A
p/w.îj.8,
3u
B
D. Roberttde Sorbent _
D ebet e tiam in tita re ad h o c , q uo d fit fenledS 6c v t a l is ,& i
q uo d proficiat fempet in melius : quia ficut d ictait in
Pfa lm is , ibuiitüaüiinvirtuumiivirmte, vtviieamDm
imam in Sion. Qtaa charitas ante deficit quam non ptoficit,
Qijid de I
.tempore-
.none
I die iudieij.'
C ap. xi. 1
Matih, io.
Contra o-
tiofas con!
fabularioc
QuodDo-
I minus in
( propria !
iperlonate
jnebitludi-
!cium,&id-
eo Korren-
dum.
Capjo.
'Pfal.i4t+
'lob. j. I
ficutdicit Gregorius. Terciaiii.matiini fecundumpeins*
pritnum,pefli ilium. Augudtaus.-Nonpuccstcfemam
mum amatc.quando non catdis.aut tuncamate filium tuum,
quando ei nondasdifciplinam, auttuncatnarevici-
num tuum, quando eumnon corcipis. Non eft iftachaci-
tas, fed languor. Gregorius: Si Dtiiicim, qulaifc-
teniavit'uiiltdtuiimmamnsvilferiioretxcitamr, profido,
gffcfe Dtuiaugtt, qmmquanmm fafficit, mmptrt vitam crjmt-
tulmmnatfat. Notaautcm quod calcs. Tuncmonachi dia
boli, quiitabene ieruant pnedi&um filentium, cum via
inuenitetut inter monachos Dei, qui fuumfilenrium per
dimidium annum, llli autem feruauerunt per decern an-
nos, velàprincipioamplius, neevoluntaliquo modo
I frangerè.
Item, dctemporequodhodieitavdipenditur ; tnter-
rogabic Deus. Omne tempus tibi impenfum, requirctut
1 qualiter dtefuecitexpenfum. Item, licut nec capillus de
capitepetibic, ita nee momentum de tempore. Apud
I Matthteum : capilli itpitit vifiri, omnts munir.tifunt. Et mirordementiameorumquiftudcnt,
quoroodopoflinrm-
! pus fuum perdere, dicentes : Ludamus ad aleas, 6c huiulj
modi, 6cinterim tranfibit tempus,ôc-crademusilludobli-
I uioni ficludendo. Bernardus : Volât verbnmmtuocabill, me
aduirnt'mfifiinsqmimittm. Liberfabulati, a ir , donee
1 horanratereat, donee tempus tranfeat. O.donechora
prteteteat,quantum,adagendampoenitentiam.quantum
adobtinendamveniam, 6cacquirendamgratiam 6cglo-
riampromcrcndam, miietatio Conditonsindulgetï O,
donectempusttanfeat î quidiuinampropitiatedebueras
pietatem, properare ad euangelicam focietatem fufpira-
re ad omiffam hatreditatem, afpirare ad promiffam felici-
tatem, excitareremiflamnodiem , flere commiflam irii-
quitatem! I
Item fi aliquis refpondeat coram Cancellano, de qua-?-
tuor quxftionibus, ad très, bene tranfic, &licentiacur:
Sed, fi aliquis coram magno Cancellario in die Iudieij,de
mille,defeceritinvna,refutabitur. Iacobus: Quitotam
legem feruauerit, offendcrit autem in Vno , faftus ejl omnium
reus. . . . .
Item Cancellarius non audit oranesqui licentiantur,
in propria perfona, led facit eos audiriab aliquibus aliis
magiftris. Multi autem berterefpondent coramaliquibus
fimplicibus, qui male refponderent coram Cancellario,
perterriti & ftupefa&i propter magnitudinem fuæ fapien-
tiæ. Êxempium de monacho qui erat ele&us in Abba-
tem , & prælentatusfuità fuis monaehis Guiardo Epi-
feopo qui voluiteum examinare, ficut mosluuseratde
omnibus, nec parcebat alicui, & dedit ei Miflaie, dicens:
Verte in quacunque patte voluetis. Eteleéfcus, ftiipefa-
etas&c tremens ficut tre mit folium Taper arborem quan-
do ventatfof tius, vix potens tenere librum, dixit ad quid
vetterem in libro ? nihil feioin illo. Et dixit Epilcopus
quod erat Miflaie in quomultoties legerat; Non enim
étant Priora, aut Pofteriora, vel decretales, vel Leges. Qui
refpondit, quodnecinMiffali, necinalio libroaliqaid
Iciret dicere, ne in fuo, Pater nojter. Quæfiuit Epifcopus,
quare: Quirefpondit, quôdprotimore quemhabebat
de illo Epifcopo pro magnitudinefcientiæfuæ, cum effet
vnus de maioribus de mundô. Et rogauit Epifcopum,
vt iftam graciam ei faceret, quodfàcereteumaudiri aba-
liquibusTociisfuis, quia melius fe haberetcoram foeijs E-
pifeopi quern coram Epifcopo. Quod conceflitei præ-
di&us Epifcopus. Sed ecce Deus in die Iudieij, omnes
fmgularitetexaminabit in propria perfona, & in plena v-
niuerflrate jnecalijcommitter,aliquomodo, cuiuslibet
fit fcientiac. Adfcientiam cuiüs D e i, nulla eft compara-
tio prædidi Epifcopi, velcuiufque magni clerici. Pfal-
mographus : Sapient'ueias non eft mrnerus. Etloannes: Pater
non iudicat quenquam ,fed bmneiudicium dedit Filio, id eft,
indicium de omni lob : Omnipotent, fingulorum caufas diligenter
intuetur. Si ergo im ftupefa&as fuit dc ita timuit
I 1
lob.vj.
MaLj,
Monachus corkm ptaedi6lo Epifcopo j quidfaciemusiri
die Iudieij, vbi non erit qüserelade Abbatiavna, fed de
regno Paradifi& patibulo Inferni,in quo nulla eft redem-
ptio ? lob Columna coeli contremifceht & pauebunt ad nutum
em:G lofla ,cdumna[Meft,famftiAngeli, vellummi E c-
clefiæPriedicatores.* Malachias : Quis (labit ad videndum
eum ? lpfe enim ejl ignis conftans. In Apocalypfi , disent montras
& pétris, caditefuper nos, & abfeonditenosàfactefedentis
fuper thronum ,& abira Agni. Auguftinus : Mallent Repro-
U omne tormentum fufiinere, quam faciem irait ludicis videre.
Auguftinus fûperillud Ioannis ; Pgo fum, qui ceciderunt
ad vnam vocem Chrifti morituri, quid facient fub voce
Iudicaturi î Glofla, in raoralibus : jQuis em iram tole-
ret, cuius & ipfamanfuetudo nonpoterat tolerari? lob : Cum
vix per vnamJtillam verborum etus audiuimus, quis poterit toni-
tru magnitudiniseiusintueri ï Item Epifcopus ille G. non e-
ratarmatus nec tenens arma&circundatus multitudine
maximorum armatorum, ficütindie Iudieij. Èzechiel:
Igredieturgladius meus exacuatus & limatus de vaginafua, ad
omnemcarnem: ideft,adcriminaliterviuentes. In Apocalypfi
, Gladius exore eius, exvtraque parte acutus -, id eft ,
fententiam, qua anima in corporedamnabitur, exhibe-
bit. IteminApocal. De oreeiusprocedebat gladius exvtraque
parteactitus, vtinipfopercutiatgentes, ' &ipjeregateosinytrga
ferrea. O quamanguftaeerunt reprobisviael Superiuse-
ritiudexiratus, fubtushorrendumChaosinferni: àdextris,
peccataacculàntia,àfiniftris,infinitad£emoniaad
lupplicium trahentia : intus Conlcientia vrens-, foris,
mundusardens: O miferpeccatotl ficdeprehenfus,quo
effugies? Latere, eritimpoflibile ; apparere, intolerabi-
le. Si quæras, quis eum aeeufabit ? dico, perditum hunC
totus mundUs odio habet, perfequitur eum flamma &
ignis ! PlàlmogtaphusîSif «f ignis quicomburitfyluam,& ficutflamma
comburens montes, itaperfequêris eos intempèjlatetua,
Ajto.6;
loh. iS.
loan. 16, î
Ez.cch.zi.
Item: Ignis ante ipfumpracedety&c. Sapiens : Accipietarmatu-
ram zoelus illius, & armabit sreaturam vel vltïonem inimico-
rum ; induct pro t b or ace iujlitiam , & accipiet pro galea iuii-
tium certum -, fumet Çcutum inexpugnable, aquitatem j acuet
autem iramdiramin lanceam, &pugnabitcum illo omnis orbis
terrarum infenfatos. Apud Matthæum : in confummatione
feculi/mittetFiliushominis angelosfuos, & colligent de regno e-
ius omnia fcandala, &eosquifaciunt iniquitatem, & mittent
eos in caminum ignis, vbi eritjletus & Jlridor dentium. Potes
& alia multa inuenire de poenis damnatorum, in Senten-
tiadevirtutibus; capitulo , de timoré. Patetérgo de-
metia illorum qui in libro Confcientiæ fuæ noluerunt
ftudere, & fibi prouidere, vel dlligentius ftudent in ali js
libris-, libros dico , peltiûm vel pecuniarum } quamin libro
Confcientiæ
Item fi vix fufficiet aliquis quantumcunqtie flüduerit
in libro Confcientiæ fuæ , refpondere de illo in die lu - j
dicij, quomodois qui nunquam in illo ftuduit J Et id ;
quodeantat Ecclefia -, Vix iujlus faluabitur, & ego mi fer vbi
pareboi lo b .9. Verefcio quod non iuflificabitur homo compara-1
tus Deo -, Ji voluerit contendere cum eo, nonpoterit rejpondere v-
numpro mille. Quidergoerit de Prælatis & Principibus,
quos nort oportet refpondere pro fe folum , fed pro tot
mrllibus; fcilicet, pro omnibus fubditis fuis? Vnde in tertio
libro Regum : Cujftdivirum ijlum -, quijilapfusfaetii,etit
anima tua pro anima illius. Apoftolus: Obediie ptapcjitis
vejlris , &fubiacête j ipjt enim peruigilant, quia rationem red*
diturifuntproanimabusvejlris. Veniant, veniarit antetribu-
nalChrifti,vtaudiatur pupillorum quetimoniagrauis,
àccufatio dura contra eos , quorum maxime ftipendiis
viuunt nec diluêrë peccata. Auguftinus ad quendam C orn
item : De Omnibus quiindomo tua, id ejl, iniurifdiftionetua
funt, oportebit te reddererat'mem. Putafnô ; & his qui prin-
cipantur, in tantis periculis & tantis negligentiis pofle fal-
uari î Sapiens : Audite Reges , & intelligite, difeite Indicesfir
niumterra, pr&beteaures qui continetts multïtudines &placetis
vobis in turbis rationum : Et fequitur ; quoniam indicium \
dunfimum in his qui prdfuHt, jiet ; Exiguo enim conceditur
mifericordia, potentefque potenter tormenta patienter, & for-
tioribusfortiorinjlat cmiatio. Nota ergo dèmentiam illorum
qui ita anhelantadprælationes ôc dignitates&potefta
F
Apocaly. i
ApOC.lÿ.
P/S1.81.II
PJalm.6)
Sap+
G
Matt. 13.
Quomo
poterun
telpôdci
Prælati.
C a p . %
Iob.9.
H
yRég.ic
Hebr.ij.
Sap.6.
Deconfcff
i o n e ; f t i -
rooquod
jdebec efle
’frcquensl^
i.Qttod inf
tegiaçflfe,
f. dcbetcon
fe/fiót'
I Gap.x:
B
reflates, qui nonfuficîüntâliqûô modo refponderé proie,
Scnitunturmodis omüibus ieobligàre pro aliis refpûn- ’
dere. /
Sequitur videre de fecündo : fcilicet, vbi liber ifte ( fcilicet,
Confcientiæ) & à quo audiendus. -Legitur âutemin
confeflicme -, quia nullus nifi demens , hune lib ru tu ape-
riet nifi in confeflione. Item lob : quidfaciam cumfunexeritj
àd iudicandûjnDominus, & cum quaßerit, quid rejpondebo illih
Poftea :quismihitribuataudito/em, id eft, bonum confeflo-
rem,vf defiderium audiat omnipotent} dec. Nota quia non habetur
pro Scholari Parifiis, qui ad minus npn vadit bis in
vefteisinagiftris fiiis: Domihus autem, tàfiqùamrhàgifter
optimüs cibumdat fcholaribusfuïs. Pfalmogcaphus : ftl
Voce exultationis & confefiionisfonus-epulantis. Coufitentes
enim, vcraciterreficihntuEfpiritualirer.ficut multi ciper-
ti funt. Cibns enimfortificat,dele£lat& tüborat, calefaf
cit, Ôçlëiiioremad ambuladumfacit ; quadfpiritu^H^t
fentiüntin fèipfis.veraciter confitentesr Item ft i)Qö,isjve-8
ftibùs Si prêtions indumen tis induit Dominas difcipul os
Tuqs , ideftj-vere& iiitegre cohfitentes r Pfalmôgr.aphiis ,
Confefiionem .&. dementinduifti. Apoftolus Equité yeterm ffib l0%?f\
hominem, & induite nauumquifecundtim Deum créât us efi. jEt'
hoc bene fignificatum fuit in fiiio Pro'digo red^u,nre,ad I
patrem, & péccatum fiium confitente -, de quodi&um |
eftapùd Lûcam:, FrôfèrtefiUamprimant -, id e $ , pre.tiolàm lwc.ij.
veftem,&c.
hebdcimadaadfcholas quömödo ergo reputabiturpro
Scholari Parifiis, quinon vd&ft nifi femel inanno ? Multi
autem funt;qui non vadunt ad confe fliönem, nififemel
in anno; i
. Item non reputatur aliquis Scholarispropter lc&io-
nes tranfitorias, nifi audiat Ordinarias | nqp reputaretura l
magiftroaliquo, ficaperetur aliquo decalu à præpofito,
& ponéretur in Caftelloto , Multi autem funt qui nunquam
feccrunt coufeflionem fuam nifi tränfitorie } fei-
JicetjCurrendo & tranféundo quafigallus luper prunas,
quamcitiuspofluntj & fola aliqua peccata dicendoygeof*
fade multa omittendo : tales, non reputat quafi Scholar
s fuos ille qui did t, Vos vocatis'me,Mjtgifter & domine & be-
nedicitis,fum eten'm. Non liberabit eos à præpofito Inferni
, quandocapieteos > fed remanebunt in caftelloto In-
fern i, incarcerati. Et cum clamabunt ad Dominum, non
exaudieteos, fed âiccxynefcio vos, fcilicet, meos efle difei-
pulos.Non vidi vos in lcholis mets, nec femel in anno, dc
nifi tranfi to rie ; non .eft bonus talis lcholaris,fed qui dicer
bats confiteor tibi Domine in toto corde meo, &c. ldeo confitebor
Dominonmisinoremeo , &plufquam alii,& tantum quod
fürteverteturintçdiumconTefforibusmeis.Nonfufficie-
bat autem er dies, fed tanquam bonus Scholaris , media
noóte furgebat -, media node ( inquit ) furgebam adconfiten-
dumnominituó, &c. Et iterum; meditabar nocte cum cordß
meo.&c. . . • -
Item ille qui fréquentât magis fcholas, & diligentius
Magiftrum'audit ; debet mclior clericus reputari. Ergo
Begumhfineinfeculo, fiuein religipne;&libro ifto^fcili-
ççt çonfcientiæj funt lapiçnriores , quia frequenti^dc
phuies eon fiten tur, ficutpatet ad ocuium.- immpproptcr
hocdicuntur papalarei, quia fréquentant confeflioncs.
Multi multa (ciunc , & feipfos nelcmnt. Quærunt Deum
per exteriorai& derelinquunt fuainreriora.-Sed quid pro-
fiint litteræeruditiônis Prifciani, ^riftoteles, Iuftiniani,
Guatiani,Galeni&fic dé aliîs, in pellibus ou inisdccaprin is ,;
nifi deleasde libro confcientiæ tuælitteras mortis ? Quid,
profu nt hæc leâià & irirelleéta, nifi ceipfumlcgas & intel-
ligasü Legere enim , 6c non intelliger'e , eft riegligere. Le-
gerefcilicerin pellibusouinis & cäprinis, & non intelli-
gere; eft négliger? > ideo deraentia eft,cum in îfto ,tam di-
ftriâe debeamus examinarij & hoc non inaliis! Da igitur
diligentera operam mternæleôfcioni , quia melfot&lau-
dabilior ôcfapièntior esfi tèipfum ,cognofcas,,.& teipfum
legere façiasjquam fi, te negledo, cognofceresçurlùsfy-
derum,fundamenta terrarum, vires herbarurn,comple-
ftioneshominum; haberesetiam notitiam omnium çqé-
leftlum,terreftrium,&infernorum- Nota quod in plena
congtegatione Parifiis, coram omnibus, qui melius re-
(ponderei,meliorclericuS;eflètveldiceretur, cunókis ob-
mutefeentibus. Illèautem qùifrequehtiusvaditadfeho-
lasconfeflionis, & diligentius ftudet in li^ro confcientiæ
fuæ, melius rèlpondebit in die iudieij, in plena vniuerfi-
tate,fiimmo magiftro opponente. Ergo mclior & fapien-
tiorGleticus debet dici,qui melius feit cpnfiteri.Magnutn
ëritdedecus magiftris de Artibus, & magna derifio etiam
magiftris in- Decretis & in Theologia, qui modo nolunt
ftudere in libro confcientiæ fuæ -, quia nefeient refpondere?
Ideöobmutefcènt in die iudieij coram omnibus, vbi
E >! ,
(^U* bod ;
na dec cod
feflio. yj
<2ap‘.xr. J ;
i p 4I-Î- J/j
Item fi .eflèt quis magifter pàter , qui datùr cnilibet ;
Scholarium fuorum bonam præbendam cathedralëmj ’ 1
vbicunque vellet eligere J propter dignitatem , multos
habetet S cholares : imo, quis 1 o eu s pollet câpere ? E,t cer- J
te âlij magiftri quantumeunque probi eflent poflent be-; F
nepOnèiemellasiuas, quianulloshaberent Auditorës. i
Dominus autem , bonus magifter eftiv qui cpAferc, omnibus
fcholaribus fuis ( dc folum, fuis ) Præbqndas optira
as ; fcilicet j Præb endam gratiæ, quæ præualet omn ib ys ;
præbendis de mundo -, nec facit eos d i u exp etftar e y fe d j
confett gis in prima die quà yeriflime intrant Sçholas e-i I
ius , fcilicet cohfemonis. Quia vt fticic Dominus apud ,
Rtophetam j ducam cuminfolitudmem ; tyloquaràdcoreiUS.
Et nota quod non erubëfcit Dominus legere v.mfipli
Scholari : qpod eft contra fuperbos magiftros & Prædica-
tôres, quinolunt legere vel piædicare nifi habèant mul-
titudinem magnaqi lcholarium & Auditorum. Præcereâ
dabitDominus præbendamgloriàé. ïn Pfalmis Grattant
&gloriamdabit Dorhinus. Apoftolus, Chrififisafiiftens Poil- j * i
tifixfuturorumbonorum, &c. Dabit autc,m Dominus præ-
bendamhisqui S cholares fui perfeuerando fuetunt : A - röi' 1
pud Mâtthxum-, (^uiperfeuerauerit vfque infinem, htcfaluus
eftt -, Et qui bene le habebit hîc, in præbendagratiæ:quod
eft contra multos prælatos; qui non probatos ptiusin paruis
, tam cito promouent ad maiora quæ pofiunt dare ; A-
pud Matthæum:Eugeferuebone &fidelis, quia fuper paucafià-
fiifidelis, fupra multa teconfiituam , intramglortam Domtnï
tut: Id e ft, quiabenete habuiftiinpræbehdagranæhîc
collatæ , accipe præbendamglori*. Vide ergo derrien-
ciam multorüm qui Schoïas huius naundi volunc fre-
quenrare; fed femel in anno folummodp , dthoccuridfe
fréquentant fcholas crimin is mundi & diàboli,quiçi$,0-
mniaauferunr, ,i ;. . . ( , .
Matih. 2.5V;
'Quoi e!i'-j
geàdus'Cft'
difcrecris :
cohfeffot
ÎCap.xYÎ,
Item ftultiflimus effet, qutàpeiori magiftro qui effet
Parifiis, vellet audire librû füüniin quo deberetdirtridiif-
fime examinari, aliis bonis magiftris refidis: quod.fàciunr
multi qui eligurit fibi peiores cbnfdflpres qüos ppflinï irir
uenire, de higiunt bonos. Exemplum.deillo qui dixir qui
peiores vfquëhuc deuians, Temper quæfîuit cgnfejfotèS:
quia,quandoiacueiac cummuliere , quæreBac facerdo'r
temquitenebat concubinam luam , de ci cphfirebratuf;
Et quçrebatSacerdos ab eo,fi fecerat mulieri illi,cum qud
iacuerat,vim:& dicenti,quod npn:dîcebat;nori eft, Pâtet
nófter ; Pater nofter. Et iimiliter quando biberat tantum 1
quod^brius erat, quirebat Sacerdotem quiiibenter ib^t j
ad tabernâ,Sc qui-fæpe ebrius erat, de confitebatur ei.- qui I
quærebat,fi benefoluerat ; Refpondentii qui fie: dicëbac
Sacerdos quod melius effet bibere fuùmqpâm alienumi I
Pater nofter , Pater nofter. Et dixit-peccator omnibus foçiis
fuis, quod non ei:at ineliPr córife'flor, nec qui citiüs expe-
diret confitfentes ,quam illè ; 6c cbllaudauit fociisfuis j yc
irént ad ilium* Exempium de eo qui quæfiuit facërdptem I
pér tres leucas,qui erat cçcus,vt non ppfleteüm videre vel |
cognofcere per(confeflionem fuàm. Nota qüçd taies,qpf lud* fimi-
ficquæcunt malos facerdôtes rehbtisbonis, fimiles funt Jcsiunt
ffabn.i 4.
aliqua Beguma,vel conuerfuSjVel monachus fimplex.op- j Iüdæ proditori, qui quando poenîtuit, non fuij^cpufeflus ^ e s 1
timerefpondcbit, quitotamfuamintentionem ponitad| meliotibus ( fcilicetÀpoftolis) fedPhatifæisqui ciaujt fefförès i I
fcrutandum&fciendum librum eprifeienriç fuæ.PfalmO- i pârticipës frii^^criminisi^tlicens çis :s,Peccdui, tradgns J^^if^ftydioÏHis
graphus:g«i habitat in coeds^rndebiteps^&c. \nemiuftum-, In quibus, nihil inuenit coniilij, nihil auxfiij, «qu ranci ||
ItemfcholaresdantPretium, dçaliqnandoçxpënlas8c 'lèd magnüm àugmentûm fui doloris de fuæ dd'peratio- Matt-Z7- «