S. Edmundi c^iYchiep. Cafttuar.Spec Eccleß
alicuiusâlterius fenfus corporalis, debetillamrefutare &
calcare,vtfevideattalemqualis efttotalitec fine corpore.
Attendit quoque diligenter, quomodo anima eft mi-
rabilisinfeipfa. Ipfaeftentmvna , infua natura, &cum
hoc, facitplurimadiuerfaöpera. Namipfa eademvidet
per oculos, audit per aures, guftâtper linguam vel per os,
odorat per nares velnafurnj tangirperomnia membra.
Poftea cogita quam magna eft anima,& quae vna fola co-
gitatione poteft comprehendere coelum Sc terram & omnia
quae in eis funt, fi eflent millcfies maiora quam funt,
quod non cflc non poteft. Si anima hominis fit ram,grandis
Sc nobilis quod nulla Creatura ( in ifta vita) poteft illam
perfedeintelligere; quam nobilistunc,etiam quam
potens eritipfe qui tarn nobilem rcmde' nihilo crcauit.
Ipfeenimeftfuperomnia, Scfubrer omnia, &infraom-
/tia,&extiaomnia. Super.omnia, gubernans; fiibter
omnia, fupportans; inter omnia, perimplens-, extraom-
nia,circundans. Taliscontemplatio generatin homine
firmam fidem & fecuram deuotionem. Poftea debcs co-
gitarequomodo fpfeeftlargus , &hoc potes videremul-
tismodis. Primo, vide qualitereftlargus de bonis temftti,
quæ fuit ta da in ptincipio. -Poftea debes ftudere
vr viuas amicabiliter, quantum ad Proximum. Et ad
hoc perficiendum , debes apponere totam tuam dili-
gentiam : hoc eft , propter lolam bonitatem , Sc non
pro corporis pulchritudine , Sc probono tantum jnec
propter aliqua huiufmodi , ficut pro fortitudine , vel
alia huiufmodi corpotali virtute quae poteft amari abf-
que Deo, Ea propter amare hominem in Deo * non
eft aliud nifi amare ilium propter vnum rale quod non
poreftamari fine Deo , ficutpro bonitate , pro iufti-
tia , vel pro veritate. Nam propter talem virtutem
non potes amare hbminem , nifi âmes Deum. Et id*
eo quando amas hominem propter bonitatem , iufti-
tiam , vel veritatem, tunc ilium amas in Deo. Deus e-
nim, eft bonitas , iuftitia, & veritas. Si enim nos ef-
femus boni , nullum haberemus amicum nifi bonum,
nec inimicum præter malum. Et propter hoc , debemus
diligere bonos quia boni funt, SCmalos etiam quia boni
efle poflunt : Sc ift® modo non amas aliquem nifi
propter bonitatem. E t , fi vis amari, oftende te bonum
efle Vel amabilem | E t , fi Vis elle amabilis, recipias Sc
Quid fit;
roarePro;
mum,t
pcer.Deu
poralibus , cum itabene dat ilia bona hominibus malis femes ifta tria verba fine obliuione« Etfaciasillud quod
liait & bonis, in omnibus quæ vides hiçin terra* Deinde tibivisfieri : Et inftanter roga, Sc Accipé fine murmu-
vide quomodo larguseftad indulgendum Sc dimitten-' tatione, Sc cuftodi quod vis tibi donari : Suftine pati-
dumpeccata. Sienimvnusfolusfeciflèt tot & tanta pec- ! enter quodcunque homo tibi dicat. Si fic viuis fideli-
cara,ficutomneshomines.iftiusmundi,adhucipfeeftin' ter, tunc viiiis-amicabiliter. Poftremo ftudere debes
centuplo promptior ad indulgendum Sc milerendum, [ vt viüas humilitér. Et propter hoc , debes fcire quod
quamillemiferpeccator, ad indulgentiam &miferieor-j duo funt modi humilitatis. Et Vnus venitex veritate.
diam petendum vel quærendum. Tertio cogitabis qua- alius venit ex charitate. Primum modum potes habeliter
eftlargus de bonis fpiritualibus : hoc eft de virtuti.
bus. Nam qui ex dono Dei habet vnam virtutem, habet
omnes. Quarto cogitabis quomodo eft largusdebonis
re per cognitionem tuiipfius : nullus enim homo mun-
di poteft videre teipfum qualises in veritate nifi fis hu-
miliatus. Secundum modum potes habere fi fiepe cofempiternis,
omnibus illis qui voluntillaredepoftulare.| girasdehumilitatedulciflimi Domini noftri Iefu Ghri-
Quomodo ehimpoflètdenegareiliis illud, quod moneti fti , quomodo fëipfum humiliauit qui nunquam pee-
petereî T alis contemplatio de fua largitate, gignit in ho- ) catum fecit. Et talis hu militas pura , venit de chari-
mine certam fpem. Pofterius debes cogitare de diuinai tare. Modo cognofcitis quid eft viuere honorabiliter,
bonitate, dulcedine, pulchritudine. Ad hoc faciendum, | amicabiliter , & humiliter : & hoc , eft viuere perfe-
debes diligenter attendere magnam,pulchritudinem i' de. Noftetdulcilfimus Dominus Iefus Chriftusitano-
bonitatem , & dulcedinem quae in vna creatura eft cor- bis conpedat Deum honorare , Proximum noftrum
porali. Quot funt quæ deledantoculum , pcrfuampul- amare , nofmetipfos humiliare , vt polfimus pro no-
chritudinem, guftum,perdulcedinem*,na(um,petodo- ftro honore honorari , pro noftro amore amari , pro
rem,& fie de alijsfenfibus? Quanta pulchritudojdulcor, ■ noftra humilitate exaltari ad gaudium cceli : quod node
bonitas efle debet & eft in creatura fpidtali quæ nun- i bis eft paratum ab origine mundi. Dicant omnes, A-
quam finem habejbit. Et poftquam tanta bonitas, dul- men.
cedo ,& pulchritude eft in vna re quæ hodie inhaevita
&crasprærerita, &mmc multo fortius oportet quod in
omniumiftorum Creatorefitmaiordulçedo,pulchritu-
do, & bonitas, fine comparatione.lfte modus contem-
plationis, générât in homine amorem fui Creatoris. Po-*
ftremo quando tali ter reipexit noftrum Creatorem, per
confiderationem fuarum Creaturarum , expelle à tuo
corde imaginàtionem corporalem, & permitte tuum nudum
intelleâum euolareiuper omnem humanamrario-
ncm vfquein caelum: Sc ibi inuenies tantam dulcedinem,
&totfecreta quod nul lus homo feir'et præter ilium qui
expertuseft. Si vis illudfcire per dociimentum, vadas
ad ilium qui illudprobauit per experiment urn. Etquam-
uis illud rorum, ego miler probaui, illud tamen non
poilem enarrare. Quomodo enim poftem iftud ore nar-
rare, quod non pofium corde cogitare. Illud enim eft
itafecretum, quod iuperat omnem cogitarum. Ea propter
oportet &iuftum eft, illud, vtfaciam: & non lin-
guadoccam, fed opere ( per folamgratiarri) perimplcam.
Iam habes très gradus Contemplationis : vnum in Creatura,
alteruminScriptura, - & tertiumin dulciftima Dei
natura.
Quid eft viuere honorabiliter, amicabiliter, & hu*
militer.
C a p . XXX.
M viuas Xecundumiftam do6trinam tunc viuis.ho-
/norabiliter : Et hæc eft prima pars fermpnis no*
IExplicit traftattufanfti Edmunds de Pontigniaco,
qui appellatur Speculum Ec-
clefu.
N I C O N I S , EX
EP ISTOLA AD ENCLI -
STIVM. DE IN I V S T A EX-
C O M M V N IC A T IO N E .
Caute legenda hec Epifiola ; nam vt hominem in iatiendie excommunications
pracipiiem cehibeat, nonmilla interdum ex dicetidi c 'ato-
lorefimdit, qua proffitte difcujfa modum excedere, neefatis cum Theoldgia
placitis congruere vident ur. Confide Theologos 4.fint. difiinft.i§,(£ Dcmi-
nicum Soto Afint.difimci.zi.q.i.art.3.
j Cias autem pater quod diuinæ Scripturæ
j cumdiuinis Canonibus definiunt quodin-
iüftæ quæ hnponüntur punitiones apud
Deum non ligantPetiamfi Pontifex eas im-
pofuerit. Quanto magis fiinferior^ficut di'cit fanâus
Dionyfius. Qui itaque confiderata fententia & intempérante
animo aliquem à Fidelibus feparauit ,eum non
fölum nonattingitjfedin eius etiam caput recurrit, fic-
utTanótx quoque- Synodi pronunciant : fed illæ poenæ
ligant quæ fecundum diuinos Canones & Leges funt
impofitæ, non autem quæ fecundum propriam voluntar
tem> Qui enim pcenam, præter rationem>imponit j ipfe
' ________ eftSe-
Qoaratic
lepoïfit
[lulpiam
eri amabilis.
Iniuftarpo:
næ&cxcoramunicatioBcs
taonliganc
padDeu.
Excómn-
nicacioin-
iufta recur
ricinEx-
comunica I
cis caput, i
Xigändi t
foluendi
loccftas.
MataC.c.
Mat.x8.c.
E x c ö m u m
Jcacio res
[terribilis.
'Eicomu-
nicationis
alicjuaado
; reddenda i
-Paftorcft ;
os D e i , j
,Hier.ij.d4
iAphchar-
docitarum
•crux triplex.
f C
Hymnus
lanâifi
Petrus
ïullo.
Myfticus
panis azy.
mus.
D e i
eftSegregatus, Sc ipfe debet cam pcenam obferuarc ficut
! diuihi&facri Canones decetnunt. Magnus quoqüe Petrus
ad Ciementem; T u quidem ea ligabis oportet,& fol-
ues quæ foluenda funt. Dicit enim fanéfcusquoque Patri-
archa Nicolaus, diuinitus promotus. Habent enim Anti-
ftites poteftatempunièUdi, ficut etiam fantfta Sÿnodus
definii t-, v t qüi ius ligandi &foluendi àDeo acceperint.Sin
autem Antiftes præterDcifcopum punierit j Deus enitti
nonfequitür: &: éccc inuertitur pcena quæ abèoïnfligi-
turiniufta, &proptereaihualida. Et de Sacerdotiodixit
Dominus Petroi QuacunqueligauerU fuper terram, eruntea
etiamligata in ccelis. Vide vim verbi.-Non dixit\quacunqueli-
gauertsfuper terram, erunt ligata in ttr'ra; fed,ï» ccelis : v t qui excommunie
»-vei deponit vel prohiber, rem terribilem
ducanvt qui Deum, ad vnafecumferendam fententiam,
vocet: nempe quifiib eius qui eft in eoelis teftimonio,hoc
agac. lam Sc qui prohibctùr vel deponicur, horreat:vt qui
extra Regtram ccelorum eiiciarur. Vide finquir ) quidfa-
cis,o facerdos rquæ inferius ligas, ea eft'e fuperius in rationes
referendas,exiftima. Non efta ratione reddendalibe-
rum vinculum, fiiniufte ligaueris. In iudicio Angelorum
oftenfurus eft, num ira öc animi perturbatione,vinculum
intuleris ; num vt te i pfum vlcifcensi Deus enim eum,qui
iniufte àlligatuseft,défendit & ylcifcitun Qm itaque Dei
gregem fincere pafcit, os Dei vocatus eft. Dicit enim: Si
I' quod eftpreciofum ab eo quod eft nullius pretij feparaueris, eris
vtosmeum.
Eiufdem depeftimorum Armeniorumpeftima.
Relïgione.
f ~ \ Væ âb Armèniis præter rationem fiant Sc credun-
V ^ tu r , hæc fiint. Dicunt diuinam Naturam elle patibi-
lem :dcin Aphthardocitarumhærefiminduâ:i, Trinita-^
tem pari dicunt. Hoc autem etfi non àudent aperte dice.—
rejiis tamen quæfaciunt, hoedeelarant. Tres enim cruces
coniungentes ; Sc vniligno tanquam iugo affigentes, no-
minain hoc, fancta Tmutas. Adiiciunt autemfanéto arque
adeô fanâillimo, -hymnoillud, qui crucifixusespro nobis: Petri
fullonisrabiemiequenres : & nobis quidem aflerunt,
fè,d‘e Filio hocadiicere: ipfi autem, Deum efle patibilem,
aperte fisnriunt. Exiftimanr quoque Spiritum efle Parti &
Filio minorem.-vnde Sc paulo ante diâarum crucium median!,
minorem ftatuunt : in Spiritus typum, hanc efle re-
I uelances. If dem 8c in duarum Chrifti naturarum vnione,
i confufionei.n decernunt. In pane quoque myftico, vtun-
bJon error ! turaz)rm*s»^^n^ n(^urnca^cem>aquamnonimmittunt,
tonficereis« ^ quinto menfisIanuarij vefperefeftum Euangelifini ce-
charifiiam lebrant,tum aliam quoque huius fefti confequentiam fa-
•nazymis, cientes,tum eti-.am conueniens Euangelium legentcs.Ma-
! “ e aucem natalem celebrant, & in diuinO facriceimbti
) hciolandaTkeophama. An autem eoEuangelifmidie,
twrituext- • venerabilifsimuin ScraatorisnoariNatalemfiiiffeexiftiflwu.
Mm nnances, hoefetium .cciebrent, incertum imanifeftum au-
\<mmnan temeft, quodnon, .ficutnoscarncmDominimDeima-
yw.»* Ills vtero formatam effe eaiftiraant. Quomodo enim fieri
pofletyc infans vno die perfc&us complerufque nafeere-
tur!&innumerabiles ffffurditatesexeodeducuncur.Sin
autem exiftimanc póft xij menfes, anno in eundem teuet‘
roaeditumeftè partum: non tarn magis humanamnatiui-
tatem, quam ab equis & aiinis fimilem inttoducunt; hæc
enimanimalia, poftannnmpatiunt. Infeftoautemfan-
dlotum Theophaniorum, non orationc, non Euangelio,
non hymno, non aliarum Scripturarum IcCtionc vtim-
tnr : fed crucem tantum inaquam immergeâtes, hoc fibi
fufiicerc cxiftimant. Circurncifionem autem, octo diebus
poftTheophania célébrantesfalluntnr.-nefcientes quod
prtus circnmcifus,deinde baptizatuseft.Deinde cummagnus
Gregorius, qui fuit magnæ AtmeniæEpifcopus, ca-
uinetAtmeniæ Epifcopumanulloalio elfe ordinandum
quam ab illius temporis Cæfàreæ Cappadociæ Ârchiepi-
leopo ,vbi ipfe quoq;ordinatus eft:&horrendæexecra-
ciones& anathema in eos fitintétatum qui aliter faciunt:
æc quidem illi tranigrediuncurjàSyriæautem Amerano,
yniuerfalis eorumEpifc0pus ordinatur.Sin auteni negant
I w azy mis'
I I Dn
' \Romana
:
Ih
; SanÂa ^
[Theopha-
[ |nia. '
Chriflî
Circuniçi-
fio ante.
Theophi.
n‘a quod
Biptüoù
Cnriftii *
syb*Amc
^ . ; : 3<*7 \
magnum Gregpriurti hæccorifti'tuiflèi oftendant nobis, |
eius,ad filios conftitütiônes, & os eis obtutabirur.Sin
tem adhuedubitauerinçjdicant fi poflînt,cum in eos a
themaris iênteritiàm protulimus, quidab eisfaâuni i._
uimus.Quod fi ex hoc locoChiïlma non fu(ceperunt,nëc
qui apud eos fiint iacerdotes,iàcerdôtio digni hint.Quando
enim vniuerfalis eorum Epifcopus non ordinaturéx
Canonibus : quomodo quiabeoordinantur,fide digni
habebuntur? Porroautem à facris quoque Euangeliisab-
ftùleruntvocém quæ dicit: Etfàftweft fudoremficut *gutu
fanguinisin terrdm defcèndentes, hocefle imbecillitaris exifti-
mantes,non diuinæ maieftatis. Sed'étiami hiftoriam qtiæ
nos docet quod mulier adIefum tanquam adultéra àd-
duâ:àeft:cum is autem dixiflèt: Qui nonpeccauii, laptdem
in eamproijciapyrecejferuntomnes: Sc nec à Chrifto condçp-
nataeft : eijciuht hanc auditionemmultis efle pernitiô-
fam dicerites. Comedunt autem Sc in Sabbatis & in D6-
minicisfanûæ Quadragefimæ, ouum Sc cafeum Sc bilty-
rum,&imprimis eorum Vniuerfalis Epifcopus,&eft apud
eos Canon qui dicit ïSiquübutyrum,cafeum & ouum,vino &
oleo nonaquiualereexifiimetfttanathema.Septimzna. quoque
7nt 7vjo<pttyie, carne vefcuniunieiunanfèsfeptimaquæeft
ante éto Kpiuv, intenfisieiuniis,ptæterpanem & aquam ni-
hil aliudguftantes. Vocantâutem hancfcptimam,.d?m-
burtÿa, nefciunt tamen quid fibi velitvis huius nominis. |
Sednonnulli quidem dicunt fiiifle hoc cuiufdamSergij
ieiunium; nonnullivero Niniuitamm; gliquivero Adâ-
mi, quando çxparadifodeliciarumeieiftus eft : 8c hinc,
fine ratione ieiunare conuincuncur. Quidam autem dicunt,
Sc yidetur verum eflè quod ab eisdicitur: fuiflè qu5-
dam apud eosÆpifcopum , qui vtebatur catulo, cuierat
cognomen Arcziburtzes. Id autem, præcurfor feu præcef-
for Latine appellarur:præcedebat enim Epifcopum in vr-
bem vel in vicumingreflùrum. Quo momio, feptemdie-
rum ieiunium ab Epifcopo conftitutum eft in memoriàm
1 u6tas, quifuit propter canem. Sacrum autem celebran-
tes,non folum capiti tegmen non derrahunt:fed étiam ca'
piticiicullam adiiciunt , licet diuusPâulusaperteexcla-
met dete&os eflèdeberein oratione. Venerabiles autem
imagines non adorant:fed quod magis eft.eoruni Vniuer
falis' Epifcopus cum reliquis, eos qui adorant, anathema-
te percutit. Nec crucem adorant, nifi clauum in earn irm
miferint , 8c ipfam etiam baptizaueiint. Poftquam au rem
clauq fixa & baptizata crux fueric, &alterum duorum
lignorum diuifum Sc reliftumfueric, redum fcilicet vel
tranfuerfiim: id folum quod relidum eft, adorant. Sed &
omniaferequçfuhtabolitaLegalia,adhucperagüt.Agnü
enim,magnoDominicoIandificant,&liminaipuflgunt,
&eius oflacomburentes feruât cinerem cumfanguiue in
fignum expiationis, & velum ante alrare ftatuunt, &.tin-
tinnabula ipfi &attari appendunt. Quin etiam pirô mor
tuis ouium Sc boum facrificia peragunt : nec dçfundum
aliter feruandum exiftimant, nifi terriis, Sc nonis, 8c quâ-
dragefimis eius diebus ciufmodHacrificia perada fue-
rint. Antequam autem eiufmodi facrificia peragantur,
fal benedicentes dan£ beftiis in nucrimentum,& fuper ea^-
rum etiam capita dicunt quafdam orationes,, & eas ma-
dant. Nominant autem hæc facrificia, Natalitia. Si qui
autem aliquid eorum negant: eum qui hocfacitjanathe
marizanr.
Chriima:
Sacerdoceslîdc
di
&§ ófzCa,.
Ieiunium
Quadragè
'imsê Ar-
meniorum
Ieiunium
-Adami.
ERRORES DETESTAB1LES
CONTRA CATHOLICAM
VERITATEM, PER
R.P.D.Guillielmum Parifienfèm
damnati, Anno Domini
1^ 4 0 ; -
^ Tfifuntdeteftabiles èfroles Contra câtholi-
j earn veritatem reperd in quibufdam feri*
I pris, quos quicumque dogmatizauerit, vel
i defenderit, à venerabilt pâtre Güillielmo
- PariehfiEpifcopo y conuocato concflio om-
_____ HjV 4 nium
H
X Cot.II. àî
Armcnij
non ader-
rant imagines.
Crucis
doràcio-.
Magnu
Dominicÿ
pro die Pa-
fchàtis.
Velum an-,
alcàre
Ö
ArmcuiorumNata
«