C AP VT X X X IL
Gern duplex, gentilis & Hebrad,
I f N quam fentcntiam cft nocnm illud Dci ad Rebetcam
I I effatum: Duagentesfunt in vtero tuo-,&maiorfefmetminon.
! Et de P hire at que Zara obftetrix ait : Quart diuifa eflpro-
j pter temacena ? Sednequid interim Hie veridici videavnini,
lfaiæ de vobis prophetiâin medium proferamus, Nam
etfi. per prophetam Deûs confirmât: Pnmogemtm meus na-
tus lfr acht a : at audite quæ paulo igntç&'e poftconlequum-
tur ! Duo nidl'a ftcitpopulus meus : me dereltquetuntfontem aqua
viua, &fbderuntfibicifiernas, cifiemds diflipatas y 8c rücfiim: :
Filios enutriui& exultant, ipfi autem (preueruntme. Qmnis
quippe natura fiiius,.vtdeficiät a patte , naturam certe
non amittir. Adoptiuus autem, qui in naturam quafi yi
inuaferit, doneepatri obiequitur,filmsnominatur: Sin
eum,cui additus fft, refpuat, eins neefilius quidern voca-
tunAd eundem modum,& parentes veftri,quiDeum re-
liquerint, ac réfpuerint, vt Ifaias ait, dæmonibus additi,
vereSatanæfilij lunt.
CæterumleremiàspoftiddiiStum: HicefiDeus nt>fier&
in terris vifus eft, & cum bominibus conuerfatus eity fubdit: Hic
Uber mandatorum Dei. Quis ? Quem iam dixir:&lexquaeft
in aternum : omnes qui tenent earn ÿperuement di vit um : qui au-
tem der cliquer unt emu, in mortem. En vabisriaturalem->filium*
nequeenimeontentus eftprophetadixilfe;
Deus noßer, & in terris vifus eff, &cutn bominibus conuerfatus
Déi praèceptdmm-ètianilibrum appèllauir, id licet
Dêi,&Patris, &inperpetuumdüraturamlegem,idéft,
perennem, line fuccemone, impatientem finis. Addit:
Out tenent earn ,peruenientad vitam. æternam procul dübio.
Namqiii æcerno feraient,ætettium vnaetiantfegifàbünt.
1 Qui autem dereliquerunt earn,in mortem:h\ morte rii lane non
■ hanc feinduent corporalem, ( nemo eftenim homiriüm
! mortis expers ) fed animi -, quae & inextinfto igne fernher
Ardéat, & nimqüam confumatur. Quod h exllàiæ,
I quoque vaticihib intelligere Vitltis quid de vnigenito
{eenfeat, audite palamvocifèfanteiti: Paruulus nat us eft
nobis y &fiÜus dat us eft nobis, érfaftitsefl prïncipatus fuper bu-
merum eins'. Quorum verborum haec fentehuà eft; Opi-
fex ille futuriacperennis ami, Deus, potens, princeps pacis
atque cuftos, Vnigenitus aeternf, &'fine principtopa-
tris, poftremis temporibus fine mutatione corpore in-
dutus,puer nobis nätus,filius nobis datus efirdacusquod
erat,Deus; natus quod non era.t,homo.,Et fact us eftprinci-
pàtus fuper humer um eius : Criufcilieet, Vi<ftonæ&prïrici-
patus fignum.
Iam Micheæ hæc funtverba. Et tie Bethlehem terra luda,
nequaquam minima es inprincipibmluda: exteenimexietdux,
qui regatpopulum meum Ifrael, & egrejfus easts ab initio, a die-
bus at emit atis. Qupdfi ab aetemis temporibus eius origo
eft,muur qui natus eft, Deus eft. nulliusenim meri hominis
ffl omni memoria eft ab asternis temporibus origo audita,
fed Dei hominis fa<fti..
C a p v i X X X II I.
ifatd vaticinium egregie explicatum.
RVrftun feribit Ifaias : Egredietur virga de radice Ieffe,, &
flos de radice eius dfeendet. Et requiefeet fuper eum Spiritus
Domini: Spiritus fapientia, & intellect us, Spiritus Conflit,
&fortitudinis, Spiritusfeientut, & piet at is, & repkbsteum Spiritus
timoris Domini : non fecundum vifionem ocular urn iudt-
cabit, neque fecundum audition aurium arguet : Sed iudicabit
in iufitia pauper es, & arguet in aquitate pro manfuetis terra:
& per cutlet tenant virga or is fui, & Spirttu labiorurnmterfi-
ciet impium. Et erit iußitia cingulum lumborum eius, & fides
emporium renum eius. Habitabit lupus.cum agno : & par dus
cum bcedo accubab'it : vitulus&leo , &ouis fimulmorabuntttr,
& puer paruulus minabiteos. Vitiilus & vrfuspafeentur: fimul
requiefeent catuli eorum & leo quafi bos comedet pdleas. Et
dele&ab'ttur infans ab vbere fuper for amine ajpidis : & in ca-
uernareguli, quiablaóiusfuerit, manumfuammittet. Nonnofêbuiît,&
non occident in vniuerfo monte fanfto meo : quiare-
pleta eft terra feientta Domini, Jicut aqua maris opérâmes, in
die ilia radix life, quifiat m fignum populonm tpfumgentesde-
preeabutitar, & erit fepulchrum eius gloriofitm. Qgæeft hæc
radix le fie ? ex effoeto vtero prognata Virgo. Quis vero
flos l ex Virgine incarnatus fine mutatione Deus. Cur
autem non ait: egredietur itudus de radice-, fed flos de radice
eius afeendet l Propter fummam Virginis integritatem*
quævirum nullum etfperta effet. Nam fterilitates diffoi-
uere plcranque Dei potentiam reptæfentat : Cecerum
Virginem parère, cumvirononcongreffam, naturæle-
ge defperatum eft. Requiefeet fuper eum Spiritus Domini. Sm-
per quemîfiiper radicis fcilicetflorem,& Virginis natum.
Nam fimile hmilieoalefcit. Septem vero Spiritus,fèptem
don^Spiritus intellige.
Addit porto. N on fecundum vifionem oculorumiudicabit,
neque fecundum auditum aurium arguet: homines cnim non
ex æquo , &explorata ver-itatc, fèd ex apparenti aequo &
verirate iudicant,. Quod perfpiciens Dauid, orar: ludt-
ca me Domine fecundum iüftitiam meant, non ex ineffabili
&dmmeufo iuftitiæ tuæ pelago. Atque id verumefleder
cia ram, qiiæfçquuntur Prophet* verba: Sed iudicabit in
iufiittapauperès , id eft , anime humiles pro iuftitiafiia exploita
eoronabit -, qüemadmodum de hoç quoque Da-
uidptpfitecur: Et humiles jpiritu faluabit. f & terrarum il-
luftres ex aquo corriger. T erratum illuftres hicdæmo.neseo-
gitandi eorum adminiftri: meritoènim,qqimundi
piincipes fiint, terræ quoque illuftres fimt, de ijsque^c
Dauid.aic : Arguant te, &ftatuam contrafaciem tuam. Quod
addit : percutiet terram virga or is fui : dæmonum perniciem
notât. Namvt decoeli molitionercribitDauid: f Ver-
bo Domini call firmati finit -, & Jptritu oris eius omnit virtus
eorum : Ira & Ilâias f dæmonum perniciem atque interi-
tum vaticirians, terrain fiii oris efratis verbçraturum præ-
dicit. t Verbum oris, V nigenitum filiiim vocans. & Spirit#
labtorüm fuorum interficiet impium. hic rurfus dæmor
nés, & eorum adminiftri adcipiendi func, quos paülo anr
k illufires nominauit. Atque einoftræorationifidemfa-
ciunt, Chrifti mei in furiolbs miracula luculenta. Et erit
iuftit'utcingulum lumborum eius fides çinftorium renum eius.
Lumbos éclatera diçens, omnem corporis coagmcnta-
I tionem innuit,.& meum Chriftum ipfillimam effeiufti-
| fianij & fidem : quod prælàgiens & Dauid ait: lufiiîiatua
j iuftitia inaternnm,& lex tua veritas.
v Quod ftibdit : Habitabit lupus cum . agno & pardus cum
| boedoaccubabit : vitulun & leo, &ouisfimul morabuntur: vi-
■j tulus & vrfus pafeentur. Simd requiefeent catuli eorum : Ex
! onlni memoriain pietate conlènlum & conlpirationem
notât. Ac quemaamodum Daniel decem régna per decern
cornua defignat ,ita& Il'aias per hæc animalia , exte-
rorum v^ietatem &, diuerfitatem. Et puer paruulus mina-
bit eos. exteros fcilicet, natus ille nobis & condonatus
puer Chriftirs, quorum primos ad fui adorationem ad-;
duxit MagosEf leo quafi bos comedetpaleas.propter vnionem
diuinitatis cum humanitate in vna eademque hypofta-
fifadfeam. Neçvero incongrue Romano idapplicauerîs
imperio , propret leoninum quiddam ac regale , quod
primum leui ac diuino iugo, ideft, euangelico præço-
nio ceruicem fubiécerat, reliquis populis palearum in-
ftar deuoratis. Ef delectabitur infans ab vbere fuper forami-
ne ajpidis. Infans atque ladens Chriftus ; afpides,&afpi-j
dum foboles Pharifæiac Saibæ funt intclligendi ^ cauer- j
nâ & cubile ludæorum Synagoga , quam præfidens in |
templo,- & manumiagitans dulcis Iefusdocebat. Nonno-
cebunt, & non occident, in vniuerfo monte Sanclo meo. Rur-
furn Synagogæinfcitiam notât : non folum enim vnige-
nitpm Dei filium iu crucem adum non peremerunt, led
etiam quos illi piius rnorti dimiferant, hic ex mortuis
! polHiminio„ relHtuit. Quonïam repleta eftterra feientia Do-
\ mmi. Nam poftquam ad inferos miffus eft Deus h omo
I Ielùs , turn vero Enangclicum præconiura magis pro-
j pagatum eft. Sicut aquaanare operientes. Quadnam mare
i aquis operitur ? Et limnlachrorum cnltus æquor, &in-
hærens in fege vmbratile quiddam; atque imperfeûum.
In ilia die radix Ieffe, qui fiat in fignum populomn, in ipfum
, , getitcs
P.
Pfii-im,.
t ifta leâù
;tanciun in
fcriptoGit
-CO cft.
pfa!.4).n.
f Græcus
iiiS'ittai).
f in x ta
L X X
Xiyu çi-
fCXT®--
G
ïfii-n.s.
Pfalm.u*
lfht.ll. 6.
taxventes
f jperabunt. Sententia hæc cft. Qui ex mortuis re- !
target die àSabbatis altero, ex Ieffæa ftirpe erit, in eoque
fpem habebunt, non qui e Synagoga, fed ex gentibusf Et
frlt fepulchrum eiusgloriofum. Seu: t eiusrequieserit honor. Ec-
ceaperte Deiregnum:nequeeniminquoaequiefcatRex
nofter, équités, arma, cataphradi, & fatellites erunt, fed
honor diuinus.Quo pertinet,quod maioribus yeftris Serr
uator dixit : Qui non honortficat Eilium, non bononficat Pa-
trem. & : fi cognouiffetis me, & Patrem meum vtique cogno-
C a p v t X X X IV .
AliorumPropbetarmoraculadeChrifto.
Q Ediam probe, opinor, Ifaiæ verbis expofitis ,age alioita
L X X .
Yulgat»
a lii« -
lfti.63.9,
1 ita L X X .
Ifri+za.
fLXX.
Ifi-si-k
Hierofolyma conimat Dauid : Homo, & bomo nam «3 in
ta: &ip[efiindauittam Altifmm. Eftaütcm fetifus huiiif-,
môdi:Saprcmnsis, qui hanc Hierofolymam cpndidit,
in eadeniqne homo natus cft. Et I&ias: Ecfevirgicimci-
piet&pari»filium, &vouiittirmmmiiusEmmamel. Por-
ro Emmanuel Hebræum .Latine mbifinm Dm, redditur.
licmim<:um:Aaifii*dprophttijfam,&mitpit,&pipmtfi-
lium. Btdixit Dominas aime: m a mmentim, Aaelerajfio-
lia detrabere iftftina pradari. *;Et Moles in Numerorutn ljlu
t.
9.11
fL X X .
t imitatut
Naziànz.in
Epiphan. .
pH*s> >3.
t «n.f.Grçc.
S g K
quafierunt animam meam. Herodes fimul & Pilatils, qui *
per id tempus ppteftate improbe fungebantur. & non pro-
pofuerunt te in confpectufuo ; Te enim, Pater, tuisque præce-
ptis obliuionis profun.de traditis,vere te contempfèrunt.
Et tu Domine Deus meus. Domine ac conditor omnis crea-
turævifibilis& inuifibilis. & Deus meus rejpice in me, &mt- *■
ferere mei. Relpice ih me fecundum humanitatem , qui
diuinitateabes nunquam. Da imperium tuum puero tuo. id
eft, meam tui ex te ante Lucifeiùm geniti potentiam dé-
monftra : quale eft & illud Domini, tempore palfionis:
Pater, venit hora, clarifica Eilium tuum, vtfiliustuusclarificet j
te:ficut dediftieipoteftatem,omnis j carnis. Et faluumfac Fi- I yîç.
lium anciUa tua: irreprehenfæ Virginis. Eac mecum fignum
in bonum : id eft, affump tum à me corpus ex morte liifci-
ta. Vt videant qui oderunt me, & confundantur: Vere enim in- ^ ,s
gens/pudor erit feeleftillimæ Synagogæ, mea poft trirum
quoque Vatum fenteritias edamùs. Itaque de duumteümeCtio.Qupniamtu Domineadiuuifiime,& confolatus
es me, ideli, quod tu, Pater, iamolimdemeconfi-
lium coeperis.
Prophet arum de Chrifto Deo & homine Vaticinia.
POrro autem perfe&um & Deijm & hominem elfe
Chriftum , luçulenter Vates demonftrabunt. Ilàiæ
b'ro : Orietur homô ex femine Ifrael , & imperabit multis quidem hæc funt verba.Deus magnus & foras non f efu-
gentibus ', & exaltabitur regnum eius. Deuorabunt gentes j riet.Dauidis vero hæc fententia eft : Audi populus meus &
■ n ■ iu tr i______loftes illuts, ofaque écr ant confiingent , & iprperrÇfonrva/tbhuunntt fCaagoiirtntisi I
illius inimienm. Hoftis veto hic diabolus eft intelligen-
dus, mitlilia Chrifti ftigmata ¾, idemque mrfnm
ibidem: Orieturftella ex 1 acob, Sc t exfurget homo ex Iûael,
dr percutiet duces Üoab : & quæ fequuntur.
Ceterum veram Deumelfe Chriftum Ifaias compro-
bat, his verbis, "f Non ângelorum, qon hominum qui!-
quam , fed ipfe nos Dominus feruauit. atque idem rur-
fum, E ccefer uns meus, fufetpiameum': eleclusmeus: dedïSpiri-
tummeumfuper eum: iudkiumgentibusproferet-, non conten- '
det, non damabit. Calamum quaffatum non conieret ,& li-
num fumigansnon extinguet. Non erit triftis, neque turbulent
e , doneeponat in tèrra iudicium,'f 8c in nomine eius gen-
tés fperabunt. Idem de Ioanne Baptifta: Regem cum gloria
videbitis. 8c: Vox clamant is in deferto, parate viam Domi-
mini. Redas facile f femitas Dei vefiri. Omnis vaüis implebitur-,
& omnis mons & colla humiliabitur. Montcm atque collem
hic dæmonum copias exiftimaj quæ cceloob fuperbiam
deturbatæ, ad terræ ima depreffæ funt. Vallem homi-
numnaturam, quæ ob luperbiamdeprelïà, rurlum Dei
gloria repleta, atque in coelos è terra fublata eft : id enim
umiifiçat, quod addit. Eruntpraua indireiïa, &afperain
vtasplanas. &reuelabiturgloria Domini, &videbit omnisca-
ro f falutare Dei. Et ArnosPropheta ait: îndietllafufeita-
botabernaculum Dauid, quod cecidit:& readificabo aperturas
muroriimeïus, & ea qua corruerant, infiaurabo: drreadificabo
illudficut in diebùsantiquis. f vtexquirant reliqui homines
Dominum, & omnés gentes fuper quas inuocatum
eft nomen meum : Et dicit Dominus faciens hac. Quem veto
Deum reliqui hominesiequifiuerurit, cuiufve Dei nomine
& cenlæ Hint, & cenfeantur gentes, nifi plane vnt-
genici Dei filij, Dei hominis Iefu Chrifti? quemadmo-
dum clamat Ieremias:f Homo eïl,&quis cognofcet eum} quia
& Deus eft.& Dauid ex perfona Chrifti. Confitebor tibi Domine
Deus meus, & glorificabo nomen tuum : id eft, raagnifica-
bo & prædicabo : quia mifer 'uordia tua magna eft fuper me.
Non fecundum æqualitatem meæ diuinitatis, fed fecundum
mei corporis gloriam. Meus enim lefus perfedus
Deus, etiam^erfedus homofaétuseft, vnusex duabus
naturis. ‘f quatum ilia qiiæ iricarnata eft, deificauit, quæ
verô carneaerat, deificata eft.
Et eruifii animam meam ex inferno infiriöri. Nam vlque
ad Chrifti dëfcenfum ad inferos , nulhus hominis anima
ab inferis eft liberata. Quodfîlonas exclamauitj j* e-
duç de corruptione animam meam. at eius anima iterum poft
egreflum, ad inferos defeeudit. Deus iniqut infurrexerunt
fuper me. Pontifices &Sacerdotes, & Synagoga potentium
\{h-4»• **•
f L X X .
Vf.49.Ji-9-
G
VfiL 49-1
Biblioth. Vet. Patr. Tom. 14.
& loquar : ifrael & tefiificabortibi : Deus, Deus tuus ego fum.
Non in facrificiis tuis arguam te : holocaufta autem tua inc on-
fpedumeo futit femper. Non accipiam dedomo tua vitulos: ne-
quede gregibus tuis bircos. Cognouiomnia volatiliacoeli : & pul-
chrttudo agri mecum eft. Si efuriero non dicam tibi : meus efle-
nim orbis terra & plenitudo eius. Nunqutd manducabo carnes
taurorum,autfanguinemhireorumpotabo ? Quare nectauri-
na carne Deus vëfeitur, nechircinum bibit lànguinem?
quomodo igitur Vatum didta conciliemus ? cüm dicat
Ifaias: f Deus rriâgnus &præpotens non efiiriet. Dauid
vero : Si efuriero non dicam tibi. Humquid manducabo carnes
taurorum,qut fanguinem hircorumpotabo ? Enimuero fie habendum
eftj Efiiidm, qui ad diuinam 8c perennem, atque
fempiternam Chrifti naturàm refpiceret, quafique cum
diabolo dilfereret, qui Chriftum tentans iubebat, edice-
jret lapidibus, vt panes fièrent, velut relpondentem dice-
re : Scilicet Deum magnum ac præpotentem efiirire ?
Qhod à Seruatore quoque refpbnuim Malignus accepit:
Scrtptumefiynon infolopaneviuit homo ,fed in omniverbo quod
proceditdeore Dei.Dauidem vero,qui in Chrifti olim incar-
nàtionem prolpiceret.ac quemadmodum cumeô ludæi,
tanqüam mero homine , ac non etiam Deo conluefce-
rent, & conuitioia&arent: Eccehomovorax, &potatorvi-
ni-, mitlto ante bbturantem impudens eorum os, ex Chrifti
per|bna confirmare : Quid mehominem folum cogi-
tatis, ac non etiam Deum ? Ego ille ex Virgine natus, fine
mutatione Déus, eluriensatque comedens, veftrd, o Iu-
dæi.adminieulo non indigeo,meus cum fit orbis,& quid-
quid eo continetun Neque vero tuas foeditates, ideft,
feelefta tua lacrificia, defidero leeleftiflima Synagoga.^
'Quod fi vis omnino ad veritate ingredi, legis vmbi â, au «
ditis meis confili js atque mandatis, defere, atq; ad Deum I
açcedens, Immola facr'tficiumlaudis, &redde Altiflimo vota j
fua. Etinuocameindie tribulationis,eruamte, & honortficabis
me. Et Ieremias : Ecce dies ventent, dicit Dominus,<&non doce- jy*.2s.s.
bit vitra vir proximum fuum, & virfratrem fuum, dicéns: Co-
gnofee Domimm-.ormies enim cognofcent me, à minim 0 eorum vf-
que ad maximum. Itidem de Gentium fide llàias : Eaciet
Dominus exercituum omnibus populis: ijn monte ifio indiient la-
titiam,perfundentur vnguento, bibent vinum: vbi gaudium ad
j Baptifma refertur1 8cquo baptizatus vngiturad-làcrum
i vnguentumj vinum ad inGontaminatumacDominieuin
fanguinem. Idem rurfum : f Decretum hoc eft fuper omnes J j g g .
gentes : &dicent inilla die : EcceiDeus nofier, in quetnjperanimus,
exultemus infalutarinofiro, &fdluabit nos ipfeDôminus.
Eft autem hæc fententia : Écce Deus ille nofter, in quo
Ipemhabemus, nobifeum eft, hoc eft, fecundum corpus,
H
’ “ “ ~ E 5 ~ ijfdcm________;