tritam pronunciatum. .Qij« Tant cidem vni tertio, finit ea- I PriereAnno M. D. XXIÎ. Epiftolam dederat vniuerftm ad So he-
dem inter Ce. At Lutberifta & Caluinift,« non funt fratres : id mosPragain Comitijs congregatos. Sed nihil in ea de Er atermoie
cum aliunde, tumex Colloquia M. mpelgardenfi liquet , fub cuius velgenerattm cum Bobemis, véljpeciatim cum VValdenfibus ini-
finem cumBeza àSmidelino & focijspetertt, vtfi &fuosfrmmi- ' ' ‘ ^ ^
ftas pro fratribus agnofcerenr, & dextras fraternitatis por-
rigeren'i refponditSmidelintts -, Vcillis dexceram fraternitatis
praebeant » non igaorare ilios > quam horribilium erro-
rdm ,• Sc cecerrimarum haerefeon in fois fcriptis coram
Ecclefia ipfos reos egerint j ideoque femirari, quomo-
do cos pro fratribus agnofcere poffint aut velint, aut
eorum fraternitatem experant, fi pro talibus agnofcanr,
quidamnatas hasrefèsab Orcoreuocent, & Ecclefi* Dei
obtrudanr. Contra vero, in quibus , &quamt*tris
erroribns ipfi verfentur , hac collatione eis demonftra-
tum elle : in quibus, cum adhuc perfeuerent, ipfos in-
telHgere, quod eos pro fratribus agnofcere non poflint,
fe tamen baud grauadm dexceras humanitatis porre-
ófcuros. Ail qua Beza. Qu;a dextras fraternitatis nobis
porrigere recufacis -, & nos pro fra tribus, agnofcere non
vulds; araiciti* dexteras etiara nolo. Cum ergo Lutberifta
nonfintfratres Caluiniftarum, fieri nonpoteft, vtft ip ftfunt VVal-
denftumfratres, ear undentfintquoque Caluiniftafratres,outfi Caluiniftafunt
VValdenfiumfratres, neceffe eft, vt ab hoc fraternitate
Lutberifta excludantur.
Accédât, minim videre pojfe quomodo LuthéHfta VValdenfis in
fratrum loco & numero babeant, cum Lutberus nequé borridos tiles,
àf tot errorim formis prodigiofos, neque politiores ilios in Bohemia
fraternitatefua dignari voluerit: into in Difputatione Lipfeca, vix
quidnammagis firio & efficaciter a fe amoltrtftuduit, qutmfhfpkio-
nem, quod qutdquam commune, nedurn ius fraternitatis, cum
VValdenfibus babet.lta enim in publico auditoriaprofatus eft.Quod
meegregiusD. Doctor ( Eckius) infimulat Bohemicæ fa-
ftionis ( in qua & VValdenfis) ftudiofum,&plane patronum;
parcatei Dotninus, præfertim in tanta corona tantorum
virorum. Nunquarnmihi placuit, necin æternum place-
bit quodcunqueichifma. Inique fàçiunt Bohemi, ( ergo&
VValdenfes Bohemici) quod feauâorirate propria fèparant à
noftra vnirate. Poft:a in fine fiftionts illius fubiungitur. D.
Mardnus petiit Eckium , ne velir impingcre tapram
contumeliam , vc eum Bohensum faceret , quia fibi
iemper inuifi fui fient , ideo quod ab vnitate diffen-
tiant.
ta ; quia hoc tantum.agit, vt Bobemisperfuadeat, ne tanta fe-
ftarum in Regno illograjfantium diuerfttate & multitudineoffen-
fi,adRomanam Ecclefiam reuertantur -y quod nafeenti Luthera-
nifmoceruicemfregiftet, gulamque elipjfet. Neque enim S axones,
&alijdCatholicareligione,perfidi Apoftataimpulfu, difiiuiftent,
fieodem tempore Regnum illud,tam opulentum&lum,eo,vn-
deexcideratjedijftet.
AnnoRedemptorts MDXXIII. euulgauit Lutberuslibellum
deadoratione Corporis&fanguinü Cbrifttaà Fratres , cögno-
mento \^aldenfes,in Bohemia&Morauia:pftiinipjbfta-
nm limine miratur, quod VValdenfes infuo quodam Opufculo
Germanice & Bohemicepublicato, affirment, Chriftum non
efTc fubftantialicer & naturaliter in Sacramento ; nedue
i bi adprari debere ; miratur.•, inquam, Lutberus hoc affirm art
inlibello, cum tarnen Legat i ad fe mißt, contrarium after tier int. Et
quamuis idem libellus latine redditus,poftea ad Luthèi i ntanusper-
uenerit , fibi tamen negat in hoc articulo deprafentia Corporis
Chrifti in Sacramento, fatisfattum efte.Et tantum abeft.vt Luthe-
rus tunc fratres iftos VValdenfes in fratrum fuorum nuniertmad-
feiuerit, Vtfub finem ftii libelli, prater difrenfionem circa myfte-
rium Euchariftia, quatuor alia capita, iudicio fuo, avero abhor-
rentia VValdenfibus obiecerit, & vtea in melius tommutarent,
hortatusfuerit, inter qua poftretnum illud, quod Waldenfes
nullum vxoraturh Ecclefiæ miniftmm ferébant. Omnibus
eniin vel Calebs vita ampleftenda, velminifterium Ecclefia-
ßicum deferendunt er at. Quod velfolum & vnicunt obftare pote-
rat,quo mtnusLutherus,tantus mulieruut antator, fraternitatem
cum VValdenfibus contraheret > etfi'forte illam non abborrutftet,
quam Germant votant Potatoriam£e<$6ml>er(cljafft
Decenniopoft, nimirumA nnoïlDXXXl II. publtcauit Lutberus
Confefripnem VValdenfium, aiditaprafatione fua: in qua
aperte indicat, fe in Confefsiorte ilia acqutefcerenon pofte. Cur ergo
illam edidit, appenfahedera ? Duos ob cauftas, quarum altera
cB,vt Pontificiis agrèfaCeret, cum V Valdenfes Lutberipraconits
fonorifquefiftulis longefuprafeextolli cernut. Altera efi,vt VVal-1
denftbuspalpum obtruderet, eofque infuum retepefliceret. Quid e-
nim Lutherano Euangelio hönorificentiusäcciderepotmftet,quant
fi Bohemi corum & Marauicorum VValdenfium feu Picarditarum-
accefsione auihhn fuiftet J Neque in hac prafdtione qutdquam re-
Hec Lutberus Anno XIX in DiftutationeL'pfica: vbifane nihil ' peritur,ex quo eluceat, Lutherum tunc VValdenfes, fratrumin
fraternitatis inter Lftfberum & VValdenfes apparet. Cur ergo Lu- 1
numero habere veluiße. Et vt maxime voluiftet ,forte noluiftent
tberipoftai voluntejß fratres eorum quorum vel nomen, vel pair0- VValdenfes, prafertim propius cagnito faftuofifiimo Lutherifu-
cinium, v:l fattorem fibi impingi Lutberus indignifme tul.t ? Quos I percilio.
uUt.r rju k fié tm m I Ad yvtfmkcaium nm im ; «irffcit.Lnthetnni hono-
ViatdomtUpnqum humamter& b,n,uaknw p'B,t m hunc rifice de Ecclefiisitoraque doftrina Waldenfium fenf*
modum. NePigbacdx Hzredd lnfelices, fuas parce s à me ad- [ k.vidcxmufmmmaunatUgukmiß'. In .CoUoquijs Meniutas
confidant quiprarnimia ruditate nobis Tneutonicis
(fuperbiflimafaftidioindignati ^imponunr, quod fan&os
Dei colamus, Scidolafadamus, &c. Ita Ruftici illi ( VValdenfes
) nos tandem docent, quod folus Deus firadorandus,
&c. Propter horurn (VValdenfium) rudiffimam & infulfif-
fimam r uftiettatem,dice ego,&c. Eccetibi qualesfratres Lutberus
& VValdenfes.
Eademfratemi amoris figna elucent ex Refoluttonibus Lutheri,
Concluf XV. Tom. 1. Lit. VViteb. Qua: ideo dico > inquit
Lutberus, ne Pighardus (VValdenfis) Haerencus in me fibi
videatur obdnuiil:, Purgatorium non effe &c. Quod
fieciamcempore Apoftolorum non fuiflet. Purgatorium
(vt filperbic faftidiofus P.ghardus ) nunquid ideo crc-
dendura eft ha:retico vix quinquaginra annos nuper
falibus^ir^ympbfi^cisLutheri conijciuntur VValdenfesinti-
tuluniyV on ®rb*»crmcni tonöOiotteitivibei- £).JLutl)ev.Honor
rifiiamfane exiftmationemde VValdenfibus,eum habere oportet
qiti VValdenfes fanaticis,Phantaftis, & vt father iyerbo vtar,
Schvvermerisdflfcw/tf.
Dtxerttforte quts, id non fa<5tum a Luthero fcd a Gollo-
quiorumillorUmRhapfodo,Aurifabro. Sitifa. Colloquia
-tamen,quatllic recefentur,ex Lutheri oreprofluxifte, nemo abnuet,
ntfiqui totum Colloqakorum opus euertere voluerit. Quid ergo
in illisconfabulationibus de VValdenfiiim doärina fermoctnatus
eft LütherusU. Arciculö deiuftificacione put ü non habent.
® ie befennmt»oI/ berCQ?enfcb awjj ©naben/tout» bnrcfj ben
©laubenfeltgiuerbe/ petoerftebeneaber/ b,af}ber ©laubfet;tm
Sptxfym einqaalitas, »nb^Mag / baeregiere/ gebejr btm ©lanben
nato . Htc tterum perjpuue tntueru Luthero, & VVddenfibus I an (£f>nftum alleinniebt bie éellgt'eir/ beuren ben ©faubentonb
quos ettam Picardos appeüitant, nullam fraternitatem fuiffe; ~~ " HÉ '
AtoccurritVVefenbeccius. Lutherum habita colloquio, &
placide colîaris fententiis, VValdenfes pro fratribus a-
gnouifle, & peramenter complexumeflè, & honorifice
de Ecdefiis, totaqueeorumdo^rina fènfiflc ; &hocpræ-
ter litteras ad ipfos icripras , teftari Præfarionem libello
feu Confeflioni VValdenfium pratfixara. Quod VValdenfes
, quofdam ex fuo grege ablegmnt Witebergam ad Luthers
tripodem , difeimus ex principio libri de Adoratione Eucharilen.
Gcrm. fiU, quern Lutberus Anno M. DXXlII. ad VValdenfesfiripfit.
©nabe anbbrft/ Denn mir /. bnb geben bie ©ere^t^feit/'fb'.fffr
©btt ailt/ ju gleich A mtt cinanber bem © lanben »nö C23?cr=*
eben. >©enh fie faßen/pet ©lanb Pbite 2a?errf if* tobt / mtyes
‘ tool reebtiff/ tocnnbief*r0pmcb allein auff bic prebigtbe^ ©e#
fe^es/onb benenflerliiben 23?agbel gericbtettoirbv-fiacb ben W
ben ©ebotten.; Ä a er aber iy 2lrtict'el ber .^fbtfjdrtignng ge*
fagttoirb/onb bom felbigenberfbanben/fo iff eb'bftVe^t/faffracfs
toiber ©ott/bnb b| e beiltge ®ebrifft.
I"T. ^©ie 2Balbenfef ttoiffett niebt ben ©laben bon ben SQJeri
cfenjnbnberfcbeiben/bnb einem iegliepen fei»t/0 rtj«geben/:c.bas
toortFacniata ( quia VValdenfes require bant fidem format am ) if} ein.
gifftig 235ort in ber 35efcbreibu$g bef; ©latt bens/: r.
Paulo
Paulo poft comparitifte tit dut. ©er SUJalbenfer ^rrtbumb. Mox , mus,& perferamus. Verum id faciac,qui velit. Eeo
i t e m z M m tW WifWW | M | WM»1b«s ü« go , &,la ü 6 B fm S !S « tfn it 6 t a t r e c fit tm 6 f( lM ih a < ft/ fo » b tt b t r 6 u r (6 c. Quo ad h k m m fZ Tfq, ad m , ? . . . _ _ jS iSM tC S t . . Ï _ _ _ _ _
Pag.iCS.
"{ölaubobnQ2?ercf niebtgerechtbnb feligmatb/fonberberbureb
bie iltebe reformirt if}/t>on ber jugereebneten ©erecbtlgfeit(D« /«-
fiitiaimpHtutiH*) toiffen fte nitbte. Sum anbenttoiffen fie ntcb*e
ron t'rafft be)? 32?orts. Hoccine eft honorifice dtdoftrina VValdenfium
fentirel Quid ampliusl
Waldenfes mirabileshabentopiniones deSacramcn-
ro Altaiis, quas ipfemec non incelligunt. Quo vno ditto duo
facit Lutberus nam & Wefenbeccium vanttatis, & fe mendacij
I coarguit,quando itaferipfit Tom. x. Lat.Epift. ad Nicolaum Hauf-
\mannum Anno M.D.XXIII.De Pirghaidis, hoc eft, VValdenfi-
\bus,iatn non malefentio, audita eorum, praefentibus ipfis»
fide, circa Sacramentum Euchariftiae. Quidautemfentiant
de Euchariftia, exponit Lutberus in alia ad eundem Haufmannum
Epiftola. Pighardific de Sacramento fenciunt, quod Chri-
ftus fub pane non fit corporaliter , quomodo aliqui
dicunt.fe vidifTeibifanguinem, Sc puerulum, &c. fed fpi-
ritualiter, feufacramencaliter,hoceft,quipanem accipic
vifibiliter, vere accipit naturaliter eius.fanguinem, qui a
dextrisPatrisfedet,fed inuifibiliter.Vlcra hoc non poftum
eos damnare, deinde quod non adorant,ad idem referuc,
quod non fit ibi vifibiliter, vt vifioncs habent, fed inuifi
bilitcr.hoceft, ad dexteram Parris. Scripfit hac Lutberus An
2ps
me stc*
........, . A, --tfxtfehiurti
halifum deuitabimus, arguemus , &damnabimuspro
idololatris, verbi Dei corruptoribus, blafphemis & dece^
ptoribus,&c. In blafphemias eorum confentire.taceje,
aut appiobäre neque volumus, ntquc debemus. ‘fflcM*
them.
Porro ijfdemferineargumetitis, quibus probauimus yvalden-
fes non efte fratres Lutheriftarum ,probari indem pot eft eofdem non
effe fratres Caluiniftarum, nifi in delettu fratrum nullum prorfus
delettum habere velint. Haud diffiteor tamen non modo V valden-
fesfted &geiieratim omnes Hareticos, diet pojfe fratres Martini
ftarum & Caluiniftarum ,firem adprimum omnium Hareti-
corumprogenitorem reuocertius, ad ilium videlicet, qui ab initio;
mendaxfuit, & in veritate nonftetit.Nec V Valdenfes cum Luthe* 1
ranis & Caluiniftis concordabis, aut ad fraternitatem rediges, 1
licet rem tranfigerevelis ex ilia Confefitone, quam VValdenfes mi-
ferunttn-Hungariam ad Vladislaum Regent ,autexOrationeex-
cufatoriaeorundem ad eundem Regent 5 aut exferipto Apologetuo
contra Dottorem quendam nomine Augufiinum; quia licet omntd
hacfubdole, yerfute & prorfus vulpine compofitafint, itavtin
quameunque partem train queant; VValdenfium tarnen fenfus
nonnullisinlocisadeodareemicat, vt Confeßiont illiVValden
noimMumeniftoipfunnorefutauujmmtimrvadcnfmm fium&omiomSxcufatorumUm CaUmcoU.autLuiberife-
deEucbarifiia,in libello icidot.tionc Sacramenti. Enquam qiu,mtmor[iuhclnnt,vnquam pulilice & mtliemicefubferi.
mfinnter, fibique tonjenuneeferibat & loquaturlutbemie p,mmfu.Suomodoenimiigeretillud 1 {nunumèmultisnomi.
V Valdenfibusfratribusjuie & Lutberamrum. I mm) (eptem efle Sacramenca : qua, licet V Valdenfes ita cxptißuantVVefepbeiim.
vndenamVValienfi^utPicatdorum (ent,npotimdiiiiebeantnonSaeramenta,quamSaeramenta-,
yêwPiçarditarumnoMJen.'Suntjiw^wi^qui Picardiam Galliæ
Prouinciam ipjfiS id nominis conciliaftè putenc. Alij Be-
gardum quendam nominant, Sc feftarios eius Begar-
dós, quos vulgus poftea, corruptovocabulo, Picardos
nihilomtnusy etiameum VValdenfium fenfu & explication, hac
afteriioà LUtheriftis & Caluiniftis repudiabttur. Quapropter Lu-
therusquoque in Libello deadoratione Euchariftia: temper are
fibi nonpotuit, quo minus hanc defeptenarto Sacrament or um
dixerir. Forfanprobabiltusconiettaueris, fidicasficappellatosa. j meroafterttonem,obeloconfident.
Piqario, id eft, Poculo domeftico (toonbem ^eeber;»» quo
VValdenfef fuam Euchariftiam conficiebant ; tefte Reinero, &
poft Reinerum, lllyricq. Sed hoc intra coniettur<e limites confiftere
volumus.
DeniqueVValdenfesfunt, &fueruntSacramentarij.Quomodo
ergo fratres Lutheri & Lutheranorumi Non certe magis, quam
ltaque ntirum artificem eum efte oportebit, qui Galuiniftas,Lu-
theriftas, & VValdenfes vno fraternitatis iugo copulauerit.Tentauit
hoc non itapridentyhoc eft, Anno 1609.quidam AdamusZaluzarim
édita Oratione, cuititulumfectt. Harmonia Confeflio-
num Orthodoxarum Ecdefiarum Regni Bohemia: ab
o j -, j f , u ïin*te*gr*a Cwwce*.n“ a* *fauci.aw dvid« ,* wSc. ufrMatriuumiu ,j Cuibrationi mmaaxxiimmaa
Zvvingltus & Oecolampadtus. VValdenfes ad Sacramentarto- iniuna irrogabitur, nifi interftultiftma huius am monument a return
caftra pert mere, tefres do duos Lutheranos, alterum,Senato- j ponatur, quafuniculum ex arena nobis nettit, hoc eft, nec coharen-
rem quondam Norimbergenfem, VVilibaldum Pyrchheimerum.-, j tia,nec vnquamcohafuraynire nititury Omnes nimirum iüos qui
Alterum, Lutheranum Superintendentem ,Conradum Scbliiftel- \fubvtraquefpeciecomfnunicant,Hufiitds,Caluimjlas)Lutheri(tas
burgtum ; quorum tile ita feribit inlibro decarne & [anguine j (cur non Anabaptiftas,Schvvenckfeldianos,&idgenus altos* J
Chrifticontra Oecolampadjum, {quamfraterna amicitia caufta b t quia fratres, hoc eft, VValdenfis, huius vntonisvidebanturin-
inEpiftola.adEleutherium idemPtrckbeimerus nommât Cceco- j capace$,ifteperfuum Henoticum hosetiam reliquisquam bellif-
lampadium, & Kacol^mpadium) Pighardiac Waldenfes | finie agglutinât, & inde fuauiftimam Harmonium confiât, qua
hanc:jf hareftn Sacramentariam ) & mordicus qùidem te- j nunc modulisfuis totiusBohemiaauresquam iucundifiime demul-
nent, que.madrnodumexconfeflioneillorum,quæim-\Cgpé \Am Luther anus Bohemus Huftiam^ iam hic ilium,iam Cal-
prefla çircumfertur, clare percipi poteft.Quae tu[Oecolam- , uinifta LutheranumHuftitam, cuncti; Ftaties,fratrefqueiterum
’padiumfiuCcecolampadium affatur ) iterum innouare cona-1 ilios,vt fratres, imo, vt vnum in Domino amplettuntur & deo- 1
I ris,qui b ufda m circumftantiis modi, temp o ns, loci, & re- i fiulantur, cuius Vnicoris fin Harmoftæ veftigiafi quis fequi ve- i
liquispraeftigiisexornata, nonfecugacfiquiscantherium lit,eademfacilitateludaos, Tunas, &Tartarosmconcordiam ■
[quendam vetulum,claudum & edcntulum pretiofisex- jdulcemqucconfinfionemrediget.
ornaretphaleris. Quamfibiplaudet ob hanc Harmonium ZaluzanianamAf^t-
Scbliiftelburgius libro 3. Catalogifui iftudfiriptum reliquit. UhiasHoëanteaPlauienftsin Saxonia Super attendons,nunc Pra-
Anno M C LX . Wgldenfes Lugduniin Galliacrrorcm gaprimatum tenens & amansDiotrephes.llludmerito cordoltum
Sacramentarium diftèminarunt. Waldenfes vero Sacra
mencaria hærefi infcCtos efte, patet ex eorum confeftione
quam AnnoM. D. V I.Waldenfium Régi Vladislao éxhi-
buerun t,i n ea enim aftirmanc & cq ncludunc, quod Chri-
ftus ante nouiftimum diem naturali fuo corpore pnefens
in terris efte haudquaquam poffit, ledeerto loco ad dexteram
Dei refidcat : itaque panem alia ratione non efte
corpus Chrifti , quam qualoannes eft, & diciturHeliäs,
&c.Hos Waldenfes Caluiniani pro fratribus fuis habent,
vt ceftatur Bezain libello fuo iconico, in quo maxime fo-
cioru m fuorum viuas imagines expreftit.
. • Cum ergo VValdenfisfintfuerintque Sacramentarij, baud ap-
peUaripoterunt Lutheri & Lutheranorum fratres. Quæ concor-
dia C hrifto cum Belial? inquit Lut herns in libro de verbis Ccetia.
SiÇhriftianacum.illis, (Sacramentarqs) ineundaeftcon-
cordia (&fraternitas J&mutuafoucndadileâ:io,omnino
necefte eft,yt eorum dodtinam quoqueample<Slamur,&
operaipforum approbemus> aut ad minimum conniucabono
Praconi creare poteft, quod nuper quidam non infima nota
exiftit,quiei,vt Vbiquetario, in ipfaRegia Pragdlitem mouere
aufusfuit, non obftante Harmonia intégré Ccenantiumj idque non
priuatim,fidpublice,euulgata lucubratiunculafin qua laudeshk*
iusLogoduliftridulis tibijsdcmodulatur.
AHnoftiyoPraco, Caluinianum Ioannem Bergman à Ber-1
ge ? AnnonvidiftilibrumemPragampreftumAmo 1611 .-cuite*
tulum fecit} Proceflus Retorfionis probation bnb conclu-
fioii ®cb«fft contra Matthiam Hqe ,Stentorem Vbique^
tatiUm,omnipr£eïentiarium, &c. An non affirmât, tePragae
manum porrigere Neftorio, Ario,, Marcioni, Eutycheti,
Samofateno,Pelagio,& id genus alns,diferte contra Con.
feflionem ab Impecacoria fJcRqgia Maieftate tribusBphe-
miciRegni Euahgelicisft^tib. cqnqeflam ? An non yocatte !
e.iri^ecfer/ein Qiufftüh.ntifum iamePragapacificutiEcclefiaftices, 1
moEuagelicäEulefiaGßrmanoruml)ifedor audtre érjâlutari I
velisïÀn nonte appellaï ,'riæreticum Multiprælèntiaruni, O
mnipqtentiatium, Sc Omnipræfentiarium ? An non tetany
dent