,
rogabo patrem î quia.fi dixijfet, ego mittammonfimiliterprofido
credidijfent. Hune enim id maxime àgebat.vtfibi tfederetur. Ilium
igituttune accéperunt Apofioli, quem datChriftus, dàiàutem
quem mjtdti quem ergo Chriftus mittit, hutic àcceperunt Apofioli
Mitiit ver0 non donum finéfubftànita fed ipfum jpiritum. Parade-
tus eriim, inqüit,quemego mittam vobisàpatré,Jpiritum verita:
tis, quia patre procedit. -
Sëdad idqnoq; commeridandiim quod Chriftùs fpi
rifünt rnittat ; adiêcit Ch.ryfbft. Pofteà enim ipfefèmittereait.
^dicens ; Accipite jpiritum fandum^ Igitür, qüi tune à Ghrifto
dàtiis èft,eum G hryfoftômus &ab ipfo,&à patre mifliun
a it hîon ërgo vel fibi , vel àlijsinàgiftris Ecciefiaè , iirhis
q i isdixit,Cdncrâriusèfti -
Cætërumjld eos,qui dicunt SituricJpirittim fandum de
cépetuht Apofioli t quid necejfefuit ilium die Pehtecoftes mitti ? di
ëéhdilrtl eft ; qüohiam datus eft quidem, non atitem tota
ilia fua plenitudine, neque fccundutn omnetn füam ope-
i âfloflerti ; ridh qltod ipfèdifcretliâ, àc diUilus fîtj fed pro-
Pfèr fufdpieütimli imbécillicatem; qui ôrrtnem eius ope-
ràtioriem., 6S éfficientiam tune profedo capërè nequi-
bârtf à Pöftèa VérO qüâni ad përfedtàra(piofecerantjtunç,
iam ofriniurilgratiartim, donôrumqüé coeleftium capa-
ceffedffiint
Qüp circà & Chry foftômüSl, Hec peccabit, inquit ,qui &
tune eos acéepijfe dixerit fpiritalem aliquamgrattant, cuüljpiritus
■ turned fola dignos iuduauerit. Nam faCerdörij grariàmtunc
fcfolam dédit Apoftolis inhabitantem , cuiüS proprium
péCcafa fôluere,âtqueligare: hontamén dodrinæeciatn,
&Verbigratiâttf, hanceüim in dic PefitecofteS , per lin-
güasigneas dédit.Sed: ne ttinàquidem tof^illis copia eft
dàfâ.NeqUè enim.quotidie admaiorés, përfèdioretque,
f ^ B b
■ M J